Chagas Mba'asy
| Enfermedad de Chagas | ||
|---|---|---|
 Fotomicrografía de Trypanosoma cruzi teñido con Giemsa | ||
| Ñemohenda ha marandu ambuéva | ||
| CIE-10 | B57 | |
| CIE-9 | 086 | |
| DiseasesDB | 13415 | |
| MedlinePlus | 001372 | |
| eMedicine | med/327 | |
| MeSH | D014355 | |
 Pohano rehegua | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Chagas Mba'asy, térã Trypanosomiasis america peguáva, hína peteĩ arahaku renda parasitaria omyasãiva protozoario Trypanosoma cruzi.[1] ko mba’asy omosarambi vícho hérava chichã guasu.[1] Iñambue ohóvo ojehechakuaáva hasýva rehe ko mba’asy pukukue jave. Ñepyrũrã ndojekuaaguasúi térã sa’imínte ojekuaa, umíva ikatu: akãnundu, rurupa ganglios linfáticos, akã rasy, térã iruru vícho ojopihaguépe.[1] 8–12 arapokõindýpe tapichakuéra hasy ohóvo peteĩ 60–70%-pe, ha ndojekuaái gueteri mba’eve hesekuéra.[2][3] Oï 30-40% tapicha hasýva 10 ary guive 30 ary peve ipuku pe vícho ojopihague chupekuéra.[3] Upéva pa’ũme okakuaa ventrículos del corazón peteĩ 20 ha 30%-pe, ha hasy avei insuficiencia cardíaca.[1] Peteï 10% ko mba’asy oguerekóvape okakuaa esófago agrandado térã colon agrandado.[1]
T. cruzi iñasãi tapichakuéra ha ambue mymba okambúva rehe vichokuéra rupive chupadores de sangre ha’éva avei Triatominos rehegua. [4] Ko’ã vícho ojekuaa heta téra rupive, avei:vinchuca Argentina, Bolivia, Chile-pe ‘chichã guasu’ Paraguay-pe, barbeiro (el barbero) Brasil-pe, pito en Colombia-pe,chinche América Central-pe, ha chipo Venezuela-pe. Ko mba’asy ovakuaa avei transfusión sanguínea, transplante de órganos, tembi’u oguerekóva mba’asy, ha de la madre al feto rupive.[1] Ñepyrũrã ko mba’asy ojejuhukuaa peteĩ microscopía ohekáva tuguýpe pe parásito.[3] Ko mba’asy ojekuaa ojejuhúramo anticuerpos T. cruzi tuguýpe.[3]
Oñehenonde’a hag̃uã ko mba’asy ojeipe’apaiteva’erä chichã guasu renda ani hag̃uã ko’ãva oporojopi.[1] Avei ojejesareko porãva’erã tuguy oñembohasáva ambue tapicha oikotevëvape.[1] Ary 2013 peve ndojejapói gueteri peteï vacuna.[1] Mba’asy ipyahúpe ikuatu oñepohäno benznidazole térä nifurtimox-pe,[1] oporomomonguera kuaáva ndaipukuetéiramo tapicha rehe ko mba’asy. [1] Ojeporúramo mba’asy okakuaa riréma ikatu omboguevi’imi ani haguã okakuaave oguahẽvo hu’ãme.[1] Benznidazole ha nifurtimox ikatu ijefecto secundario peteĩ 40% tapichakuérape, [1] oñembyai sapy’akuaa ipire, iñapytu’ũ ha ipy’a.[2][5][6]
Oje’e oïha 7 ha 8 millones tapicha oguerekóva Chagas mba’asy, hetave hína México, América Central ha América del Sur-pe.[1] ko’ãva apytégui omano 12 500 tapicha rupi peteĩ ary pukukuépe 2006 javéramo.[2] Ipa’ümekuéra hetave mboriahu oguereko ko mba’asy[2] ha heta jey ndoikuaái oguerekómaha ko mba’asy ijehe.[7] Tapichakuéra omýimeme rupi ko’ágã hetave tendápe ojejuhukuaa Chagas mba'asy ha ko'ágã oikéma avei ipa´ũmekuéra tetã Europa peguáva ha avei EE.UU.[1] Ko’ã tendápe okakuaa avei ohóvo ary pukukue jave 2014 peve.[8] Ko mba’asy ojekuaa ypy 1909-pe Carlos Chagas rupive, ombohérava’ekue.[1] Avei ombohasykuaa 150 mymba iñambuévape.[2]
Heseguáva[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340." World Health Organization. March 2013. Nuoroda tikrinta 23 February 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA . „Chagas disease “. Lancet , 375 (9723 ), 1388–402 (April 2010 ). DOI:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979 .
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Rassi A, Jr. „American trypanosomiasis (Chagas disease).“. Infectious disease clinics of North America, 26 (2), 275–91 (June 2012). DOI:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639.
- ↑ "[ http://www.cdc.gov/dpdx/trypanosomiasisAmerican/ DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet ]." Centers for Disease Control (CDC) . Nuoroda tikrinta 12 May 2010.
- ↑ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL, et al.. „Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review “. JAMA , 298 (18 ), 2171–81 (November 2007). DOI:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201 .
- ↑ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A . „Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease “. Heart , 95 (7 ), 524–34 (April 2009 ). DOI:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444 .
- ↑ Encyclopedia of entomology (2nd ed. edición). Dordrecht: Springer. 2008. p. 824. ISBN 9781402062421. http://books.google.ca/books?id=i9ITMiiohVQC&pg=PA824.
- ↑ Bonney, KM. „Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?“. Parasite , 21, 11 (2014). DOI:10.1051/parasite/2014012. PMID 24626257. Tembiecharã:Open access