Roque González de Santa Cruz

Paꞌi Roque González.

Roque González de Santa Cruz, SJ (Paraguay, 16 jasyporundy ary 1576 — Kaꞌayvate, 15 jasypoteĩ ary 1628) haꞌéakue peteĩ jeroviapypegua imarangatúva, oheñóiva tetã Paraguáipe, oikévaꞌekue Vrasil ñemby rembiasápe omosarambívo jerovia krihtiáno ava ypykue apytépe Rio Grande do Sul kuarahyreike gotyogua yvyrupápe.

Tekopy tee

Bartolomé González de Villaverde ha María Santa Cruz raꞌy, oheñóivaꞌekue ogayguápe pokõi ijoykeꞌýva: peteĩvagui, Pedro, oiko paꞌi; Gabriel, imitãvéva, oho oñemoarandu semináriope Perúpe; ambue joykeꞌy, hérava Francisco, omenda Ernandáriah rajy rehe ha hetave jey haꞌe gobernador pytyvõhára.

Áry 1598, orekorõguare 22 ary oñeordena paꞌíramo . Tuicha omombaꞌe guasu fransihkáno Luis de Bolaños rembiapo, omopyendáva umi rredusion ypykue Paraguáipe. Ivocación haꞌe ombaꞌapo evanhelisaha ava ypyháichape, hakatu omoañetévo ovíhpo Martín Ignacio de Loyola (sobrino Hesu Irũ Aty moñepyrũhára), ojapopa paꞌi reko porundy ary iñepyrũháme Paraguaýpe.

Árape 9 jasypokõi ary 1609, oike Hesu Irũ Atýpe.

Ary 1610, oparticipa omopyendávo Reducción hérava "Nuestra Señora María de los Reyes", ombyatýva ypyhaichakuéra heꞌýi guaikurúva, peteĩ tenda ojeheróva koꞌágã: "Jasoka", opytáva peteĩ líga Ysyry Paraguái guive tavusu Paraguay renondépe. Mokõi ary oñepyrũ rire hembiapo, mokõi hesuíta oñembohasa rredusiónpe ombyatývaꞌekue guarani, upépe iporãvéva osẽ porã, ha Roque oñemondo San Inásio Guasu ñemboguejyrã. Ary 1613, ambue mokõi hesuíta omoñepyrũ jeýta tembiapo upe rredusiónpe, hakatu guaikurukuéra haꞌeteꞌýi teete ojepytasóva Momaranduporã rekomboꞌe rováipe, peteĩ circunstancia ogueraháva hesuitakuérape oheja hag̃ua nomoambuéicha upe rredusion ary 1626.

Ára 25 jasypoapy ary 1615 jave, omopyenda reducción "Nuestra Señora de la Encarnación de Itapúa", ombyaty hag̃ua ypykuekuéra heꞌýi guaraníva Ysyry Parana rembeꞌy akatúa gotyo, koꞌag̃agua Arhentína táva Posadaspe. Uperiremínte, ko rredusion oñembohasa upe ysyry rembeꞌy akatúa gotyo, koꞌág̃a rupi, oĩháme táva Enkarnasion, Paraguáipe.

Ary 1616, omopyenda rredusion Jaguapoha, ombyaty haguã ypyhaichakuéra heꞌýi guaraníva.

Paꞌi Alfonso Rodríguez ha Juan del Castillo ndive, Roque González haꞌe peteĩva evanhelizahára ypykuégui tetãme Vrasil Ñembykuarahyreikepegua, heꞌiséva yvyrupa koꞌág̃a haꞌéva ñemby Mato Grosso do Sul, kuarahyreike Paraná, Santa Catarina ha Rio Grande do Sul. Haꞌe peteĩ kuimbaꞌe katóliko oñemeꞌẽva aty hesuítape ha omotenonde hembiapo misionpegua ava guarani apytépe oĩva yvatekuarahyreike gotyo upe tetãvore vrasilpeguápe.

Roque González peteĩ ikaraiguasu ehpañaygua raꞌývaꞌekue ha okakuaa peteĩ ogaygua yvateguápe Paraguái Paraguaýpe, oñomoirũ imitã guive tapichakuéra ndive ijyvy ypy ha iñeꞌẽ ypyháichava (tenondeguápe guarani). Upépe oñemorarandu ha oñeordena paꞌíramo ary 1599. Upe rire ova Rio Grande do Sul-pe ary 1619 ha pyaꞌe ogana umi tapicha uperupigua korasõ, oiméne tuichaháicha ikatupyry haguére ñeꞌẽme. Péicha heꞌi haihára Nelson Hoffmann, ohaíva Terra de Nheçu, pokõi ary aja ombojoapi rire mburuvicha paje Ñesũ – tendota guarani ipuꞌakavéva Rio Grande do Sul munisípio koꞌág̃agua Roque González yvyrupápe, ha ijerére – ndive, ojeheja omopyenda yvagarekaha (karaiñeꞌẽme: comunidad) San Nikoláo, teeténte 3 jasypokõi ary 1626. Kóva haꞌe yvagarekaha peteĩhaite mokoloniaha kuarahyresẽ gotyo Ysyry Uruguáigui, koꞌãga ojeheróva Rio Grande do Sul.

Upe rire, paꞌi Roque González omoheñói heta yvagarekaha krihtiáno, hérava Mision térã Rredusion, umíva apytépe santuariokuéra hérava Asunsion Yjuymegua ha Kaꞌaro Opa Marangatu.

