Guyra

Vikipetãmegua
 
Guyra

Guyra juehegua hetava
Tekovekuaaty ñemohenda
Tavetã: Animalia
Pehẽ'a: Chordata
Pehẽ'aguy: Vertebrata
Pehẽ'aguyve: Gnathostomata
Jueheguasãrusu: Tetrapoda
Jueheguasã: Aves[1]
Linnaeus, 1758[2]
[editar datos en Wikidata]

Guyra (karaiñe'ẽme: Ave, pájaro) mymba ipepo ha ovevéva, hetyma mokõi ha hete haguepáva.

Guyra rekove ypykue ha hetepy ñemoambue rembiasakue[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Moõguipa ou'ypyraka'e guyra, niko, heta ára oiko oñeg uahẽ'ỹre peteĩ ñe'ẽme, ha katu na'ymaitéi tembikuaajarakuéra oñemoĩ oñoñe’ẽme ha he'i hikuái guyra ouha umi Tejujero Pymymbágui (Dinosaurio Terópodos) oñemoambueva'ekue arapa'ũ hérava Mymbambyterévape (Mesozoico). Ko'ã mba'e oje'e ojejuhu rire Alemania-pe peteĩ guyra joguaha ijitapyréva (fósil) oñembohérava “Pepo'yma” (Archaeopteryx). Ary 1960 guive oñemoneĩ guyra ouha Tejujerógui. China-pe ojejuhuvévo Tejujero ijitapyréva ha hague guyráva omoañete tembikuaajarakuérape, guyra Tejujeroha. Guyra ha Tejujero heta mba’épe ojojogua; ikanguekuéra piteĩcha, jepémona hasy jaikuaa porã hag ua, umi hyekue peteĩcha avei, haguekuéra ojojoguánte avei, ko'ã mba'e he'i ñandéve ha’ekuéra oño’anaha.

Tekopytee[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Haimete opavave guyra ovevekuaa, ha ou ijypykue ovevekuaava'ekuégui, oĩ jepe ningo ikatu'ỹva oveve. Avei hetekuéra oñemoambue ikatu hag uáicha oveve porãve. Ikangue ijapytekua ivevyive hag ua. Umi ijyva imbarete añetete, ikatu hag uáicha ipu'aka umi tuichaicháva taguére, oipurúva ovevekuévo.

Ipyti'a kangue tuicha ha hakamby ha ojoko umi ho'okuéra oipurúva oveve jave. Hañykãnguéra ipo'i puku ha hatã ha nahãiri rupi iñakã vevyive.

Ipire nda'ikuái ha upéicha rupi ndaikatúi oñembopiro'y ty'ái rupive. Ovevekuévomante, yvytu ombopiro'y chupe, upéicha rupi opyta jave peteĩ hendápe jahechava'erã katuete ijuku’ahína.

Tembi'uje'u[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Mba'épa ho'u rupi guyrakuéra ikatu:

  • Mu'ũ'uháva: (Insectívoras) Ho'u mu'ũ (insecto).
  • Ka'avo'uháva: (Herbívoras) Okaru ka'avóre, yva ha yva ra'ỹire.
  • So'o'uháva: (Carnívoras) Ho'u so'o.
  • Opamba'e'uháva: (Omnívoras) Ho'u ka'avo, ka'avo ra'ỹi, yva, mu'ũ, so'o ha ojuhúva guive.

Ñemoña[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Guyrakuéra niko ombo'a, oñemoña tupi'a rupive. Upevarã guyra kuimba’éva oiporenova’erã guyra kuñáme, (apareamiento) upéi pe tupi’a okakuaa guyra kuña retepýpe, ombo’a peve.

Oja porã hag̃ua umi tupi'a guyrakuéra oñangareko hese anitei ho'ysãve hete'akukuégui, upevarã guyra kuñáva oñeno hupi'a ári, oĩ guyra ojopyrúva mokõivéva, ha oĩ avei guyra kuimba'éva añónte oñenóva tupi'a ári. Ko mba'épe ñambohéra Ñembojakatu (Incubación). Og̃uahẽvo hi'ára, upe guyra ra'y, ojoka ipire ha osẽ okápe.

Guyra Paraguái Hendapegua, Anambeta ha mboýpa[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Paraguáipe jaguereko mokõipa mokõi (22) Hendapegua, (Orden) pokõipa (70) Anambeta (Familia) ha poteĩsa poapypa (680) guyra oikoéva ojuehegui. Ko’ápe péina ambohysýi Hendapegua ha Anambeta rupive:

Guyrakuéra réra Guaraníme[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. ITIS. «Aves» (en inglés). Ojehechákuri árape: 6 de marzo de 2009.
  2. Brands, Sheila (14 de agosto de 2008). «Systema Naturae 2000 / Classification, Class AvesArchive copy». Archivado desde el original, el 2009-05-282009-05-28. Ojehechákuri árape: 6 de marzo de 20092013-08-07.

Arandukakuéra purupyre[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  • DEL CASTILLO, H. (Compilador) Guyra Paraguay (2.004) Lista Comentada de las Aves de Paraguay. Annotated checklist of the birds of Paraguay, Asunción, Paraguay.
  • GUASCH, A. (2.002) Diccionario Básico Guarani – Castellano, Castellano – Guarani. Nueva Edición por Bartolomeu Melia. Asunción - Paraguay. Centro de estudios Paraguayos “Antonio Guasch” (CEPAG).
  • KINDERSLEY, P. y otros. Diccionario visual del universo. (1996) Santiago - Chile. Editorial Amereida S. A.
  • KRIVOSHEIN DE CANESE, N. & ACOSTA ALCARAZ, F. Diccionario Guarani – Español Español – Guarani. Tercera Edición (2.006) Asunción – Paraguay. Ediciones y Arte S. A.
  • Microsoft ® Encarta ® 2008. © 1993-2007 Microsoft Corporation. Reservados todos los derechos.
  • NAROSKY, T. &YZURIETA, D. (2.006) Guía para la Identificación de las Aves del Paraguay. Primera Edición en español. Buenos Aires Argentina. Vázquez Mazzini Editores.
  • SEAM / Guyra Paraguay / PRODECHACO (2001). Especies Silvestres del Paraguay, Guia de Identificación de Especies con Importancia Económica. PRODECHACO. Asunción, Paraguay
  • TRINIDAD SANABRIA, L. Mi Pequeño Avañe’ẽ de mochila. Segunda Edición (2.007) Buenos Aires - Argentina. Editoral Ruy Díaz S. A. E. I. C.
  • es.wikipedia.org/wiki/Aves
  • es.wikipedia.org/wiki/Evolución_de_las_aves
  • es.wikipedia.org/wiki/Origen_de_las_aves
  • losanimalesjor.galeon.com/
  • profesores.fi-b.unam.mx/
  • thales.cica.es/
  • euskalnatura.net/

Joaju[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Wikcionario