Európa

Vikipetãmegua
Európa
Apekue 10.530.751 km²
Tapichakuéra 739.000.000 ava
Ava apekuére 70 ava/km²
Oikovéva ipype herotee Europeo/a
Tetãnguéra Ehecha jehaípe
Tetã hekosãso'ỹ Ehecha jehaípe
Tetã ndojekuaáva hekopete Ehecha jehaípe
Aravo UTC
UTC+5
Internet TLD .eu
Táva tuichavéva Ehecha ko'ápe
Joaty
Európa Joaju

Európa (Paramboypýi) ha'e peteĩ yvyvusu oĩva upe yvyvusu guasu Eurásiape, opytáva umi paralélo 36º ha 70º mbytépe, yvate gotyo ñande Yvy pehẽnguépe. Európa yvy rembe'y ojekuaavéva ha'e pe opytáva kuarahyresẽ mbytépe gotyo yvy pehẽngue yvatéva, ojejuhu yvate gotyo paraguasu Árktiko ha ñemby gotyo ojejuhu upe para Yvy mbytépe. Kuarahyreike gotyo ojejuhu paraguasu Atlántiko; kuarahyresẽ gotyo ojejuhu pe yvyvusu Asia, omboja'óva umi yvyty Urales, pe ysyry Ural, pe para Káspio, pe yvytyrysýi Káukaso, pe para Hũ ha umi ypo'i Bósforo ha Dardanelos.[1]

Európa ha'e yvyvusu michĩvéva mokõiha, ijyvy apekue ha'e 11 000 000 km2. Oguereko ipype heta tetãnguéra hekosãsóva, pe guasuvéva ha'e Rrúsia ha pe michĩvéva ha'e Táva Vatikano. Ha umi mokõi tetãnguéra ha'e avei pe oguerekovéva tapicha kuéra ipype (Rrúsia) ha pe oguereko sa'ivéva tapicha ipype (Vatikáno). Európa ha'ehína irundyha yvyvusu orekovéva tapicha kuéra ipype, Asia, Áfrika ha Amérika rire, ogureko 739.000.000 tapicha.[2]

Európape oñepyrũ opaite Yvy kuarahyreike rembiapo tee. Saro'y XVI guive, heta tetã Európa pegua ipu'akaitéva, oñembojára rire (saro'y XVII - XVIII pukukuévo) heta tendápe Áfrikape, Amérikape, Ásiape, ha upéi amo Oseaníape. Pe Ñorairõ Guasu Peteĩha ha pe Ñorairõ Guasu Mokõiha omomichĩ Európa ñemotenonde ha pu'aka, ha upéi Tetãvore Joapykuéra ha Joaty Soviétiko oñemotenonde. Upe Ñorairõ Ro'y ojapo umi mokõi tetã guasuvéva ha omotenondevéva (EEUU - URSS) omboja'o Európa "mongoraha hatã" rupive (cortina de hierro). Európa ombojoajúvo oñepyrũ pe Európa Ñemoñe'ẽrenda ha pe Európa Joaju kuarahyreike Európape.

Tetãnguéra[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Umi tetã hekosãsóva opytáva Európa, héra tee avañe'ẽme.[3]

