Chipa asador

chipa asador

Chipa asador ha’e peteĩ tembi'u mbujape ojejapova avati ku'i ha aramirõgui, tembi’u tembi'u Paraguaigua, oñembojehe’áva kesu pyahu ha kure ñandygui, oñembopukúva po’íva ikuáva mytérupi oñembojy rupi yvyra rakãngué oñembosako’iva upevarã imbaretemíva oñemboingétare tapápe jepe’a terã tatapỹgui ijapopyre hakuetemíva nahendýirõ jepe.

“mira en ” ha’e peteĩva umi 70 “chipa” rehegua apytépe, téra oñemoĩva umi hi’upyrã mujape umía rehegua ojejapóva ñane retã Paraguáipe

Ko’ã chipa “chipa”ojeipuru “týraramo”, he’iséva guaraníme ndoje’uiha ha’eño, oñemoirũha ambuekuéra tembi’u ikatúva ha’e “mate cocido”, kamby ha avei café, ha ojapo avei oñeimo’ãha ojeguerekoha ambuekuéra tembi’u.

Maymave tembi’u Paraguáicha, “chipa piri” oguereko heta proteína ha avei ome’ẽ mbarete he’iháicha umi tapicha oñemoarandúva ñane retã rembiasakuére.

Moõguipa ou héra

Ko “chipa asador” réra ou ñe’ẽ “chipa” ha España ñeẽ “asador”, he’iséva yvyrarakãngue ojeipurúva oñembojyhaguã tataypýpe ko tembi’u ñahenóva ñane retã Paraguái ha tetã ambue Argentina-pe ko téra “chipa” rupive.

Mba’e mba’épa oguereko

Jajapo haguã ko tembi’u “chipa asador-rã” ñane mba’eteéva jaipuru vaka ñandy (ikyrakué) ha avei kure kyra, ryguasurupi’a, kesu Paraguái, kamby, juky, anís ha aramirõ.

Mba’éicha jajapo

Ñamoñepyrũ haguã ko chipa’apo ñambojehe’a ñandy imbaretemi meve. Ñamoi ipyte ryguasurupi’a peteĩ teĩ, kesu ñembyesa’ipyre, juky ha anís hykupyre kambýpe, ñambojehe’a porãmeve oñondivekuéra.

Ñamongu’i porã ko aramirõ ha ñamoĩ pe mba’e apopyrépe heta porã imbaretemí meve. Upéi ñambojehe’a upe masa hu’ũ porã meve.

Upémarõ ñamoĩ upe “asador” rehe, ja’éma haguéicha ha’éva yvyra rakã jajapo va’ekue upevarã ha ijapýra hakua porãva ikatu haguãicha oike hese ha nda ipoguasuetéiva oguerekóva 1 cm rupi ijapu’akue. Ko masa ñamoinge upe asador rehe 25 cm rupi ha ñambojy ñembojerépe upe tatapỹi ári (tatapỹi terã jepe’águio ijapopyre), jamaña meme va’erã hese ani okái mba’e. Ko “chipa asador” oĩmbáma oguereko vove sa’y pytãgy asy.

Iporã avei jaikuaa

“Chipa asador” avei oĩ tenda ojeikuaaha ñe’ẽ guaraní “chipa kavurépe”.

He’iháicha umi oñemoarandúva umi Paraguái tembiasakue reheguáre opavave umi tembi’u paraguái ogahárupi ojejapóva upe Guerra del Paraguay Triple Alianza (Argentina, Brasil y Uruguay, rehegua okó va’ekue umi ary 1864 ha1870) jave, heta he’e tembi’u imbate porãva, kóicha oiko upe ñorairõguasu rire ndahetavéi rupi ojehupyty tembi’ukuéra, ha umi ojejapóva guive katu ha’e ikatu haguãicha ko’a tembi’u ohupyty pukuve.

Referencias

• “Tembi’u Paraguay” de Josefina Velilla de Aquino
• “Karú rekó – Antropología culinaria paraguaya”, de Margarita Miró Ibars