Ehecha Ñorairõ Guasu Mokõiha reñoiha

{{Ficha de conflicto militar
|nombre		= Ñorairõ Guasu Mokõiha
|parte_de	= 
|imagen		= WW2Montage.PNG
|descripción_imagen = {{lista plana |
*[[El Alamein ñorairõ peteĩha]], 1942
*[[Nangĩ jejuka guasu]], 1937-38
*[[Atlántiko ñorairõ]], 1939-45
*[[Stalingrado ñorairõ]], 1942-43
*[[Berlin ñorairõ]], 1945
*[[Pearl Harbor rehe oñendyrýrõguare]], 1941
}}
|fecha		= [[1 jasyporundy]] [[1939]] guive [[2 jasyporundy]] [[1945]] peve
|lugar		= Yvy jerekuévo, tuichavéva [[Európa]]pe, [[Áfrika|Yvate Áfrikape]], [[Paraguasu Py'aguapy ñorairõ (1937-1945)|Paraguasu Py'aguapýpe]] ha [[Paraguasu Atlántiko]]pe.
|coordenadas	= 
|casus		= [[Alemáña ondyryrõguare Polóñare 1939-pe|Alemáña ondyry Polóñare]]<br> 
[[Chína-Hapõ ñorairõ mokõiha]]<ref group="Nota">Ásia oĩma ñorairõme 1931 guive.</ref>
|descripción	= 
|resultado	= Umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva|Oñoirũva]] ipu'aka
|consecuencias	= 
* Ho'a [[Alemáña nási]]
* Ho'a [[Hapõ Mburuvi]] ha [[Itália mburuvi]]
* Oñepyrũ [[Tetãnguéra Joaju]]
* [[Tetãvore Joapykuéra]] ha [[Joaty Soviétiko|URSS]] oñemoĩ [[tetã mbaretete|tetã mbaretetéicha]]
* [[Ñorairõ Ro'y]] oñepyrũ
* [[Chína retãygua ñorairõ]] oñepyrũ jey
* Európa oñepyrũ oipe'a ikolónia [[Ásia]]-gui ha [[Áfrika]]-gui
* [[Koréa oñemboja'órõguare|Koréa oñemboja'o]]
* Tetã ambuéva oike [[Alemáña]]me ha [[Hapõ]]me
|territorio	= [[w:es:Anexo:Cambios territoriales de la Segunda Guerra Mundial|Karaiñe'ẽme]]
|combatientes1	= '''[[Ñorairõ Guasu Mokõiha Retã Mbaretete Mbyteguágui|Umi Tetã Mbaretete Mbyteguágui]]''' <br/>
[[Image:Flag of Germany (1935–1945).svg|20px|border]] [[Alemáña nási]]<br />
[[Image:Flag of Italy (1861–1946).svg|20px|border]] [[Tavetã Itália]]<br />
[[Image:Flag of Japan (1870–1999).svg|20px|border]] [[Hapõ Mburuvi]]<br />
[[Image:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|border]] [[Hyãsia Vichy pegua]]<br />
[[Image:Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg|20px|border]] [[Hungyria]]<br />
[[Image:Flag of Romania.svg|20px|border]] [[Rrumáña|Tavetã Rrumáña]]<br />
[[Image:Flag of Slovakia (1939–1945).svg|20px|border]] [[Elovákia|Tavakuairetã Elovákia pegua]]<br />
[[Image:Flag of Bulgaria.svg|20px|border]] [[Vugária|Tavetã Vugária]]<br />
[[Image:Flag of Croatia (1941–1945).svg|20px|border]] [[Kyoásia]]<br />
[[Image:Flag of the Mengjiang.svg|20px|border]] [[Mengjiang]]<br />
[[Image:Flag of Manchukuo.svg|20px|border]] [[Manchukuo]]<br />
[[Image:Chetniks Flag.svg|20px|border]] [[Chetniks]]<br />
[[Image:Flag of Finland.svg|20px|border]] [[Hĩlándia]]<br />
[[Image:Flag of Thailand.svg|20px|border]] [[Tailándia]]<br />
[[Image:Flag of Iraq (1924–1959).svg|20px|border]] [[Irake]]<br />
