Eho kuatia retepýpe

Ñe'ẽpyahu

Vikipetãmegua

Ñe’ẽpyahu (karaiñeꞌẽme: neologismo) ha’e umi ñe'ẽ osẽ térã ojepuru ramóva peteĩ ñe’ẽtépe.

Ñe’ẽpyahu ñemohenda

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
  1. Ysaja rupigua Ñe’ẽpyahu. (Neologismo de forma) Oiko oñembojoapývo ñe’ẽ oĩmavavoi peteĩ ñe’ẽme, ha upekuévo iñambue ijysaja. Techapyrã: ñe'ẽkuaaty, avakuaaty, ñe'ẽtekuaa, apykahai, ogykehai.
  2. He’iséva rupigua Ñe’ẽpyahu. (Neologismo de sentido) Ko mba’e ojehu oñemoambuévo pe he’iséva peteĩ ñe’ẽ oĩmavavoi peteĩ ñe’ẽme. Techapyrã: kavaju (jeja’o), tĩso'o (ñenupã), kũremói (vare’a), tãirasy (tapicha ay).
  3. Pytagua ñe’ẽngue. (Extrangerismo) Ko’ãva ha’e umi pytagua ñe’ẽ oikéva peteĩ ñe’ẽtépe. Techapyrã: ovecha, kavara, kavaju, aramirõ, arapaho, aramboha.
  4. Ñe’ẽ kachiãi. (Barbarismo) Ha’e umi ñe’ẽ oje’e térã ojehai vaíva, ikatu avei ou ambue ñe’ẽgui. Techapyrã: oĩai (oĩ avei), amooto (amo gotyo), ndie (ndive).

Ñe’ẽpyahu ñemoheñói

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
  1. Ñe’ẽjoapyete. (Composición) Kóvape oñembojoajúva ñe’ẽmanteva’erã. Techapyrã: jagua+rete, pira+pire, apyka+hai, ta'anga+mbyry.
  2. Pehe’ãmbyre. (Derivación) Oñembojoapy ñe’ẽpehẽtai mboyvegua térã upeigua, peteĩ ñe’ẽrapóre. Techapyrã: mbo’erã, mbo’epy, ñembo’e, temimbo’e, mbo’ehára.
  3. Ñe’ẽpehẽtaipuru. (Parasíntesis) Jaipurúramo umi mokõivéva jahechamava’ekue oñondive. Techapyrã: jaguarete’i, pirapireo, mbo’ekuaahára, mbo’erekokuaahára.
  4. Taiñepyrũ puru. (Acronimia) Ñambojoajúramo umi tai omoñepyrũva peteĩ ñe’ẽ. Techapyrã: karaiñe’ẽme: Laser, Radar. Guaraníme ndaipóri gueteri.
  5. Pujogua. (Onomatopeya) Ñaha’ã jave tekoha rehegua tyapu. Techapyrã: pararã, perere, piriri, pororo, pururũ, pyryrỹi, guiriri, guarara.
  6. Ñe’ẽpurukapy. (Préstamo) Ko’ãva ha’e umi ñe’ẽ oúva pytagua ñe’ẽtégui ha oikéva ambuépe. Techapyrã: ovecha, kavara, kavaju, aramirõ, arapaho, aramboha.

