Tuykiañe'ẽ
Tuykiañe'ẽ ha'e ku ñe'ẽ oñe'ẽva Tuykia retãme, Chipre retãme, Alemaña, Vugaria, Yvate Masendoña ha Rrumaña retãme. Tuykiañe'ẽ agagua ypy oĩ ñe'ẽ osmanlitakuéra oñe'ẽvape, peteĩ túrko aty oñemohendáva Antóliape edad médiarõ ha, sa ro'y XIII pe, omopu'ã tetãrape upéi ohupytýva Mburuvi otománope. Jehai ypy túrkope oĩva ha'e sa ro'y XIII peguare. Ha Konstantinópla oike rire (1453), ñe'ẽ túrko hatãve ñe'ẽpavẽ ha Mburuvi otománo rekopy ramo, ha oñepyrũ oike Valkánika yvykũme, mbaretevépe tavakuérape.
Paty peteĩha sa ro'y XX peguápe, heta mba'e ojejapóva ombohape joavy túrko pu'ã. Jejukapa ha ambue tetãme jeho aty Armeniagua Mburuvi otománogui, ára Mburuvi omopu'ãhaguéva ha Tuykia ohupytýrõ tetã mongu'erã ha griégo ñeguenohẽ Anatóliagui omohatã ñe'ẽ túrko mongu'e Hetãrape pyahu yvýpe, ha haimete ko'agaite oĩháicha hembe'ýva.
Tuykia pyahu ryepýpe, Istambul ñe'ẽgui oiko ñe'ẽ mbyky pyahu pyrendárõ, ha hetave aravísmo ha motekuéra ijypy pérsava ha ojeipurúva ñe'ẽ ñe'ẽporã ymaguarépe oñemyengovia ñe'ẽpyahu osẽva túrko rapógui.
Avei, ñe'ẽmbo'e ñembopyahu rupi oike latin achegety (1928), omboykéva árave achegetýpe. Túrkope oĩ mokõi ñe'ẽjoavy tuicháva: kuarahyresẽ pegua ha kuarahyreike pegua.[1]