[[Image:1931 Flag of India.svg|20px|border]] [[Índia Hekosãsóva]]<br />
[[Image:Flag of the Empire of Vietnam (1945).svg|20px|border]] [[Vienã Mburuvi]]<br />
[[Image:Flag of Burma 1943.svg|20px|border]] [[Tetã Virmaña]]<br />
[[Image:Flag of Cambodia (1863–1948).svg|20px|border]] [[Tavetã Kambója]]<br />
[[Image:Flag of the Kingdom of Luang Phrabang (1945).svg|20px|border]] [[Tavetã Luang Phrabang]]<br />
|combatientes2	= 
'''[[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva|Oñoirũva]]'''<br />
[[Image:Flag of United Kingdom.svg|20px|border]] [[Tavetã Joaju]]<br />
{{URS}}<br />
{{USA}}<br />
[[Image:Flag of Free France (1940-1944).svg|20px|border]] [[Hyãsia Hekosãsóva]]<br />
{{POL}}<br />
[[Image:Flag of Czechoslovakia.svg|20px|border]] [[Chekía-Elovákia]]<br />
{{NOR}}<br />
{{HOL}}<br />
{{BEL}}<br />
{{LUX}}<br />
[[Image:Flag of Italian Committee of National Liberation.svg|20px|border]] [[Resistencia italiana]]<br />
[[Image:Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg|20px|border]] [[Etiopía|Etiopía Mburuvi]]<br />
[[Image:State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg|20px|border]] [[Gyrésia|Tavetã Gyrésia]]<br />
[[Image:Flag of Yugoslavia (1918–1941).svg|20px|border]] [[Jugolávia]]<br />
{{PHI}}<br />
[[Image:Flag of the Republic of China.svg|20px|border]] [[Tavakuairetã Chína (1912-1949)|Chína]]<br />
[[Image:British Raj Red Ensign.svg|20px|border]] [[Índia Vyretáña pegua]]<br />
[[Image:Flag of Canada (1921–1957).svg|20px|border]] [[Kanatã]]<br />
{{AUS}}<br />
{{NZL}}<br />
[[Image:Bandera de México (1934-1968).png|20px|border]] [[Méhiko]]<br />
{{BRA}}<br />
[[Image:Flag of South Africa (1928–1994).svg|20px|border]] [[Yvyáfrika|Joaty Yvyáfrika pegua]]<br />
[[Image:Flag of the Emirate of Transjordan.svg|20px|border]] [[Transjordania]]<br />
{{MNG}}<br />
|políticos1	= </li>
* [[Image:Flag of Germany (1935–1945).svg|20px|border]] [[Adolf Hitler]] {{MEC}}
* [[Image:Flag of Japan (1870–1999).svg|20px|border]] [[Hirohito]]
* [[Image:Flag of Italy (1861–1946).svg|20px|border]] [[Benito Mussolini]] {{Ejecutado}}
|políticos2	= </li>
* {{bandera|Reino Unido}} [[Winston Churchill]] (1940-1945)
* {{bandera|Unión Soviética}} [[Iósif Stalin]]
* {{bandera|Taiwán}} [[Chiang Kai Shek]]
* {{bandera|Estados Unidos|1912}} [[Franklin Delano Roosevelt]] {{MEC}} (1941-1945)
* {{bandera|Estados Unidos|1912}} [[Harry Truman]] (1945)
* {{bandera|Francia}} [[Charles de Gaulle]]
|comandantes1	= 
* [[Image:Flag of Germany (1935–1945).svg|20px|border]] [[Hermann Göring]]
* [[Image:Flag of Japan (1870–1999).svg|20px|border]] [[Isoroku Yamamoto]]
* [[Image:Flag of Italy (1861–1946).svg|20px|border]] [[Rodolfo Graziani]]
|comandantes2	= 
* {{bandera|Reino Unido}} [[Bernard Montgomery]]
