Ñeꞌẽ kyhyjehápe

Ñeꞌẽ kyhyjehapegua niko peteĩ ñeꞌẽngue oĩva kyhyjehápe okañy haguã umi oñeꞌẽva omanóvo térã oñemoambuévo oñeꞌẽ haguã ambue ñeꞌẽnguépe.^[1] Ñeꞌẽ ñemokañy ojehu pe ñeꞌẽ ndoguerekovéima jave oñeꞌẽva heñoi guivegua ha chugui oiko "ñeꞌẽ omanóva". Avave ndaikatúiramo oñeꞌẽ pe ñeꞌẽme mbaꞌeveichavérõ, oiko chugui peteĩ "ñeꞌẽ oñehundívaꞌekue". Ñeꞌẽ omanóva ikatu gueteri oñehesaꞌỹijo gravasion térã jehaipyre rupive, hakatu omanóma térã oñehundíma hína ndahaꞌéiramo hembýva oñeꞌẽ katúva.^[2] Jepémo ymaite guive ñeꞌẽnguéra oñehundi yvypóra rembiasakue pukukue javeve, koꞌág̃aite ñeꞌẽnguéra oĩva kyhyjehápe omano pyaꞌeve, glovalisasion, migrasion tuicha, arandupy ñemoambue, império rape, mokolónia rape pyahu^[3] ha ñeꞌẽ jejuka (linguicidio) rupi.

Hetave 50% (sién rehegua sinkuénta) ñeꞌẽ ko yvy ape ariguágui opyta ócho tetãmente (ojehai pytãme yvy'angá‍pe): Índia, Vrasil, Méhiko, Auhtrália, Indonésia, Nihéria, Papúa Ginéa Pyahu ha Kamerun. Umi tetãme ha ijerére oĩ yvyra'ã hetavéva ñeꞌẽ oĩhápe ko yvy ape ári (ojehai hovýpe yvy'angápe).

Ñeꞌẽ ñemano ikatu ñeꞌẽ ñemoambue rejapyreha, teꞌýi rapichakuéra noñemoaranduveihápema i‍ñeꞌẽ heꞌyipegua i‍ñeꞌẽ ypý‍‍ramo.

Mandua'py

[1] "What Is an Endangered Language? | Linguistic Society of America."

[2] Language Death. https://books.google.com/books?id=u_s9fR8pczMC&dq=%22A+language+is+said+to+be+dead%22&pg=PA11.

[Handbook-3] The Cambridge Handbook of Endangered Languages. https://books.google.com/books?id=0XZRauYgO6AC&q=introduction&pg=PA1.

[1]

[2]

[3]