Poyvi Héra Apekue
(km2)
Tekovekuéra Tekove apekuére
(por km2)
Tavusu
Araváña 28.748 2.831.741 98.5 Tirána
Alemaña 357.021 83.251.851 233.2 Berlín
Andorra 468 68.403 146.2 Andorra la Vieja
Armenia 29.800 3.229.900 101,0 Ereván
Áuteria 83.858 8.169.929 97.4 Viena
Aservaijã 86.600 9.165.000 105.8 Bakú
Véyhika 30.528 11.007.000 360.6 Bruselas
VieloRrúsia 207.560 9.458.000 45.6 Minsk
Vonia ha Hesegovina 51.129 3.843.126 75.2 Sarajevo
Vugaria 110.910 7.621.337 68.7 Sofía
Chipre 9.251 788.457 85.0 Nicosia
Kyoasia 56.542 4.437.460 77.7 Zagreb
Ndinamayka 43.094 5.564.219 129,0 Copenhague
Elovákia 48.845 5.422.366 111,0 Bratislava
Elovéña 20.273 2.050.189 101,0 Liubliana
Epáña 504.851 47.059.533 93.2 Madrid
Etoña 45.226 1.340.194 29.0 Tallin
Hĩlandia 336.593 5.157.537 15.3 Helsinki
Hyãsia 547.030 63.182.000 115.5 Parĩ
Georgia 69.700 4.661.473 64.0 Tiflis
Gyresia 131.957 10.815.187 80.7 Atenas
Hungyria 93.030 10.075.034 108.3 Budapest
Ilandia 70.280 4.234.925 60.3 Dublín
Iylanda 103.000 307.261 2.7 Reikiavik
Italia 301.230 59.530.464 197.7 Roma
Kazajistán 2.724.900 15.217.711 5.6 Astaná
Letoña 64.589 2.067.900 34.2 Riga
Liechytenteĩ 160 32.842 205.3 Vaduz
Lituania 65.200 2.988.400 45.8 Vilna
Luxemburgo 2.586 448.569 173.5 Luxemburgo
Yvate Masendoña 25.713 2.054.800 81.1 Skopie
Malta 316 397.499 1257.9 La Valeta
Moldavia 33.843 4.434.547 131,0 Chisináu
Mónaco 1,95 31.987 16403.6 Mónaco
Montenegro 13.812 616.258 44.6 Podgorica
Noruega 324.220 5.018.836 15.5 Oslo
Tetãnguéra Yvýi 41.526 16.318.199 393,0 Ámsterdam
Polóña 312.685 38.625.478 123.5 Varsovia
Portugal 91.568 10.409.995 110.1 Lisboa
Tavetã Joaju 244.820 61.100.835 244.2 Londres
Chekia 78.866 10.256.760 130.1 Praga
Rrumaña 238.391 21.698.181 91.0 Bucarest
Rrúsia 17.075.400 142.200.000 8.3 Mosku
San Marino 61 27.730 454.6 San Marino
Sevia 88.361 7120.666 91.9 Belgrado
Suesia 449.964 9.090.113 19.7 Estocolmo
Suísa 41.290 7.507.000 176.8 Berna
Tuykia 783.562 75.627.384 98.0 Ankara
Ukyaña 603.700 48.396.470 80.2 Kiev
Ciudad del Vaticano 0,44 900 2045.5 Táva Vatikano
Opa 10.180.000 731.000.000 70.0

Oĩva avei umi tetã ha tenda hekosãsóva nunga, umíva tetãnguéra hekosãsóva tee ojekuaavy tekosãso ko'ã tetãgua. Ndaipóri umíva oĩha hekopete ONU-pe:

Poyvi Héra Apekue
(km2)
Tekovekuéra Ava tendáre
(km2)
Tavusu
Abjasia 8432 216000 29.0 Sujumi
Kosovo 10887 1804838 220,0 Pristina
República de Nagorno Karabaj 11458 138800 12.0 Stepanakert
República Turca del Norte de Chipre 3355 265100 78.0 Nicosia
Osetia del Sur 3900 70000 18.0 Tsjinval
Transnistria 4163 537000 133,0 Tiráspol

Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. Microsoft® Encarta® Online Encyclopea 2007. «"Europe"Archive copy». Archivado desde el original, el 2009-10-282009-10-28. Ojehechákuri árape: 27-12-20072014-09-03.
  2. «World Population Prospects: The 2006 Revision Population DatabaseArchive copy». UN – Department of Economic and Social Affairs. Archivado desde el original, el 2010-01-072010-01-07. Ojehechákuri árape: 10-06-20082014-09-03.
  3. http://www.google.com/language_tools?hl=gn