* {{bandera|Unión Soviética}} [[Gueorgui Zhúkov]]
* {{bandera|Estados Unidos|1912}} [[Douglas MacArthur]]
* {{bandera|Estados Unidos|1912}} [[Dwight D. Eisenhower]]
* {{bandera|Estados Unidos|1912}} [[George Patton]]
* {{bandera|Francia}} [[Charles de Gaulle]]
|soldados1	= 
|soldados2	= 
|bajas1		= 
|bajas2		= 
|bajas5         = 50-100 sua omanóva
|campaña	= 
|notas		= 
}}
'''Ñorairõ Guasu Mokõiha''' ha'e akue peteĩ [[ñorairõ]] oikóva hetaite tetãme [[Yvy|Yvy ape ári]], oñepyrũ va'ekue ary [[1939]]-pe ha opa ary [[1945]]-pe. Kóvape oñorairõ haimete opa tetã yvy jerekuévo ―avei oñorairõmbaite umi [[tetã mbaretete|tetã mbaretéva]]― oñembyaty mokõi atýre oñembohováiva: Umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva]] ha umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Retã Mbaretete Mbyteguágui|tetã mbaretete mbyteguágui]]. Kóva ha'e pe ñorairõ tuichavéva oikóva [[Marandeko|yvypóra rembiasakuépe]], ko ñorairõme umi tetãnguéra omongu'e va'erã 100 sua ñorairõhára ha oiko «[[ñorairõ guasu]]» reko, he'iséva umi tetã oñorairõva oipurupaite ñorairõ ñeha'ãme iviru remimono'õ, imboka atykuéra ha hembikuaaty rembiapo, upéicha ojeiporujoapa viru remimono'õ tetãyguápe guarã ha ñorairõme guarã. Ko ñorairõ herakuãite avei heta tetãygua omanógui (techapyrãme, [[Holocausto]], ojeity mboka okapúva táva guasu ári, [[Hirochíma ha Nagasáki ojekapupárõguare|Hirochíma ha Nagasáki ojekapupa]] mboka guasúre átomo rendyry oipurúva), Ñorairõ Guasu Mokõiha ha'e upe ñorairõ oporojukavéva, ndaipóri ñorairõ ambuéva ivaivéva kóvagui, amo 50 térã 100 tekove omano, ha'e va'ekue 2,5% yvy rekovekuéra retakuégui.<ref>{{Cita libro|título=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements|nombre=Donald |apellidos=Sommerville|editor=Lorenz Books|año=2008|página=5|isbn=0754818985}}</ref>

Oje'e jepi ko Ñorairõ oñepyrũhague ára [[1 jasyporundy]] ary [[1939]]-pe, [[Alemáña ondyryrõguare Polóñare 1939-pe|Alemáña ondyrývo Polóñare]], [[Alemáña nási]] ojaposégui hetã guasurã oñembohérata [[Alemáña nási|Reich Mbohapyha]] [[Európa]] yvýpe, ha upéi ára 3 jasyporundy [[Tavetã Joaju]], [[Hyãsia]] ha umi oĩva [[Tetãnguéra Ñembojoaju|Tetãnguéra Ñembojoajúpe]] oñemoĩ Alemáña rehe, ombohovake hese. Ary 1939 paha guive ha 1941 ñepyrũ meve, Alemáña [[ñendyry pya'e|ondyry ha oñemomba'e]] pya'eite heta tetãre [[Európa]] yvyrusúpe. [[Nási]] kuéra ha [[URSS|soviétiko]] kuéra ojapókuri jekupytyha, upéicha [[URSS]] oñemomba'e ha oñembojára heta yvy pehẽnguére umi hetã ijykeguávagui, kuarahyreike gotyo. Tavetã Joaju ha Tetãnguéra Ñembojoaju añónte ipokatu ombohovake hag̃ua umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Retã Mbaretete Mbyteguágui|tetã mbaretete mbyteguágui]] amo [[Áfrika]] pehẽngue yvateguápe ha [[ñorairõ ýpe]]. Jasypoteĩ 