Gabriel Casaccia
| Gabriel Casaccia | |
 | |
| Téra teñõikua | Gabriel Casaccia Bibolini |
| Teñõi | 20 jasyrundy ary 1907 Paraguay,  Paraguái
|
| Mano | 24 jasypateĩ ary 1980 Vuenosáire,  Arhentína
|
| Nacionalidad | Paraguáigua |
| Área | Purory |
| Tembiapokue | La Babosa', La llaga |
Benigno Gabriel Casaccia Bibolini (Paraguay, Paraguái, 20 jasyrundy ary 1907-24 jasypateĩ ary 1980) ha'e akue peteῖ kuatíahaihára, mombe'upuku haiha, mombe'urã haiha ha ñoha'anga haiha. Isy héra Margarita Bibolini ha itúva Benigno Casaccia.[1]
Imitã ha imitãrusu jave
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Colegio Nacional de la Capital-pe omohu'ã imbo'epy temimbo'e ramo. Oñembokatupyry Facultad de Derecho-pe (Universidad Nacional de Asunción), oñepyrũ periodismo ha ombopaha abogado-pe.[1]
Ha'e oñepyrũ kuatiahaipyre “El Liberal-pe” ha avei “El Diario-pe” upéicha heta kuatiahaipyre oĩma paraguaýpe oñemoherakuãva- upéicha oñemboyke mbarete narrativa jehaípe.[1]
1926-pe oguerekorõ guare 18 ary ombokuauka peteĩha mombe'urã hérava "El honor de un castellano", Kuatiahaipyrepe paraguaýgua hérava "El mundo paraguayo".[1]
Upérõ oreko 17 ary ha omopyendáma iñapytu'ũ roky ñe'eporãhaipyrépe hi'aranduka peteĩha héra ha herajoapy mokõime: Benigno Casaccia Bibolini. Oñemotenonde ohóvo oipyhy héra Gabriel Casaccia, ha péva téra ipaháva ha oiporúva hembiapo omopyendávo, ha upéicha ojekuaa ichupe umi mombe'upuku ohaívape ha umi mombe'urã aty ñembyatýpe (colecciones de cuentos). Imitãrusu ramo ára mbykymíme omba'apo política-pe, upéva ogueraha ichupe Argentina gotyo, oiko ra'e Posadas, Provincia de Misiones ha upéi, oho ha opytaite, Buenos Aires-pe.
Hekovekue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Oñemomba'eguasu ha heikuaa hendaitépe umi mba'e oñandúva, omopyenda, moderna narrativa paraguaya. Augusto Roa Bastos, tendota guasu mbo'eupuku apo tetã Paraguáipe, ohupyty jopói Premio Cervantes de Literatura he'íva “Gabriel Casaccia ha'e pe omoñepyruva'ekue narrativa paraguaya contemporánea, añetehápe hembiapópe ome'ẽ tembiasa omoheñóiva, ha ijapoharépe, mérito ijojaha'ỹva oitýva ha omboguatáva peteĩ género tetãme ojeheroháicha novelísticamente inédito”.
Roque Vallejos, poeta e investigador, katu he'i: “Barret guive avave gueteri narrativa paraguaya rehe omopyenda mbaretépe ojehasáva tetãme “realidad nacional”. Ro'e niko tembiasa yvypóra ohasáva oúva Paraguáipe ohasáma irundýha siglo rupi, heta jey sociología-pe ojehecha oñehenóise “ficción”, tavagua jehasa ndikatúi oñemoambue. “Ndojehechakuaái tetã ojehasáva ha péva oñeporandu ha'e, ha péva ichupe guarã peteĩ misterio”, he'i Casaccia peteĩ kuatiañe'ẽme hi'ensayo-pe, ombopapapývo heta mba'e oikóva ha ombotovéva nomboykéi tembiasakue orekóha ha'e voi: andu yma guaréva “sentimiento compensatorio del pasado”; andu'ỹ “insatisfacción del presente”; japu tetã rembiasápe “falseamiento de la historia”; “narcisismo oporomongéva”; “ipokã tendota civil-kuéra”; “kuaa'ỹ tekosãsõre”. “Ko'ã mba'e ha hetave mba'e -he'i Casaccia- ha'e ñane retã ohasáva añeteguápe”... Oje'eva'ekue ha'eha representante ikatupyryvéva ñe'ẽpor0Òhaipyrépe orekóva ñane retã... Ñe'ẽporãhaipyre Casaccia rire oñeinspira hembiapópe omoambuévo apañuãime ha péva ojehéro “fenómeno problematizador” oipykúiva. Ko'ã mba'e antiliteratura ojapóva Casaccia oikuaaukáva retórico ipokãvéva ha ikatupyryvéva ombo'opívo realidad ojehasáva...”
