Lampreado

Lampreado, Lambreado avei “Pajagua Mascada”

Ha’e peteĩ tembi’u Paraguái mba'éva ambuekuéra tembi’u ko’arupiguáicha avei ha’e tembi’u ñanemombarete porãva, upeichaha ojeikuaa porã oñemoñe’ẽvo kuatiahaikuéra Paraguái rekovekueregua.

Ha’e petgeã mujapeichagua chyryry ojejapóva ko mba’e ojeipuruetéva tembi’u’aporã ñane retãme ha’éva upe mandi’ogui (“manihot esculenta=manihot utilísima”, ñana euforbiácea rehegua hapokue ojeipurúva oje’uhaguã ha oguereko rupive hetã aramirõ iporãva ojejapo haguã tembi’ukuéra iporãitereíva ja’u).

Moõgui ou héra

Ko ñe’ẽ “lambreado” ou ramo jepe “lampreado”-gui, ndojeikuaa porãi mba’érepa oñembohéra kóicha ko tembi’u chyryry mbujape joguaha mandi’o ha so’ogui ijapopyre.

Tetã Paraguáipe, oñeñe’ẽva mokõ ñe’ẽme ha’éva castellano ha guaraní, oñembohéra avei “pajagua mascada”, oñemoĩva upéicha oñemandu’ávo avakuéra (“payagua”) rehe oikove va’ekue Paraguái ryepýpe ymaite ou mboyve España-gua kuéra.

Mba’e mba’épa oguereko

Heta hendáicha ojejako ko “lampreado”. Upe ojejapovéva katu oipuru ko’ã mba’e: mandi’o, so’o oñembojy ha iku’ipyre, ajo, sevói, juky ku’i, mba’e kyra ha avei mbujape ku’ipyre. Ambue katu ipohyivéva ñandepy’ápe guarã (oĩ katu he’íva kóva heveha), ojeipuru pype vaka terã kure kyrakue, aramirõ ha so’o pýra oñembojehe’áva mandi’óre.

Mba’éicha jajapo

Jaipiro mandi’o ha ñambojy y he’ẽ jukývape hu’ũ porã meve, ndahykúinte va’erã. Oñemboju’i tembipuru oñemongu’ihápe. Oñembojehe’a pe so’o ku’i, ajo ha avei sevói chyryry pyre aceite-pe, juky ha avei upe mbujape ku’i.

Ko mba’e apopyrégui ojejapo mbujape’i mimi, ojeheróva “tortilla”, ha oñembochyryry aceite aku porãme.

Ani haguã ipohyieterei ñande py’ápe iporãve ñaguenohẽ hendive ensalada ka’avokuéragui ijapopyre.

Iporã avei jaikuaa

Ko “lampreado”, ikatu rupi ñañongatu heta ara iporã jagueraha haguã “avío-rã” (he’iháica Real Academia: “Entre pastores y gente de campo, provisión que se lleva al hato para alimentarse durante el tiempo que se tarda en volver al pueblo o cortijo”) de viajantes y “troperos” (conductores de tropa de ganado vacuno, principalmente).

Ko tetãvore Misiones rupi, Paraguáipe, oje’e “lambreado” ambue tendárupi oñembohérava “marinera” ojejapóva so'o terã ryguasúgui.

• He’iháicha umi oñemoarandúva umi Paraguái tembiasakue reheguáre opavave umi tembi’u paraguái ogahárupi ojejapóva upe Guerra del Paraguay Triple Alianza (Argentina, Brasil ha Uruguay, rehegua okó va’ekue umi ary 1864 ha1870) jave, heta he’e tembi’u imbate porãva, kóicha oiko upe ñorairõguasu rire ndahetavéi rupi ojehupyty tembi’ukuéra, ha umi ojejapóva guive katu ha’e ikatu haguãicha ko’a tembi’u ohupyty pukuve.

Referencias

• “Tembi’u Paraguay” de Josefina Velilla de Aquino
• “Karu reko – Antropología culinaria paraguaya”, de Margarita Miró Ibars.

Enlaces externos

• Villarrica
• International Special Reports