Huã Natalicio González

Vikipetãmegua
(Ojegueraha jey Juan Natalicio González guive)
Juan Natalicio González
Período de gobierno - República del Paraguay: 16 jasypoapy 1948
30 jasyteĩ 1949
Predecesor: Higinio Morínigo
Sucesor: Raimundo Rolón
Fecha de nacimiento: 8 jasyporundy 1897
Lugar de nacimiento: Villarrica
Fecha de fallecimiento: 16 jasypakõi 1966
Lugar de fallecimiento: México
Profesión: Periodista

Juan Natalicio González ha’eva’ekue mburuvicha Guasu Paraguay-pe omyakãva’ekue tetã 16 Jasypopay 1948 guive 30 Jasyteĩ meve 1949 jave..

Hekove[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Heñói táva Villarrica itavaguasu Departamento de Guairá, Paraguay-pe, omoheñóiva umi artista ojeguerohorýva ha’eháicha Leopoldo Ramos Jiménez, Manuel Ortiz Guerrero, Natalicio Talavera, Ramón Indalecio Cardozo, Delfín Chamorro ha Efraín Cardozo, 8 jasyporundy 1897 jave.

Ou peteĩ familia rural sencilla-gui, isy kuñakarai Benita Paredes, iñarandu ha tekove porã orekóva; itúva, Pablo González, kuimba’e omba’apóva ka’a rehe oguerúva umi ka’aguy kakuaágui ha’e orekóva Ygatimíme, avei Tarumáme oreko peteĩ establecimiento ganadero. Natalicio ijoyke’y mokõi, Erasmo ha Andrés.

Omenda Lydia Frutos ndive, kuña arandu, ijuky ha iporãva, oguerohorýva aranduka moñe’ẽ. Ojegradua doctora Filosofía Universidad de Buenos Aires-pe. Ko ñemendágui heñói mokõi mitã. Imitã ramo opa mba’eére ojesareko, ikirirĩ, ha’eñónte oikóva ha avei ojepy’amongetáva, ko’ã mba’e, noñemoambuéi chugui mitãmi guive okakuaápa peve, ojekuaa ichupe ko’ã mba’ére.

Oñemoarandu mbo’ehao pública oĩva itávapel, imbo’ehára Gregorio Benítez ha Delfín Chamorro.

Imitãrusúpe hi’angirũete ha’e Manuel Ortiz Guerrero ha Leopoldo Ramos Giménez, hendivekuéra omotenonde “trilogía lírica” Villarrica tavaguasúpe,siglo ñepyrũme. Ko’ã angirũ mbytépe, avei, Natalicio omoñe’ẽ aranduka opaichaguáva. Ombohasa porã umi tembiapo clásico universal, ohaíva Buchner, Voltaire, Darwin, Bufón, Volney, Dante ha Spencer. Ko jepokuaa orekóva umi clásico francese rehe omoakarakúva kuri Nicolás Sardi, omoñe’{e haguã ha’e imbo’ehára francés mbo’ehaópe. Ohayhueterei imbo’ehára Sardi-pe, ha’e, oipe’a chupe okẽe oike haguã biblioteca privada orekóvape. Péichaí, Natalicio heta aravo ohasa omoñe’ẽvo Víctor Hugo, Alejandro Dumas, Gustave Flaubert rembiapo,ko’ã ha’e oguerohory ohaiháicha, avei Eugeni Sué.

Ary 1914 jave oñepyrũ omoguahẽ umi marandu ñorãirõ rehegua umi campo europeo gotyo. Péicha ko arýpe, ou peteĩ mba’e omoambuetáva hekove , omano itúva. Oiko rire ko’ã mba’e, mitãrusu ombosako’i ivalíha, osẽ mboyve oikundaha itáva Villarica rape ohayhuetéva, ha ou Asunción gotyo, ojerovia ikuaandýre ha omokyre’ỹ ichupe kerayvoty orekóva oestudiáse medicina. Oimévo Paraguaýpe, ikerayvoty ojeharu péva oñembotýgui Facultad de Medicina oipotágui Eduardo Schaerer, mburuvicha upérõ.

Hetã sambyhy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Oñemotenonde elecciones 14 jasykõime 1948 jave ha ojeiporavo ichupe jefe de estado. Ome’ẽ poder presidente provisional Juan Manuel Frutos, moyve oime kuri, Higinio Morínigo, oitýva ichupe golpe rupive 3jasyrundýpe.

Hembiapo oñemomba’eguasúva omyakãvo tetã ha’éva estatización Compañía Americana de Luz y Tracción (CALT)-gui, péva ha’e hína ko’ágã Ande, peteĩ proceso de nacionalización guive. Kóva peteĩ ñe’ẽ oñemomba’e guasu ha opytáva mandu’árõ: “Ndaipóri mo’ãi ni peteĩ kolo’o mboriahu” ha péva ojegueraha jepokuaa ramo omombaretégui seccional kolo’okuérape.

