Kanada
| Canada Kanada | ||||
|---|---|---|---|---|
| Kanada | ||||
| ||||
| Tetã ñe'ẽ akã: A Mari Usque Ad Mare (latinañe'ẽme: 'Yguasúpegua yguasúpe'). | ||||
|
Tetã Momorãhéi: O Canada Himno real: God Save the King (avañe'ẽme: «Tupã toñangareko Mburuvicha Kuña») | ||||
 | ||||
| Tavusu |
Ottawa.svg) | |||
| Táva tuichavéva |
Toronto.svg) | |||
| Ñe'ẽnguéra | Ingyaterrañe'ẽ ha hyãsiañe'ẽ | |||
| Tetãygua réra | Kanadagua | |||
| Tekuái reko | Monarquía parlamentaria joatýpe | |||
| Monarca Gobernador Primer Ministro |
Carlos III Mary Simon Justin Trudeau | |||
| Tetã Amandaje | Parlamento de Canadá | |||
| Sãso • Léi guasu • Kuatia Westminster • Acta de Canadá |
Tavetã Joaju-gua 1 jasypokõi ary 1867-pe 11 jasypakõi ary 1931-pe 17 jasyrundy ary 1982-pe | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 2.º | |||
| • Opaite | 9 984 670 km² | |||
| • Y (%) | 8,62% | |||
| Tembe'y | 8893 km Tetã peteĩ reko Amérikagua rupi | |||
| Y rembe'y | 202 080 km | |||
| Yvyty yvatevéva | Monte Logan | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 37.º | |||
| • Hetakue | 39 858 480[1] hab. (2023) | |||
| • Typy'ũ | 4,2 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 13.º | |||
| • Opaite (2013) | US$ 1 534 937[2] mil (est) | |||
| • Per cápita | US$ 43 594[2] (est) | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 11.º | |||
| • Opaite (2013) | US$ 1 843 750[2] mil (est) | |||
| • Per cápita | US$ 52 364[2] (2013) (est) | |||
| IDH (2012) | 0,911[3] (11.º) – Iporãete[4] | |||
| Viru |
Dólar canadiense (C$, CAD) | |||
| Ára | UTC -3,5 a UTC -8 | |||
| • Arahakúpe | UTC -2,5 a UTC -7 | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.ca, .quebec | |||
| COI Jehero | CAN | |||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Kanada (ingleñe'ẽme: Canada; Hyãsiañe'ẽme: Canada) ha'e peteĩ tetã ñembyatypyre oiko Yvate Amérikape. Ottawa ha'e itavaguasu ha itáva orekovéva tapichakuéra ha'e Torónto, Montreal ha'e avei peteĩ umi imba'eguasuvéva.
Opytáva yvateite gotyo Yvate Amérikape, oĩva paraguasu Atlántiko guive, kuarahyresẽ ngotyo, paraguasu Py'aguapy peve, kuarahyreike gotyo, ha yvateite gotyo paraguasu Ártiko. Ijerére ojejuhu ñemby gotyo Amérika Retãvorekuéra Joaju, ha yvate kuarahyreike gotyo ojejuhu tetãvore Aláka. Kanatã ha'e tetã tuichave mokõiha, Rrúsia retã rire. Oĩva haimete Yvate Amérika rendaha mbytére.
Ojejuhuhápe ko tetã javeguáva Kanada, oikove va'ekue heta avakuéra ha te'ýi Amérika ypykue teéva. Sa ro'y XV paha guive, hetaite Vyretañagua ha Hyãsiagua oho ha oñemu Kanada yrembe'y Atlántiko rehe, ha opyta upépe ojapóvo hekoharã. Hyãsia retã ome'ẽ vaekue haimetepa hendaha Kanatãme ary 1763-pe, oiko rire Ñorairõ Hyãsia-Índia.
Ary 1867-jave, oñembyaty mbohapy tekoha Vyretaña meguáva opytáva Yvate Amérikape, Kanada Joaty rupive, Kanada oñepyrũ va'ekue Vyretaña Hetãvore Ñembyatypyre ramoguáicha, irundy tetãvore iñembyatypyre.[5][6] Upe guive tetãvore Kanada oñembohekosãsoséva ha ojapo pe Kuatia Omohekorãva Westminster 1931 pegua ha Yvate Amérika Vyretáña megua Kuatia Guasu, ko'ã kuatia oipytyvõ Kanada isãso hag̃ua.[7]
Oñesãmbyhy jekopytyjoja amandaje guasu rupive ha monarquía constitucional Isabel II rupive. Kanada iñe'ẽkõi ingleñe'ẽ ha Hyãsiañe'ẽ.
Tetã Kanada oreko heta atyvete ha apopy guasu, ha omba'aporekokuaáva hetave ha iporãvéva, hi'apekue ha henda iporãiterei ha hekovekuéra oikove porãmba, Kanada oguereko ipype heta kuarepoti, y, ha ambue mba'e oipytyvõ chupe.