Ohasávo mokõi ary ha kuꞌa ombaꞌapo mbarete misionhápe, paꞌi Roque González ha Alfonso Rodríguez ojejuka Kaꞌarópe peteĩ ypyháicha aty ombotovéva evanhelisa krihtiáno, omyakãva Ñesũ.

Ojeꞌe umi ypyháicha ointerceptáva oinupãhague Paꞌi Roque González iñakãme "itaisa" (ita jyakãngua) rupive, ohejávo omanóma, ha upéi oipeꞌa chugui ijao liturhiapegua. Upérõ ojuka hikuái Paꞌi Alfonso Rodríguez, ohapy umi teꞌõngue. Roque González ñeꞌã ojepeꞌa ijyvagui ha ojekutu peteĩ huꞌy. Mokõi ára rire, og̃uahẽ paꞌi Juan de Castillo jey peteĩ táva ykeguápe, omanohápe ojetortura vaieterei rire. Peteĩ kuimbaꞌe ypyháicha, katekúmen gueteri, oĩva ha ombotovéva umi jejuka, ojejuka avei misionharakuéra ndive Kaꞌarópe. Ojekuaa chupe Mburuvicha Adáuto ramo. Oĩ tapicha oguerovia haꞌe avei, tenonderãme, ikatúha oreko héra oñembojoapývo mbohapy mártir oñekanonisáva rérape, jepénte upéva, ndaipóri techaukaha térã katukue jepe péva arakaꞌeve oikóta hag̃ua, ojehechávo oĩva umi mbarete ha marandu juruguipegua ojavoꞌóiva.

Munisípio Kaꞌayvatepegua Kaꞌarópe oĩ santuário tenondegua oñembohasáva oñemombaꞌeguasu hag̃ua Marangatu Mártir (ojekuaaháicha), pyꞌỹi oho peregrino atykuéra. Upépe ojejapo peteĩ peregrinorape tuicháva peteĩteĩ ary jasypateĩ arateĩ mbohapyhápe.

Ára 28 jasyporundy ary 1934, Pápa Pío XI-ha oveatifika misionhára mártir ha, 16 jasypokõi 1988, ovisita jave paraguaipegua Paraguay, (oĩhápe Paꞌi Roque korasõ) 500.000 tapicha jerére aty guasu renondépe, Pápa Huan Páulo II-ha heꞌi chupekuéra imarangatuha.

"Ñandejára Hesukríhto ha Sánto Apóhtol Pédro ha Páulo puꞌaka rupive, roikuaauka ha romohenda Tupã Rembiguái Roque González ha iñirũnguéra Alfonso Rodríguez ha Juan de Castillo, paꞌi ha martirkuéra, haꞌeha marangatu (sánto) ha romoinge Santokuéra Rysýipe, romopyendávo oñemombaꞌeguasúvaꞌerã devosion pype Igrésia pukukue."

Kanonisa jejapo

Ary 1928 jave, ojegueromanduꞌávo mártir juka mbohapysaary marandu, oñepyrũjey kanonisa jejapo Diósesih Uruguaianapegua, orekóva hurihdision yvyraꞌã oikohápe mártir juka ha omotenondéva kánon jejapo. Káusa pohtulador haꞌéakue paꞌi palotino Frederico Schwinn ha visepohtulador, Paꞌi Thomaz Travi.

Ary 1932, veatifika jejapo ipuku 790 kuatiarogue.

Ary 1934 jave, Pápa Pío XI-ha veatifika umi mbohapy mártir, péicha ojapouka paꞌi Roque adorasion diosesihpegua. Uperire oñembosakoꞌi umi peregrinorape peteĩha oñemomártirhague rendápe, ha tapichakuéra devosion mártir rehe oñemombaꞌeguasu. Avei, paꞌi Roque González mártir juka ára oike arapapaha liturhiapegua irundy tetã Ñembyamérikape.

Ary 1940, Rio Grande do Sulpe, jehecharamomby rupive okuera Maria Catarina Stein, hasýva kánsergui ha pohanõhára heꞌívaꞌekue omanoharã. Iména oñesũ Paꞌi Roque Korasõ renondépe ha oñemboꞌe tuicha jerovia reheve. Ojevývo hógape, ojuhu hembireko okuerahague. Maria, orekóva 50 ary, oikove 28 ary.

Ary 1978 jave, ojegueromanduꞌávo 350 ary martirio, oñepyrũjey jejapo oipytyvõva jeroviapygua ha ovihpokuéra Rio Grande do Sul, Uruguái, Paraguái ha Arhentínagui.

Ary 1978 jasykõi jave ojejapo peteĩ aty Arhentína táva Posadaspe, upépe ojejapouka mbohapy mártir ojehechakuaataha "Mision Mártirkuéra"-ramo.

Ary 1983, Pápa Huan Páulo II omotenonde peteĩ myatyrõ ombohapeve hag̃ua kanonisa jejapo.

Ehecha avei

• San Roque González de Santa Cruz – Táva paraguaipegua.
• São Miguel das Missões (tupao hesuíta tapere tuichavéva apytépe).
• Roque Gonzales - Vrasil, Rio Grande do Sul táva.

Arandukaita

• «Terra de Nheçu» ("Ñesũ retã"), ohaíva Nelson Hoffmann. 

Joajuha okapeguándi

• Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Roque González de Santa Cruz rehegua Commons.