Ñe'ẽrapokuaa Guaraníme
ÑE'ẼRAPOKUAA GUARANÍME (ETIMOLOGÍA GUARANI)
ÑE’ẼRAPOKUAA
- Ñe’ẽrapokuaa he’iséva (concepto de etimología)
- Pytagua ñe’ẽ Guaraníme (voces incorporadas al Guarani)
HE’ISÉVA[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ñe’ẽrapokuaa (etimología) niko ñe’ẽkuaaty (lingüística) vore ohesa’ỹijóva ñe’ẽ rapo oúva ambue ñe’ẽtégui; ja’eporãsérõ, pytagua ñe’ẽtégui.
Guaraníme, jaguereko heta ñe’ẽ oúva ambue ñe’ẽtégui ha oikéva avañe’ẽ ñe’ẽndýpe. Jepémo ndaha’éi ñe’ẽ Guarani, oñemoguaraníma. Umíva apytépe ñande jaguereko ko’ãva:
- "kavaju", oúva caballo-gui (castellano),
- "vaka", oúva vaca-gui (castellano),
- "kosereva", oúva conserva-gui (castellano), ha
- "kavara", oúva cabra-gui (castellano).
Ñe’ẽrapokuaa aipórõ ohapykueho ñe’ẽ rapo oúva am-bue ñe’ẽtégui.
PYTAGUA ÑE’Ẽ GUARANÍME[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Guaraníme pytagua ñe’ẽ ija ñe’ẽpurukapy (préstamo) rupive.
ÑE’ẼPURUKAPY[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Péicha oñembohéra umi ñe’ẽ oúva pytagua ñe’ẽtégui ha oikéva ambuépe, oñemoheñói meve upe ñe’ẽ joguaha. Umíva rehegua jaguereko Guaraníme ko’ãva:
- Aramirõ /
- Kosereva /
- Arapaho /
- Kavara /
- Kamisa /
- Vaka /
- Mesa /
- Ovetã /
Ñe’ẽpurukapy oñemohendajey mokõime:
- Ñe’ẽpuambue: Kóva ojehu oñemoambue jave pe ñe’ẽ oikéva ryapu. Péicha, “mesa” castellano-pegua oike Guaraníme ha oñembohyapu pyahu, oñemomuanduhe Gua-raníme “mesa”; ja’eporãsérõ oñemboguarani reko, tyapúpe.
- Ñe’ẽhaiambue: Kóva katu ojehu oñemoambue jave pe ñe’ẽ oikéva jehai. Péicha “carreta” castellano-pe ojehai upépe “c” reheve ha oikévo Avañe’ẽme ojehaíma Guaraníme ojehaiháicha “karréta”. Kóva avei oñemboguarani reko, jehaí-pe.
Mokõive mba’e (ñe’ẽpuambue ha ñe’ẽhaiambue) ojehukuaa hikuái peteĩ ñe’ẽme. Péicha, “cabra” castellano-pegua, ohasávo Guaraníme omoambue hyapu ha ijehai: “ka-vara”.
Fuente[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI - PARAGUAY)