Chipa

Ojekuaa chipáramo chipa tembiꞌu oñembojýva tatakuápe ỹrõ ambue hendáicha (Paraguay rembiꞌukuéra apytépe oĩ 70 hendaichagua chipa ojekuaa porãva, heꞌicháicha Margarita Miró Ibars, kuñakarai oikuaa pypukúva tembiꞌu paraguái).

Opavave Paraguái rembiꞌu teéicha, “chipa soꞌo” oreko heta caloría. Péicha oiko ymaite guive ha ojehechaukáma mbaꞌekuaavete rupive.

Moõguipa ou ko téra

Peteĩva ko tembiꞌu apytépe ha oiméne pe hevéva ha hetave proteína orekovahína pe oraháva ijapytépe vaka roꞌo guaraníme “soꞌo”, ha pégui ou pe héra “chipa soꞌó”.

Mbaꞌembaꞌépa oraha

Ojejapo hag̃ua “chipa soꞌo” ojeporu kure ñandy térã vaka kyrakue, ryguasu rupiꞌa, kesu paraguái, jukyku'i, avatiku'i, aramirõ ha kamby.

Ñembosako'i

Oñembosakoꞌi hag̃ua ojejapovaꞌerã péicha: oñembovu porã pe ñandy hypyꞌü ha morotĩ porã meve, péva jajapokuaa ñande pópe. Upéi katu oñemoĩ pype ryguasu rupiꞌa, juky ha kesu; koꞌãva oñemonguꞌiporavaꞌerã ha ojepyvu oñemoĩ rire peteĩteĩva. Oñembojeheꞌa koꞌã mbaꞌe avatikuꞌi, aramirõ ha kamby ha oñensova porã.

Oñembojeheꞌa porã rire oñembyapuꞌapuꞌa tuichakue mbujapéicha ha ñambokua ñañe kuãme. Pe kua ojejapóvape oñemoingue pe “apyte soꞌo” haꞌevahína ryguasu rupiꞌa ha soꞌo “ñemonguꞌipyre”. Upéi oñembotyjey ko mbaꞌe apuꞌa opyta hag̃uáicha peteĩ torta orekóva 7 centímetro rupi ipekue.

Amo huꞌãme oñemoĩ koꞌã torta chapa oñemoñandýva ári ha oñeñohẽ hese kamby, upe rire oñembojy tatakua akuporãme (250°) mokõipa aravoꞌi pukukue.

Ambue maranduve

Margarita Miró Ibars, kuñakarai oikuaa pypukúva Paraguái rembiꞌukuéra, omyesakãháicha, opaichagua chipa, ha ijapytekuéra “chipa soꞌo”, oĩ umi tembiꞌu ojeporúva “týra”-ramo apytépe, ko ñeꞌẽ guarani ojeporu oñembohéra hag̃ua opaichagua tembiꞌu ojeꞌúva “kojói”, kamby térã café, ỹrõ katu tembiꞌu ojeporúva ojeꞌu hag̃ua ambue tembiꞌu ndive.

"Chipa" ndive ojeꞌu avei "týra"-ramo "mbeju" ha "sópa paraguái".

Umi tapicha arandu ohapykuehóva Paraguái rekoasakue heꞌi opaite tavaygua rembiꞌu oñembosakoꞌíva ogapykuérape pe Ñorairõ Guasu Paraguái Triple Alianza (Arhentína, ha Uruguái, 1864 guive 1870 peve) renondépe oikovaꞌekue, hetaiterei caloría orekoha, pe ñorairõ guasu ojukaparaívaꞌekue Paraguái ñemoñare rapykuerépe saꞌieterei tembiꞌu oĩ rupi, ha upéva rupi tembiꞌukuéra oreko heta proteína, ojehecha pype ipokãha.

Marandukuéra oñenohẽ hague

Diccionario Biográfico "FORJADORES DEL PARAGUAY", Primera Edición Enero de 2000. Distribuidora Quevedo de Ediciones. Buenos Aires, Argentina.

Kuatiakuéra ojeporúva

“Tembiꞌu Paraguay” de Josefina Velilla de Aquino
“Karú rekó – Antropología culinaria paraguaya”