Ñe'ẽpyahu

Vikipetãmegua

Ñe’ẽpyahu (karaiñe'ẽme: neologismo) ha’e umi ñe'ẽ osẽ térã ojepuru ramóva peteĩ ñe’ẽtépe.

Ñe’ẽpyahu ñemohenda[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. Ysaja rupigua Ñe’ẽpyahu. (Neologismo de forma) Oiko oñembojoapývo ñe’ẽ oĩmavavoi peteĩ ñe’ẽme, ha upekuévo iñambue ijysaja. Techapyrã: ñe'ẽkuaaty, avakuaaty, ñe'ẽtekuaa, apykahai, ogykehai.
  2. He’iséva rupigua Ñe’ẽpyahu. (Neologismo de sentido) Ko mba’e ojehu oñemoambuévo pe he’iséva peteĩ ñe’ẽ oĩmavavoi peteĩ ñe’ẽme. Techapyrã: kavaju (jeja’o), tĩso'o (ñenupã), kũremói (vare’a), tãirasy (tapicha ay).
  3. Pytagua ñe’ẽngue. (Extrangerismo) Ko’ãva ha’e umi pytagua ñe’ẽ oikéva peteĩ ñe’ẽtépe. Techapyrã: ovecha, kavara, kavaju, aramirõ, arapaho, aramboha.
  4. Ñe’ẽ kachiãi. (Barbarismo) Ha’e umi ñe’ẽ oje’e térã ojehai vaíva, ikatu avei ou ambue ñe’ẽgui. Techapyrã: oĩai (oĩ avei), amooto (amo gotyo), ndie (ndive).

Ñe’ẽpyahu ñemoheñói[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. Ñe’ẽjoapyete. (Composición) Kóvape oñembojoajúva ñe’ẽmanteva’erã. Techapyrã: jagua+rete, pira+pire, apyka+hai, ta'anga+mbyry.
  2. Pehe’ãmbyre. (Derivación) Oñembojoapy ñe’ẽpehẽtai mboyvegua térã upeigua, peteĩ ñe’ẽrapóre. Techapyrã: mbo’erã, mbo’epy, ñembo’e, temimbo’e, mbo’ehára.
  3. Ñe’ẽpehẽtaipuru. (Parasíntesis) Jaipurúramo umi mokõivéva jahechamava’ekue oñondive. Techapyrã: jaguarete’i, pirapireo, mbo’ekuaahára, mbo’erekokuaahára.
  4. Taiñepyrũ puru. (Acronimia) Ñambojoajúramo umi tai omoñepyrũva peteĩ ñe’ẽ. Techapyrã: karaiñe’ẽme: Laser, Radar. Guaraníme ndaipóri gueteri.
  5. Pujogua. (Onomatopeya) Ñaha’ã jave tekoha rehegua tyapu. Techapyrã: pararã, perere, piriri, pororo, pururũ, pyryrỹi, guiriri, guarara.
  6. Ñe’ẽpurukapy. (Préstamo) Ko’ãva ha’e umi ñe’ẽ oúva pytagua ñe’ẽtégui ha oikéva ambuépe. Techapyrã: ovecha, kavara, kavaju, aramirõ, arapaho, aramboha.

