Hyãsia Ñepu'ã

Hyãsia Ñepu'ã - Ñorairõ guasu Hyãsia-pe, oñepyruhague 14 jasypokõi, ary 1789-pe.

Iporã ñanemandu’a upe ñorairõ mboyve Hyãsia retã oñemboja’ohague mbohapýpe. Peteĩháme oĩ tupãogua ruvicha; mokõiháme oĩ umi huguy hovýva; ha mbohapyhápe katu oĩ tetãyguakuéra. Iporã avei ja’e, Hyãsia-pe upérõ oĩhague heta tapicha iñarandúva, péicha: Montesquieu, Rousseau, Voltaire, Diderot, Locke ha ambuéva. Ko’ã tapicha ndojokupytúi Luis XVI ndive hemiandu ambuégui hikuái. Ha’ekuéra ndohechaporãi Réi rembiapo, ha’éva avei tetã ha opa mba’e jára. Ha’ekuéra ndohechaporãi avei tetã ñemboja’o mbohapýpe.

Ivaivévo tetã rembiasa -ndoguerekovéiva pirapire ha avei oĩgui ndohechaporãiva tetã ñemboja’o mbohapýpe- umi huguy hovýva oñemboja tetãyguakuéra rendápe ohesape’a ha omyasãivo ijapytepekuéra tekojoja reko; umíva apytépe oĩkuri Duque de Orleans ha Gilberto de Lafayette, oñorairõva’ekue, Yvateamérika-pe, omosãso hag̃ua umi 13 táva oĩva Ingyatérra poguýpe.

Tetã Amandaje oñepyrũ mboyve hembiapo, tavakuéra ha umi amandajemimi oikóva okaháre; ojeruremavoíkuri hikuái peteĩ Léi Guasu Hyãsia-pe g̃uarã. Ág̃a katu umi tupãogua ruvicha ha umi huguy hovýva oñeha’ã hikuái ani hag̃ua opyta pu’aka’ỹre ha imba’eta’ỹre. Tetãyguakuéra katu ojerure tetã ha avano’õ remisãmbyhy ñembopyahu. Jepémo oiko ñomongeta ko’ã mba’ére, noñeg̃uahẽi peteĩ ñe’ẽme, ha upevakuére, oñepyrũkuri ñorairõmimi upéi ojepysova’ekue ohóvo Paris tuichakue javevére.

Upéicha rupi, ary 1789 jave, Parĩ-gui oiko ñorairõ renda. Mbohapy mba’e omomýi tetãyguakuérape: Tekosãso reka, Tetã Amandaje ñemongu’e ha Ñe’ẽme’ẽ “Juego de Pelota” ñemoañete. Iporã jaikuaa Ñe’ẽme’ẽ “Juego de Pelota” oikova’ekue 20 jasypoteĩ 1789 jave; kóva rupive 577 tetãrerapegua ojoaju ha he’íkuri omba’apótaha kane’õ’ỹre ome’ẽ peve peteĩ Léi Guasu Hyãsia-pe. Jepémo tetãygua oipotákuri umi mba’e, Réi Luis XVI katu oñembotavyete ha ombotove chupekuéra. Péva ári, tetãyguakuéra huguyrakuvékuri oñemosẽvo Jacobo Nécker, Tetãmba’eta Kuaitapyhára. Upémarõ, Luis XVI ojehecha tesaparápe ha ojerure pytyvõ ambue tetãme, ombouva’ekue heta ñorairõhára oñemohendáva Paris ha Versalles jerére. Ojehúvo ko’ã mba’e ha ohechakuaávo Luis XVI oñembotavyha chuguikuéra, tetãygua opu’ã ha osẽmakatu oñorairõ hag̃ua tuichaháicha hembipota rehehápe.

Hetaiterei tapicha oike upe ñorarirõme, haimete 40 térã 50.000 rupi ojeity Les Invalides ári, mboka rekávo. La Bastilla-pe katu hyapu ñorairõ purahéi ha upeichavérõ jepe umi ñorairõhára nombokapuséi tetãyguakuérare jepémo oguereko hikuái heta mboka ha kañõnguéra. Namombyrýi upégui, Marte Ñúme, Luis XVI ñorairõharakuéra oíva Pierre de Besenval poguýpe, avei oñembotavy upe huvichágui ha upehaguére nombokapúi tetãyguakuérare.

Ára 14 jasypokõi 1789, 15:30 aravo jave, tetãyguakuéra oñepyrũkuri ojupi ogyke oĩva La Bastilla jerére ha upekuévo ombokapu hi’ári. Upevarã oipurúkuri po kaño ho’áva ipopekuéra. Uperiremínte, Luis XVI ñorairõharakuéra oñepomoĩ. 17 aravo jave tetãyguakuéra oikémakatu La Bastilla-pe ha oñemomba’e mbokakuérarare. Marques de Launay, ha’éva upe ka’irãi ruvicha, ojejukákuri ha iñakãngue ojekutu, hechapyrã, upe ogaguasu renondépe. Ko’ã mba’e ombopy’aguasuve tetãyguakuérape ha oho heseve tenonde gotyo, ojuka peve Réi Luis XVI ha ipehẽngukuérape.

Upe mba’e guasuete ohechaukáva tetãygua pyapy ha upekuévo ome’ẽva Hyãsia-yguápe itekosãso; opyta -upe guive- peteĩ techapyrãrõ maymaite tetãme g̃uarã. Añetehápe, upe guive, Francia rembiasa iñambue ha upe ára opyta mandu’arãme chupekuéra. Upe guive avei oñemopyenda mbarete ko’ã mbohapy ñe’ẽ mayma ava rekovépe: tekosãso, tekojoja ha joyke’yrayhu. Ipahápe, tekotevẽ ja’e 14 jasypokõi ha’ehína Hyãsia retã arete guasu.

Enlaces

• Ohai: David Galeano Olivera