Ñe'ẽriregua Guaraníme
ÑE'ẼRIREGUA GUARANÍME (LA POSPOSICIÓN EN GUARANI)
ÑE'ẼRIREGUA
- He’iséva (concepto)
- Ñe’ẽriregua mohenda (clasificación)
HE’ISÉVA[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ñe’ẽriregua niko ñe’ẽ oñemohendáva ambue ñe’ẽ rire, ombojoapy -peteĩme- mokõi ñe’ẽ, ỹramo noimbái térã nahesakãi upe ja’eséva. Ojepuru oñanduka hagua heta mba’e, péicha: ára
Ñe’ẽriregua jaipurukuaa opaichagua ñe’ẽ ndive ha omohesakã mba’éicha, araka’e, mamo, mba’ére ojehu ñe’ẽ ijykeregua omoandúva.
1. Tero tero ndive
- Kesu Ka’akupegua
- tero tero
2. Ñe’ẽtéva ñe’ẽtéva ndive
- Oho okarúvo
- ñe’ẽtéva ñe’ẽtéva
3. Teroja tero ndive
- Che akãme
- teroja tero
4. Ñe’ẽtéva tero ndive
- Ohenói Perúpe
- Ñe’ẽtéva tero
5. Ñe’ẽndýi ñe’ẽtéva ndive Iñambuepaite ñande rekove Chákepe jaiko ko’ága ñe’ẽndýi ñe’ẽtéva
ÑE’ẼRIREGUA ÑEMOHENDA[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- 2.1. Ñe'ẽriregua Iñe'ẽpehẽteĩva (Posposiciones Monosilábicas)
- 2.2. Ñe`ẽriregua Iñe'ẽpehẽ'etáva (Posposiciones Polisilábicas)
Ko ñemohenda ojejapo iñe’ẽpehẽ retakua rupive.
2.1. ÑE'ẼRIREGUA IÑE'ẼPEHẼTEĨVA: Ko’ãva iñe’ẽpehẽ peteĩmínte ha katuete ojoajuva’erã ñe’ẽ ijykereguáre.
Umi iñe’ẽpehẽteĩ apytépe oĩ:
- Pe (jaipurukuaáva ñe’ẽ jurugua ndive)
- Me (jaipurukuaáva ñe’ẽ tĩgua ndive)
- Gua
- Gui
- Re
- Vo
Techapyrã:
- Peru oho kokuépe kuehe
- Ha’e oñongatu heta mba’e iñapytu’ũme
- Yvyra Ka’aguasugua ndaijojahái
- Ñande jagueru chipa Paraguarígui
- Omosãingo ijao okẽre
- Amo mitã oho okarúvo
2.2. ÑE`ẼRIREGUA IÑE'ẼPEHẼ'ETÁVA: Ko’ãva oguereko mokõi térã hetave ñe’ẽpehẽ ha araka’eve ndojoajuiva’erã ñe’ẽ ijykereguáre.
Umi iñe’ẽpehẽ’etáva apytépe oĩ:
- guive /
- hag̃ua (ñe’ẽtéva ndive ojepurúva) /
- g̃uarã (tero ndive ojepurúva) /
- peve (juruguáva ndive) - meve (tĩguáva ndive) /
- ári /
- rire /
- rupi - rehe /
- ndive /
Techapyrã:
- Mombyry guive aju jerokyrã
- Ou okaru hag̃ua
- Ndéve g̃uarã Santani /
- Ahenóita chupe ou peve cherendápe /
- Óga ári oĩ ka’i /
- Nderéra rire oúma cheréra /
- Amo tape rupi ajúkuri kuehe /
- Kalo oho isy ndive Paraguaýpe/
Fuentes[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI)