Alemáña

Vikipetãmegua
Tavakuairetã Ñembyatypyre Alemáña
Tetã Európa Joajúpe oĩva


Poyvi

Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Einigkeit und Recht und Freiheit
(Alemañañe'ẽme: «Joaju ha Tekojoja ha Sãso»)[1]
Tetã Momorãhéi: Das Lied der Deutschen
(Alemañañe'ẽme: «Alemáña retãygua purahéi»)
Tavusu
(ha táva tuichavéva)
Berlin
Ñe'ẽnguéra Alemañañe'ẽ
Tetãygua réra Alemañagua
Tekuái reko Joaty amandajerapépe
 • Tendota Frank-Walter Steinmeier
 • Canciller Olaf Scholz
Tetã Amandaje Bundesrat
Bundestag
Ñepyrũ:
 • Ñemopeteĩ
(Alemáña Mburuvi)

 • Kuarahyreike Alemáña (oñembojeívo)
 • Heko peteĩ jey
Hitos fundacionales
 • Rróma Mburuvi Marangatu
 • Rin Joaty
 • Heymáña Joaty
 • Joaty Yvatevogua
 • Weimar Tavakuairetã
 • Alemáña nási
 • Kuarahyresẽ Alemáña


18 jasyteĩ 1871

23 jasypo 1949

3 jasypa 1990

2 jasykõi 962
12 jasypokõi  1806
8 jasypoteĩ =1815
16 jasyrundy 1867
11 jasypoapy 1919
30 jasyteĩ 1933
7 jasypa 1949

Yvy apekue Ñemoĩha 62.º
 • Opaite 357 578.17[2] km²[3]
 • Y (%) 2,416 %
Tembe'y 3 714 km[3]
Y rembe'y 2 389 km[3]
Yvyty yvatevéva Zugspitze
Ava hetakue Ñemoĩha 16.º
 • Hetakue 83 149 300 hab. (2019)
 • Typy'ũ 232 hab./km²*
PIB (PPA) Ñemoĩha 5.º
 • Opaite (2021) USD 4 743 673 mill.[4]
 • Per cápita 56 955 dólar[4]
PIB (nominal) Ñemoĩha 4.º
 • Opaite (2021) USD 4 319 286 mill.[4]
 • Per cápita 51 860 dólar[4]
IDH (2020) Crecimiento 0,947[5] (6.º) – Iporãite
Viru Euro (€, EUR)[4]
Ára CET (UTC +1)
ISO Jehero 276 / DEU / DE
Tetã renda tee Ñandutíme .de
Tetã pumbyry papapy +49
Tetã puhoe papapy DAA-DRZ, Y2A-Y9Z
COI Jehero GER
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]

Alemáña (Alemañañe'ẽ: Bundesrepublik Deutschland), héra tee niko Tavakuairetã Ñembyatypyre Alemáña, ha'e peteĩ umi mokõipa poteĩ tetã hekosãsóvagui oĩva pe Európa Joajúpe. Tavakuairetã ñembyatypyre oguatáva amandaje rape rupive, jekopytyjojápe. Itavusu niko Berlin. Ijapekuépe oñemohenda papoteĩ tetãvore ñembyatypyre (Bundesländer) ha ijerére ojejuhu yvate gotyo pe para Yvatevogua, Ndinamáka, Suésia (y rupive) ha para Vátiko; kuarahyresẽ ngotyo Polóña ha Chekía; ñemby gotyo Áuteria ha Suísa; ha kuarahyreike gotyo ojejuhu Hyãsia, Luxemburgo, Véyhika ha Tetãnguéra Yvýi. Alemáña yvy apekue hína 357.022 km² [3] ha hi'ára rova oikoe ha iñambue ary pukukuévo. Oĩ amove 83 sua tapicha oikóva ko tetãme, upéicha pe tetã hetavéva tapicha oĩhápe umi Európa Joaju retãnguéra apytépe, upéicha avei pe tetã mbohapyha hetavéva pytagua oĩhápe. Tetãvore Joapykuéra rire, Alemáña niko mokõiha ovasehápe tapichakuéra tetã ambuévagui.[6]

Umi ñe'ẽngue alemán ha Alemania oguahẽ akue latinañe'ẽme upe ñe'ẽ ymaguare Heymáña megua rupive allmanis (oñembojoajúvo all he'iséva ‘mayma’ haman he'iséva ‘yvypóra’, upéicha hína, ‘mayma yvypóra’); karai rrománo marandekóre oñemoarandúva héra Amiano Marcelino ohai peteĩháme Alamannia amoite saro'y IV aja oñe'ẽ hag̃ua Heymáña retãnguéra ojoajúva rehegua.[7] Umi Rróma Mburuvi pegua oipuru ave katu ã ñe'ẽngue ombohéra hag̃ua alamanekuéra retã (ndaha'éiva alemanekuéra), Heymáña retã hi'aguĩvéva Rróma Mburuvípe. Upe guive ojeipuru ko ñe'ẽngue ombohéra hag̃ua ko tetã tuichakue.[8] Ary 962 guive, Alemáña rekohakuéra oĩ Rróma ha Heymáña Mburuvi Marangatu apyteitépe, upéicha oiko 1806 meve. Saro'y XVI pukukue aja, oiko ko tetã vore yvateguágui ojehuhápe pe Ñemyatyrõ oñemoĩva.

