Añetegua
Añetegua ha'e opamba'e oikóva térã ojehúva ha ndaha'éiva mba'e oñeimo'ãnteva. Tembiasakue añetehápe oiko va'ekue, marandu oñemombe'úva japu'ỹre, oimeraẽ mba'e javegua térã oime va'ekue ja'e iñañeteguaha.
Añetegua niko ha'e ojeikuaávo umi mba'e oĩháicha, ndaha'éivo jehechaseháicha térã ñaimo'ãháicha. Marãve ndoikói ndaikatúiramo ñaikũmby térã jahecha, ndaha'éi iñañetegua'ỹha nahesakãiramo ñandéve.
Ikatu jaikuaave mba'e he'iseitépa añetegua ñañemoarandúvo tekokuaaty rupive (ontología térã jeikokuaaty), kóva ko arandupykuaaty vorekue oipyguaráva jeiko ha ñeime, ohekávo mba'épa he'ise ñande rekove ha mba'eichaitépa yvypóra rekopy tee.[1]
Arandupykuaaty[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Jahecháramo arandupykuaatýpe, opaichaguápe ikatu ñaikũmby ko añetegua. Añetegua reko (realismo) hína ñeimo'ã he'íva opamba'e oikoha, avave ndojesarekói jepe, oiko gueteri, taha'e ha'éva mba'ekuéra avave ndohechái, nohendúi térã noñandúi, techapyrãme: porãngue oikónte peteĩ tapicha ikatu ohecha peteĩ mba'e iporãva chupe, hákatu, karai arandu ohóva añetegua reko rehe ikatu he'i porãngue oiko gueteri, natekotevẽi avave ohecha chupe.
Upéicha, jahero upéva "añetegua tee" (realidad objetiva), ha'e ñande rekoha ha arapy oĩháicha, oiko ijeheguiete ha natekotevẽi jahecha, ñahendu térã ñañandu. Techapyrã, peteĩ yvyty oĩ oĩháicha, natekotevẽi yvypóra térã ambuéva ojesareko hag̃ua hese. Jepivénte oje'e añetegua tee ha'eteha tembikuaaty reko, mokõiva oheka mba'e ha'eháicha ha tembikuaaty rupive oñeha'ãmba oñeikũmby tesakã porãme mba'eitépa mba'ekuéra ha mba'éichapa ojehu.
Añetegua ijysajakuaa'ỹva (realidad subjetiva) ha'e ojeikuaávo mba'ekuéra ñande remiandu rupive, jahechávo, ñahendúvo térã japokóvo peteĩ mba'e ha upéi jajepy'amongeta ñaikũmbývo hese. Añetegua ijysajakuaa'ỹva ou ñane rembiasa, jerovia, remiandu ha rembiechágui, ndaha'éi ijojapa opavavépe. Techapyrã, ñamoĩ peteĩ pakova mesa ári, ikatu ñamaña ambue hendáicha hese, oĩramo tesape iporãva, hesãiramo ñande resa, ha mba'éichapa reñandu jepe pakova rehe.
Kóva hína mba'e tuichaitéva heta arandupykuaatýpe, ha'eháicha temimo'ã reko (idealismo) ha jeikogua reko (existencialismo). Temimo'ã reko he'i opamba'e oikóva oĩ ñane akãme ha opamba'e jahecháva niko ñane remimo'ãnguéra. Jeikogua reko katu he'i añetegua ijoja'ỹha ha ijysajakuaa'ỹha, oĩ ñandéve ja'e hag̃ua mba'épa jajapóta ñande rekovére. Ndaha'éi oĩha mba'e añetegua peteĩetéva, ñande katu jajapo va'erã ñane mba'e añeteguarã.