Techapyrã ñe'ẽpyahu avañe'ẽkua

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Techapyrã ñe'ẽpyahu avañe'ẽkua
Ñe'ẽOjoapyvakuéraHe'iséva
Apekũ'apyApe + kũ + apykuaa / Tapa + dentro + saberVelo palatal
KuaapyhychaeKuaa + pyhy + chae / Saber + tomar + por sí mismoExperiencia
Ñe'ẽjoapykatúvaÑe'ẽ + joajupy + katúva / Palabra + unido + perfectoLengua aglutinante
Ñe'ẽpehẽteĩvaÑe'ẽ + pehẽ + teĩva / Palabra + sílava + unoMonosilábicas
Ñe'ẽrapoambuévaÑe'ẽ + rapo + ambuéva / Palabra + raíz + cambioLengua de flexión
Ñe'ẽjoapykuaaÑe'ẽ + joajupy + kuaa / Palabra + unido + saberAglutinación
TembikuaatyguiguaTembi + kuaa + aty + gui + gua / Lo + conocer + grupo + de + deCientífico
Ñe'ẽkuaa'ymaÑe'ẽ + kuaa + yma / Palabra + conocer + pasadoPaleontología lingüística
Ñe'ẽmbojerekatuÑe'ẽ + mbojere + katu / Palabra + dar vuelta + perfectoTraducción
Ñe'ẽpehẽpurukuaaÑe'ẽ + pehẽ + puru + kuaa / Palabra + pedazo + usar - saberPolisíntesis
Ñe'ẽpuambueÑe'ẽ + pu + ambue / Palabra + sonido + distintoTransfonetización
Ñe'ẽpuanduÑe'ẽ + pu + andu / Palabra + sonido + sentirFonética
Ñe'ẽrapokuaaÑe'ẽ + rapo + kuaa / Palabra + raíz + saberEtimología
KuaapyhyKuaa + pyhy / Saber + agarrarAprendizaje
Ñe'ẽte'ypyÑe'ẽ + tee + ypy / Palabra + verdadero + primitivoLengua primitiva, protolengua
Pu'andu'ỹvaÑe'ẽ + pu + andu + ỹva / Palabra + sonido + sentir + que noSordo
PytuhẽrapePytu + nohẽ + rape / Aire + sacar + caminoFaringe
Ñe'ẽrapokuaaÑe'ẽ + rapo + kuaa / Palabra + raíz + saberEtimología
AngapykuaaAnga + ryepy / Alma + lengua + puntaPsicología
AojojapaAo + joja + pa / Ropa + igual + todosUniforme
AporekoApo + reko / Hacer + maneraTécnica
AvatikyAvati + aky / Maíz + verde (no maduro)Choclo
Pyti'achiãPyti'a + chiã / Pecho + chillidoChillido bronquial
Pyti'akanguePyti'a + kangue / Pecho + huesoEsternón
RyguasuUru + guasu / Odontophorus + grandeGallina
SambyhySã + mbyhy (de pyhy) / Cuerda + agarrarGobernar
TapykuehoTapykue + ho / Detrás + irSeguir
TatypykuaTatypy + kua / Mejilla + agujeroHoyuelo
TavayguarekuáiTava + ygua + rekuái / Ciudad + oriundo de + ordenarDemocracia
TekoayhurekoTekove + rayhu + reko / Vida + amor + maneraFilantropía
YvaparehaYvága + parehára / Cielo + mensajeroÁngel
AkarayAkara + y / Un pez (equidens) + aguaNombre de un río
ArekutakuaArecuta + kua / Un pez (precostumus) + guaridaLugar en Emboscada
TarumandyTarumá + ndy / Olivo + colectivoCompañía de Luque
Ahoja'oAhoja + o / Cubierta + sacarApocalipsis
Angaipo'oAnga + ai + po'o / Alma + podrido + arrancarPerdón de pecado
AñaretãAña + retã / Diablo + patriaInfierno
Joyke'yrayhuJoyke'y + rayhu / Hermano + amorAmor fraternal
JyvakõipukuJyva + mokõi + puku / Brazo + dos + largoBraza
KaguĩháiKaguĩ + hái / Vino + agrioVinagre
KavajukaruhaKavaju + karuha / Caballo + donde comePesebre
KuaarãoKuaa + rã + óga / Saber + para + casaEscuela
KyhyngatuKyhyje + ngatu / Temor + buenoPiedad
MbohyitaMba'e + pohýi + heta / Cosa + pesada + muchosCarga
Ñe'ẽdu'ỹÑe'ẽ + rendu + ỹ / Palabra + escuchar + noDesobediente
Ñe'ẽngaranduÑe'ẽnga + arandu / Dichos + sobiosProverbios
Taikuaa'ỹvaTai + kuaa + ỹva / Letra + saber + que noAnalfabeto
UruendaUru + renda / Jefe + lugar dePretorio
YrupiataY + rupi + guata / Agua + por + andarNavegar
  • Wikipedia Enciclopedia Libre.