Peteĩ tetã hekosãsóva ko'ãgagua ramo, heko peteĩva oikóvo pe Hyãsia ha Purúsia ñorairõ amo 1871 aja. Oiko rire pe Ñorairõ Guasu Mokõiha, Alemáña nási rehe ipu'akárõguare umi tetã oñoirũva, oiko Alemáñagui mokõi tetã iñambuéva, pe Tavakuairetã Ñembyatypyre Alemáña ha pe Tavakuairetã Jekopytyjojáva Alemáña, ojoaju jey hikuái 1990-pe, ho'árõguare pe Berlin mongoraha.

Alemáña niko Tetãnguéra Joaju, OTAN, G-7 ha tetãnguéra G4 atyguáva. Tetã imba'ehetavéva irundyha pe PIB nominal rupive, ha pe mba'ehetavéva Európa retãnguéra apytépe. Imba'eguasuite pe ojeiporavohápe Európa mba'e ha ijekopyty porãite tetãnguéra ambuéva rehe.[9] Herakuã porã omotenondévagui tembikuaaty mba'e ha pe omboypýva mba'e pyahu.[10]

Tetãvorekuéra[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Alemáña ha'e peteĩ tavakuairetã ñembyatypyre ha oguereko 16 tetãvorekuéra.

Alemaña retãvorekuéra Pukukue Ava./km² Tavusu Ñemohenda
1 Baden-Wurtemberg 10,01 300 Stuttgart  
 
2 Baviera 19,76 177 Múnich
3 Berlin 0,25    3.812 Berlin
4 Brandeburgo 8,26 87 Potsdam
5 Bremen 0,11 1.642 Bremen
6 Hamburgo 0,21 2.317 Hamburgo
7 Hesse 5,91 288 Wiesbaden
8 Mecklemburgo-Kuarahyreike Pomerania  6,49 73 Schwerin
9 Guy Sahoña 13,34 168 Hanóver
10 Yvate Rrenania-Westfalia 9,55 529 Düsseldorf
11 Rrenania-Palatinado 5,56 204 Maguncia
12 Sarre 0,72 407 Sarrebruck
13 Sahoña 5,16 231 Dresde
14 Sahoña-Anhalt 5,73 120 Magdeburgo
15 Schleswig-Holstein 4,41 180 Kiel
16 Turingia 4,53 144 Erfurt

Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. Google Books. «Religiöse Appelle und Parolen: interdisziplinäre Analysen zu einer neuen... - Reinhold Esterbauer, Peter Ebenbauer, Christian Wessely - Google Books» (en alemán). Ojehechákuri árape: 6 de agosto de 2015.
  2. Statistische Ämter des Bundes und der Länder: Gebiet und Bevölkerung – Fläche und Bevölkerung Tembiecharã:Wayback, 31 de diciembre de 2015.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 CIA. «Alemania - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 27 de febrero de 2017.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 «Germany». Fondo Monetario Internacional (abril de 2021). Ojehechákuri árape: 11 de agosto de 2021.
  5. PNUD. hdr.undp.org (ed.): «"Informe sobre Desarrollo Humano 2019"» (en inglés). Ojehechákuri árape: 22 de diciembre de 2019.
  6. «Germany Top Migration Land After U.S. in New OECD Ranking (en)». Bloomberg (20 de mayo de 2014). Ojehechákuri árape: 29 de agosto de 2014.
  7. «Etimología de Alemania». Etimologías. Ojehechákuri árape: 2 de octubre de 2020.
  8. «Orígenes». Deutsche Welle 19.01.2007 (2007). Ojehechákuri árape: 29 de mayo de 2008.
  9. Freed, John C. (4 de abril de 2008). «The leader of Europe? Answers an ocean apart - International Herald Tribune» (en en). Archivado desde el original, el 13 de abril de 2008. Ojehechákuri árape: 2 de abril de 2016.
  10. «Confidently into the Future with Reliable TechnologyArchive copy» (en de) (6 de mayo de 2008). Archivado desde el original, el 5 de noviembre de 20132013-11-05. Ojehechákuri árape: 15 de mayo de 20162021-11-28.

Joajuha[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]


Európa

Alemáña | Andorra | Aservaijã | Ayméña | Áuteria | Aváña | Avekásia | Chekía‎ | Chípere | Elovákia | Elovéña | Epáña | Etóña | Georgia | Gyrésia | Hĩlándia‎ | Hungyria | Hyãsia‎ | Irilánda | Itália‎ | Ilándia | Kosovo | Kyoásia | Letóña | Liechytenteĩ‎ | Lituáña | Luxemburgo | Yvate Masendóña | Malta | Mónako‎ | Montenégyro‎ | Moyndávia‎ | Noruéga | Ndinamáka | Polóña‎ | Poytuga‎ | Rrumáña‎ | Rrúsia‎ | San Maríno | Sévia | Suésia | Suísa | Táva Vatikáno | Tavetã Joaju | Tetãnguéra Yvýi | Tuykía | Ukyáña | Véyhika | Vielorrúsia | Vónia ha Hesegovína | Vugária