Héra ypy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ko ñe'ẽ ingleñe'ẽme ha Hyãsiañe'ẽme Canada, avañe'ẽme Kanada, ou ñe'ẽnguéra iroke pegua, iñe'ẽngue kanāta he'iséva “táva”, “ava no'õhápe” térã ikatu he'iséva táva ymaguare hérava Stadaconé, opytáva ko'ãga táva Kévek.[8][9] Karai Jacques Cartier oipuru va'ekue ko ñe'ẽ "Canada" omboherasekuévo opaite Stadaconé rendaha ha itáva avei; ary 1545-pe, yvyra'angakuéra, kuatia ha aranduka opaichagua Europaguáva ombohéra opa umi tenda Canada ramóicha.
Sa ro'y XVII guive, opa tenda hérava ymaguare Hyãsia Pyahu oñebohérama Canada. Upe guive, pe tenda oñembyatyve mokõi tetãvore Vyretaña poguýpe: Yvate Kanada ha Ñemby Kanada, ary 1841 jave oñembojoaju jey katu Tetãvore Kanada ramóicha.[10] Upe guive, opa tenda ha tetãvore opytáva upépe oipuruve ára ha ára ko ñe'ẽ Canada ombohéra hag̃ua opaite Tetã rendaha.
Kanada renda ñemohenda[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Kanada ha'e peteĩ tetã ñembyatypyre oguerekóva 10 tetãvore ha mbohapy tendaha.[11]
| Tetãvore/Tenda | Itavusu | Ava kuéra (2008)[12] | Apekue (km²) | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Yvy | Opaite | ||||
 Ontario
|
Toronto | 12.891.787 | 917.741 | 1.076.395 | |
 Québec
|
Kévek táva | 7.744.530 | 1.356.128 | 1.542.056 | |
 Ekosia Pyahu
|
Halifax | 935.962 | 53.338 | 55.284 | |
 Brunswick Pyahu
|
Fredericton | 751.527 | 71.450 | 72.908 | |
 Manitova
|
Winnipeg | 1.196.291 | 553.556 | 647.797 | |
 Kolumbia Vyretañagua
|
Victoria | 4.428.356 | 925.186 | 944.735 | |
 Ypa'ũ Mburuvicha Eduardo
|
Charlottetown | 139.407 | 5.660 | 5.660 | |
 Saskatchewan
|
Regina | 1.010.146 | 591.670 | 651.036 | |
 Alberta
|
Edmonton | 3.512.368 | 642.317 | 661.848 | |
 Terranova ha Labrador
|
San Juan de Terranova | 508.270 | 373.872 | 405.212 | |
 Tenda Yvatekuarahyreikégua
|
Yellowknife | 42.514 | 1.183.085 | 1.346.106 | |
 Yukón
|
Whitehorse | 31.530 | 474.391 | 482.443 | |
 Nunavut
|
Iqaluit | 31.152 | 1.936.113 | 2.093.190 | |
Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- ↑ «Statistics Canada. Population estimate». Statistics Canada (1 de julio de 2013).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «World Economic Outlook: Canada». Fondo Monetario Internacional (Datos de abril de 2013).
- ↑ PNUD (14 de marzo de 2013). hdr.undp.org (ed.): «"Informe sobre Desarrollo Humano 2013"» (en español) (html). Ojehechákuri árape: 18/03/13.
- ↑ «Human Development Report 2009 (p. 171, 204)» (en inglés). Ojehechákuri árape: 15 de mayo de 2010.
- ↑ «Territorial evolutionArchive copy» (en inglés) (html/PDF). Atlas of Canada. Natural Resources Canada. Archivado desde el original, el 2007-08-092007-08-09. Ojehechákuri árape: 15 de mayo de 20102014-02-24.
- ↑ «Canada: History» (en inglés) (html/PDF). Country Profiles. Commonwealth Secretariat. Ojehechákuri árape: 15 de mayo de 2010.
- ↑ «Constitution Acts, 1867 to 1982Archive copy» (en inglés) (html/PDF). Constitutional documents. Department of Justice of Canada. Archivado desde el original, el 2011-06-052011-06-05. Ojehechákuri árape: 16 de octubre de 20102014-02-24.
- ↑ Trigger, Bruce G.; Pendergast, James F. (1978). Saint-Lawrence Iroquoians, Handbook of North American Indians Volume 15. Washington: Smithsonian Institution, pp. 357-361. OCLC 58762737.
- ↑ Rayburn, Alan (2001). Naming Canada: stories about Canadian place names, 2ª ed., Toronto: University of Toronto Press, p. 13. ISBN 0-8020-8293-9.
- ↑ Rayburn, Alan (2001) (en inglés). Naming Canada: Stories of Canadian Place Names (2ª edición). Toronto: University of Toronto Press. pp. 1–22. ISBN 0-8020-8293-9.
- ↑ Bird, Richard M (2008). «Government Finance» (en inglés). Statcan.gc.ca. Ojehechákuri árape: 16 de mayo de 2010.
- ↑ «Statistics Canada Population Estimates (1/4/2008)». Archivado desde el original, el 2008-10-21. Ojehechákuri árape: 2014-02-24.
|
Antigua ha Barbuda | Guatemála | Gyranáta | Haiti | Hamáika | Kanatã | Kosta Rrika | Kúva | Méhiko | Nikarágua | Ndominíka | Ondúra | Panama | Salvador | San Cristóbal ha Nieves | Santa Lucía | San Vicente ha Granadinas | Tetã Ndominikagua | Tetãvore Joapykuéra | Trinidad ha Továgo | Vaamakuéra | Varvado | Velíse |