Hugo Rodríguez-Alcalá, hemiandu “Historia de la Literatura Paraguaya-pe” (1971) imandu'a Casaccia ha “La babosa” rehe: “ha'e peteĩ artista hemiandu kuaáva, imandu'áva imitã ha imitãrusu ramo guare. Mitã ha mitãkyrỹi, ohasáva heta ára tava'i oiméva treinta kilómetro Paraguaýgui. Hekove py'aguapýpe, yno'o guasu iporãitereíva rembe'ýre, ha'éva Lago Ypakarai. Umi óga, galería tuicháva, orekóva korapy ha yvotyty henyhẽva yvyramáta kakuaa opu'ãva kirirĩme oipepirũháicha ramo tekove porã ha py'aguapývape. ¿Mba'éichapa oguerohory itáva -Aregua- haihára expatriado “La babosa” ohaíva? ¿Ha'éva peteĩ tenda ome'ẽva techaga'u ha omoĩva ichupe upe kurundu, imba'eporãvéva? Ndaha'éi ko'ãvante. Oiméne hemiandu oñembojere, Casaccia omoĩta ichupe peteĩ escenario ndoka'eitéva ha ndaha'éi pe ohayhuetéva. Upépe oguyguy, pyta'ỹ ha tie'ỹme, peteĩ mitã imba'epotáva, hayhu ombotyryrýva, orekóva pe ha'enteséva tekove oĩva, nandi veráva, ndaipóriva. Umi pokõi angaipa capital oike ha ojehaitypóva Areguápe imbaretevéva versión paraguaya orekóva esencia universal... Tetãme oñemomba'e guasu umi tendotápe, añetehápe, ojehechakuaa “La babosa” los antihéroes. Se alegará que Casaccia vive en una época literaria de proliferación de antihéroes... oñeme'ẽva. Katuetéva, ani hesarái térã omboyke ojekuaáva oñeikotevẽha oje'e mboyve: ñane retãme ndikatúi oñembotove temiandu ojeguerekóva pe oñeñanduháicha ha oje'évo mba'eichapa tetã rekove ha hembiasa, kóva opu'ã ha oipyhy umi mba'e oikóva añetehápe peteĩ sentido orekóva heko imba'éva ha iñepyrũmby omoheñóiva iñapytu'ü rokýgui. Péicha, kyre'ỹ antiidealizador ha antisentimental ombohovái peteĩ “manía” osẽva iñapytu'ügui ha hemiandúgui ojeipe'ava'erã ichugui pe ombohova mo'ãva (la máscara)”.
Raúl Amaral, karai arandu hembiasa kuaandy Paraguái rehe ko siglo-gua, “Iñepyrũmbýpe” mombe'u puku “Los Huertas”, Casaccia mba'éva, omoañete: “Tuicha mba'e imandu'ava'erã aníve haguã ojejavy, osẽva peteĩ visión ombotovéva ha noĩmbáivape: Casaccia nosẽi ãnga jeitýpe térã omoheñói andu Areguáre (ha imbovyvéva Paraguáire) imombe'u guive somombykýnte ha omopyenda aty tavaygua orekóva, umi tekove ha ohasáva apañuãime (peteĩ térã heta jey) orekóva hapo yvóra jerépe. Ñembyasy, ñaña, jehasa asy, “mbareté” jepokuaa, ndohechaukáitetã tétã, táva térã umi tenda oĩha, ihente voi hembiasa ára ha árape opa tenda ha yvóra ojeikóvape”.
Hembiapo
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Opáichagua hembiapo omoheñóiva oreko -50 ary pukukue- 10téra oikéva 7 mombe'u puku, 2 mombe'urã atyguasúpe ha peteĩ obra ñoha'angápe. Oñemohendáva cronológicamente.
Umi Mombe'upuku ha'e:
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Hombres, mujeres y fantoches (1930)
- Mario Pareda (1939)
- La babosa (1952)
- La llaga (1963)
- Los exiliados (1966)
- Los herederos (1975)
- Los Huertas (1981), publicada póstuma-mente.
Mombe'urã atyguasu:
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- El guajhú (1938)
- El pozo (1947).
Ñoha'anga
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- El bandolero oñemoherakuã 1932 jave.
Omenda argentina Carmen Dora Parola ndive, opytáva ipehẽnguekuéra.
Omano Buenos Aires, Argentina-pe, 24 Jasypateĩ 1980 jave.
Referencias
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Centro Cultural de la República El Cabildo
- Diccionario Biográfico "FORJADORES DEL PARAGUAY", Primera Edición Enero de 2000. Distribuidora Quevedo de Ediciones. Buenos Aires, Argentina.