Ojesarekóva tekove social paraguaya ohasáva rehe ha avei cultura latinoamericana rehe opa mba’épe, upéva rehe ojekuaa, Natalicio González-pe.

Ojupi guive tetã sãmbyhýpe, oñehendu opávave jurúpe, oĩtaha peteĩ mba’e omoapañuãva’erã ha ndikatumo’ãi omohu’ã gobierno orekóva. Péichal 26 jasypa ary 1948 jave oñandu golpe de estado tentativa, oúva ipatido-gui voi.

Jepénte umi ojerreveláva ojehapejoko fuerza leal rupive, Natalicio ndaipu’akái ha ndahi’arevéi tetã ñesãmbyhýpe, péva 29 jasyteĩ 1949 jave oiko jey golpe de estado, pero oúma Felipe Molas López ha Federico Chaves po rupive, ámbito militar omyakã general Raimundo Rolón. Ko’ẽmbotávo 30 jasyteĩ, Natalicio opresenta irrenunsia presidencia-gui. Hekovia oike ex ministro de Defensa, general Rolón.

Natalicio González oho jey exilio-pe. Péicha 7 jasykõi 1949 jave oguahẽ Buenos Aires-pe ha upéi, 1950 jave, osẽ México gotyo. Ha’e intelectual ipaháva oiméva presidencia de la República siglo XX jave.

Político ha Haihára[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Oime va’ekue Diputado ramo. Omba’apo, cartera del Estado, cartera de Hacienda-pe. Oiko embajador ramo umi gobierno oúvape.

Ary 1915 jave, oñepyrũ carrera de periodismo, oikéva pe ha’e oikuaávape, oiko reportero ramo upe periódico “El Liberal”-pe. Oike riremínte Asociación Nacional Republicana, upe arýpe, oike redactor ramo omba’apo kuatiahaipyre oficial partido “General Caballero”-pe, ko’ápe heta tekove katupyry ha imbaretévape oikuaa ha’eháicha Juan Manuel Frutos, editor upe mba’apohápe , oikuaa Juan E. O‘Leary, Arsenio López Decoud, Antolín Irala, Manuel Domínguez, Ignacio A. Pane ha Fulgencio R. Moreno-pe, Ko’ãva tuicha oike ideología política heñóiva ohóvo Natalicio akãme.

Omba’apo secretario de redacción ramo 1916 arýpe, revista “Fígaro”, oinvita ichupe Arsenio López Decoud. Omba’apol diario “Patria”-pe, ary 1917 ha 1919 jave, upéi oiko redacción-pe tendota ramo. Péicha avei omba’apóvo kuatiahaipyrépe, omoheñói peteĩ revista cultural ha’éva “Guarania”.

1923 arýpe, Juan E. O‘Leary, omoñe’ẽ rire hembiapo, oipytyvõ oñepyrũ haguã tape kuaandy reheguáva ombohuatáva umi kuimba’e arandu ha’e omotenondéva ha ome’ẽva Paraguái siglo XX ñepyrũme. Ha’e ñe’ẽpapára, analista político, mombe’uhára, tembiasa oikuaaukáva, sociólogo ha geógrafo. Hembiapóre oje’e iñapañuãiha, múltiple, ipypuku ha compleja. Ary 1952 ramo omoherakuã aranduka “Motivos de la Tierra Escarlata”. Ary 1964-pe, ohai ha oikuaauka “Geografía del Paraguay”, ha’éva tembiapo orekóva 800 togue, kóva tuicha mba’e ha tembiapo ijojaha’ỹva.

Oho, ha ha’e oho hendive[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Natalicio omano México-pe 6 jasypakõi 1966 jave ikorasõ rasýgui (ataque cardiaco). Péva oúta jave hetã ha itáva heñoihaguépe. Aravo 11.00 jave, hembireko ojuhu apykápe escritorio ypýpe. Tuichaiterei oñemondýi ha ojedeseperágui y ombo’yu ha hendive, treinta pastilla opáichaguáva, ha ojesuisida, péicha. Ha ndaha’éi péva año pe ojapóva oikytĩ ivena peteĩ jilépe. Péicha ojuhu ichupe ikriada, oñuãha iména omanombotáma ohóvo, ohenói peteĩ ambulancia ha ogueraha ichupe tasyópe. Pohanohára oñeha’ãmbaite omopu’ã haguã jey ha ogue hekove. Omano desangrada.


Tenondegua:
Higinio Morínigo
Presidente de Paraguay
Juan Natalicio González

1948-1949
Riregua:
Raimundo Rolón