Techapyrã ñe'ẽpyahu avañe'ẽkua[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Techapyrã ñe'ẽpyahu avañe'ẽkua
Ñe'ẽ Ojoapyvakuéra He'iséva
Apekũ'apy Ape + kũ + apykuaa / Tapa + dentro + saber Velo palatal
Kuaapyhychae Kuaa + pyhy + chae / Saber + tomar + por sí mismo Experiencia
Ñe'ẽjoapykatúva Ñe'ẽ + joajupy + katúva / Palabra + unido + perfecto Lengua aglutinante
Ñe'ẽpehẽteĩva Ñe'ẽ + pehẽ + teĩva / Palabra + sílava + uno Monosilábicas
Ñe'ẽrapoambuéva Ñe'ẽ + rapo + ambuéva / Palabra + raíz + cambio Lengua de flexión
Ñe'ẽjoapykuaa Ñe'ẽ + joajupy + kuaa / Palabra + unido + saber Aglutinación
Tembikuaatyguigua Tembi + kuaa + aty + gui + gua / Lo + conocer + grupo + de + de Científico
Ñe'ẽkuaa'yma Ñe'ẽ + kuaa + yma / Palabra + conocer + pasado Paleontología lingüística
Ñe'ẽmbojerekatu Ñe'ẽ + mbojere + katu / Palabra + dar vuelta + perfecto Traducción
Ñe'ẽpehẽpurukuaa Ñe'ẽ + pehẽ + puru + kuaa / Palabra + pedazo + usar - saber Polisíntesis
Ñe'ẽpuambue Ñe'ẽ + pu + ambue / Palabra + sonido + distinto Transfonetización
Ñe'ẽpuandu Ñe'ẽ + pu + andu / Palabra + sonido + sentir Fonética
Ñe'ẽrapokuaa Ñe'ẽ + rapo + kuaa / Palabra + raíz + saber Etimología
Kuaapyhy Kuaa + pyhy / Saber + agarrar Aprendizaje
Ñe'ẽte'ypy Ñe'ẽ + tee + ypy / Palabra + verdadero + primitivo Lengua primitiva, protolengua
Pu'andu'ỹva Ñe'ẽ + pu + andu + ỹva / Palabra + sonido + sentir + que no Sordo
Pytuhẽrape Pytu + nohẽ + rape / Aire + sacar + camino Faringe
Ñe'ẽrapokuaa Ñe'ẽ + rapo + kuaa / Palabra + raíz + saber Etimología
Angapykuaa Anga + ryepy / Alma + lengua + punta Psicología
Aojojapa Ao + joja + pa / Ropa + igual + todos Uniforme
Aporeko Apo + reko / Hacer + manera Técnica
Avatiky Avati + aky / Maíz + verde (no maduro) Choclo
Pyti'achiã Pyti'a + chiã / Pecho + chillido Chillido bronquial
Pyti'akangue Pyti'a + kangue / Pecho + hueso Esternón
Ryguasu Uru + guasu / Odontophorus + grande Gallina
Sambyhy Sã + mbyhy (de pyhy) / Cuerda + agarrar Gobernar
Tapykueho Tapykue + ho / Detrás + ir Seguir
Tatypykua Tatypy + kua / Mejilla + agujero Hoyuelo
Tavayguarekuái Tava + ygua + rekuái / Ciudad + oriundo de + ordenar Democracia
Tekoayhureko Tekove + rayhu + reko / Vida + amor + manera Filantropía
Yvapareha Yvága + parehára / Cielo + mensajero Ángel
Akaray Akara + y / Un pez (equidens) + agua Nombre de un río
Arekutakua Arecuta + kua / Un pez (precostumus) + guarida Lugar en Emboscada
Tarumandy Tarumá + ndy / Olivo + colectivo Compañía de Luque
Ahoja'o Ahoja + o / Cubierta + sacar Apocalipsis
Angaipo'o Anga + ai + po'o / Alma + podrido + arrancar Perdón de pecado
Añaretã Aña + retã / Diablo + patria Infierno
Joyke'yrayhu Joyke'y + rayhu / Hermano + amor Amor fraternal
Jyvakõipuku Jyva + mokõi + puku / Brazo + dos + largo Braza
Kaguĩhái Kaguĩ + hái / Vino + agrio Vinagre
Kavajukaruha Kavaju + karuha / Caballo + donde come Pesebre
Kuaarão Kuaa + rã + óga / Saber + para + casa Escuela
Kyhyngatu Kyhyje + ngatu / Temor + bueno Piedad
Mbohyita Mba'e + pohýi + heta / Cosa + pesada + muchos Carga
Ñe'ẽdu'ỹ Ñe'ẽ + rendu + ỹ / Palabra + escuchar + no Desobediente
Ñe'ẽngarandu Ñe'ẽnga + arandu / Dichos + sobios Proverbios
Taikuaa'ỹva Tai + kuaa + ỹva / Letra + saber + que no Analfabeto
Uruenda Uru + renda / Jefe + lugar de Pretorio
Yrupiata Y + rupi + guata / Agua + por + andar Navegar

Moõgui osẽ[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  • Wikipedia Enciclopedia Libre.