Puruhára:Nelson Arévalos

Mbya Guaraní reko tarumandymime. Tarumandy, Luque-PARAGUAY

APOHÁRA: Nelson Javier Arévalos Pereira

Heta tapicha oho oñemo’arandu haĝua tarumandymime, ohecha ha ohendúvo mbya Guarani Ñe’ētéipi mba’éichapa oiko hikuái, hekokuéra ha hemikotēve avei, ojegueraha chupekuéra hi’upyrãmi ha ao mimi avei.

Roĝuahēvo orera’ãrōmahina mburuvicha Arnaldo Ojeda, hera mbu’ava Vera, ha’e oñepyrũ omombe’e mbovýpa oĩ hikuái upe tavápe ha’éva; oguereko 39 viviendas ojapokava’ekue chupekuéra SENAVITAD ha katu ha’ekuéra oĩ 55 familias, upéva apytépe oĩ 225 mitãrupi ha 230 okakuaapámava. Oguereko avei hikuái mbo’ehao ndeporambajep’eva, ohoha mitãnguéra mbo’esyry primero-guive mbo’esyry poteĩ peve, upepe oĩ mokōi mbo’ehára paraguayova, peteĩ ha’e ava guaranígua ha mbohapy ha’éma upe comunidadgua mbya guaraní. Upepe ojehekombo’e chupekuera ambue hendáicha mbya reko ha paraguayo reko avei.

Mburuvicha omombe’u avéi upe oikoha oguerekoha 8,5 hectareas ha katu ndoikói oñeñemitŷ haĝua ipype ha’égui yvy hũ ha yvype, upévare heta kuñakarai omba’ehepyme’e apopyre ha’ekuéra ojapóva, ha avei ovende hikái bingo, ikatu haĝuaicha oguereko okaru haĝua. Ha’ekuéra nomba’apói ambue mba’épe ndaha’éi nomba’aposéiva, noñeme’ēire chupekuéra ambue tembiapo. He’i avei INDI nopenaiha hesekuéra mba’evépe, poteĩ jasýma ndahi’yvéi hikuái ha mavave nopenái hesekuéra

Mburuvicha Vera heta jey jey he’i ha’ekuéra ndoipotaiha oñembohory hesekuéra, ha hetamaha tapicha oĩva omaña hesekuéra, ha Dr. David Galeano Ateneo rupivénte omombe’u ha ohechaukaha hemimo’ãkuéra, Ateneo oipytŷvo mbarete ha hetámagui chupekuéra.

Ohechauka avei ijerokykuéra tangara, omoñepyrũ kuñakarai iĝuaiĝuivéva omotimbo petŷgua ha upéi ambue mbyakuéra, upéicha avei ojejeroky haĝua omoñepyrũ hi’ary hetavémava ha upéi mbeguekatupe oike ohóvo ipyahuvéva ipahápe oikepa umi mitãmimiguive. (petei mbo’ehára pe mbyterupi he’i chupekuéra ikatupyryeterei ha hakugui ha oguerekógui mitã ijyva’ári opyty’uma haĝua, ha katu ha’ekuéra he’i ndaikatuiha ohejarei hikuái ijeroky, ha ha’ekuéra ojepokuaaha ojeroky heta ha mitãmimi ijyva’ari).

Mburuvicha he’i avei ha’ekuéra oguerekoha ijeroviapy tupã ha katu ndaha’éi paraguayo jeroviaha, oguereko pa’i oñembo’evéva ha ikatupyryvéva ha ha’ekuéra oñomongueragueterei ñembo’e ha pohã ñanáme – pohã oguerúva heta heta comunidad nara’ŷ ka’asapagui – nda’iporiva upe tendápe.

Avei roho rohecha opy – mbya tupaō – omombe’u peva oñeñeha’ã hague ojejapo ymaveguaréichaite, ha Ateneo oipytŷvo hague chupekuéra. Ko’ape oñembyaty hikuái ára ha ára, pytumbypávo mokōipa mbohapy térã hetava aravo peve. Ko’ape oike oikesevante ha katu oikemaguive ndaikatuvéima osē opa mboyve ñembo’e.

Ha’ekuéra oguereko pa’i mbya oñembo’éva ko ypype, oipuru ñembo’e aja avati ha jety ava’i ha ambue.

Amombe’usénte ko opy rohecha hague mombyryguivente, ndaikatuire ni roĝuahē aĝui ndaha’éi ndaikatúiva ojeikente pype.

Heta mba’e aikuaa pyahu mbya rekove rehe, ha hekovekuéra ndojehairi kuatiahaípe, ndahetai jatopa marandu hesevekuéra, upeva’erã jahamanteva’erã ñahendu ñande apysarupi héva avei mbya reko ymaiteguivéma.