Yvyrata
Yvyrata, yvytyrata, yvytypo térã héra ymaiteve guare Takumbu, ha'e hína yvykua térã yvyty opoíva umi mba'e aku magma, osẽ rire okápe héra lava, ha tanimbu térã kusugue, oúva yvy ryepýgui ha osẽva pochyitépe.[1] Magma jejupi ha ñesẽ oiko sapy'apy'a pochýpe ha ojehero ñehẽngue, yvytypo ñehẽngue ikatu oikoe hi'arépe ha imbaretekuépe, oĩ avei ñehẽngue oiko py'ỹi ha oiko sapy'apy'ánte, oĩ opoíva lava michĩmi osyrymíva yvyty apére ha oĩ opoíva hetaite lava kapúicha oparupi ombyaíva ha ohapýva opaite mba'ekuéra ijerére.[2] Yvytypo ikatu ojejuhu yvyrusúpe ha yguasu ruguápe avei.
Yvykuágui osẽ pochýpe opaichagua mba'e aku, magma (tata hu'ũ), ita ku'i, ytaku, mba'etĩ ha tanimbu, ko'ã mba'e aku oĩha ojehero tata hu'ũ ñemono'õ ha opyta yvy guýpe, mba'e aku osẽvo ojupi tatatĩsẽha rupive, upéi mba'e akukuéra omondyryry pe yvy ape oikokuévo chugui kuára ha osẽ.
Yvytypo yvatevéva opaite Yvýgui ha'e niko ku Nevado Ojos del Salado, tetã Arhentína ha Chíle opytáva, ha'e avei yvyty tuichavéva mokõiha oĩva Yvy ipehẽngue ñembyguápe ha Yvy ipehẽngue kuarahyreikeguápe (yvyty Arhentína pegua Aconcagua rire).[3]