1941 aja, tetã mbaretete mbyteguágui oñepyrũ [[Apo Barbarossa|ondyry URSS]] rehe, upéicha oñepyrũ ñorairõ yvýre tuichavéva ndaijojáiva ko'ãga peve. Jasypakõi 1941-me, [[Hapõ]] pya'e [[Pearl Harbor rehe oñendyrýrõguare|ondyry Tetãvore Joapykuéra]] rehe, [[Hyãsia]], [[Vyretáña Guasu]] ha [[Tetãnguéra Yvýi]] retãvorekuéra rehe [[Ásia]]-pe ha [[paraguasu Py'aguapy|paraguasu Py'aguapýpe]], oñembojára voi yvy tuichavévare, Hapõ niko [[Chína-Hapõ ñorairõ mokõiha|oñorairõ Chínare 1937]] guive<ref>{{Cita libro|nombre1=David P|apellido1=Barrett|apellido2= Shyu|título= China in the anti-Japanese War, 1937–1945: politics, culture and society. Volume 1 of Studies in modern Chinese history|editor=Peter Lang |ubicación=New York|año= 2001 |isbn= 0-8204-4556-8 |página= 6|nombre2=Lawrence N}}</ref>{{Harvnp|Hotta|2015|}} ha ombotuichave hetã apekue [[Ñembykuarahyresẽ Asia|Ñembykuarahyresẽ Ásiape]].

Umi tetã mbaretete mbyteguágui noñemotenondevéima Hapõ nosẽ pu'akáigui heta yguasu [[Batalla de Midway ñorairõ|ñorairõme]], tetãnguéra mbaretete mbyteguágui ndaipu'akáigui avei ñorairõ [[El Alamein ñorairõ mokõiha|Yvate Áfrika]]-pe ha [[Stalingrado ñorairõ]]me. Ary 1943 aja, Alemáña ndaipu'akái [[Kuarahyresẽ Európa]]-pe, [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva|tetãnguéra oñoirũva]] ondyry [[Itália]] rehe ha [[Tetãvore Joapykuéra]] ipu'aka meme heta [[Paraguasu Py'aguapy ñorairõ (1937-1945)|ñorairõme paraguasu Py'aguapýpe]], upéicha tetãnguéra mbaretete mbyteguágui ikangyve ha oñemomichĩ. Ary 1944 aja umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva]] kuarahyreikegua [[Normandía ñorairõ|ondyry Hyãsiare]], upe aja [[Joaty Soviétiko]] oñemomba'e jey hetãvorére ha upéi ondyry hikuái Alemáña retãre.

Umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva|tetãnguéra oñoirũva]] ipu'akaite tetãnguéra mbaretete mbyteguágui rehe ary 1945 aja, upéicha opa ko ñorairõ guasu, upe rire oñemosãso opa umi tapicha Alemáña omoĩ ka'irãme ojuka hag̃ua. Ñorairõ Európa-pe opa URSS ha Polóña [[Berlin ñorairõ|oñemomba'e Berlin]] rehe, upe rire Alemáña oñeme'ẽ ha omomarandu hekópe ndaipu'akaiha, ára 8 jasypo 1945-pe. Tetãvore Joapykuéra ipu'aka avei Hapõ Mburuvi aty ñorairõhára rehe ha sapy'aite oñeha'arõ upe tetã ondyrýta voi [[Hapõ]] ypa'ũnguéra rehe. Tetãvore Joapykuéra oity rire [[Hirochíma ha Nagasáki ojekapupárõguare|Hirochíma ha Nagasáki ári]] tembipu mboka guasu okapúva ha URSS [[Batalla de Manchúria ñorairõ|ondyry rire Manchúria]] rehe, ñorairõ Ásia-pe opa, ára [[15 jasypoapy]] 1945-pe, [[Hapõ]] oñeme'ẽvo ha omomarandu hekópe ndaipu'akaiha.

Ñorairõ Guasu Mokõiha niko omoambue mba'éicha tetãnguéra ojejokupyty ha mba'éicha avano'õnguéra oñemohenda. Ipaha rire, ojejapo [[Tetãnguéra Joaju]] oipytyvõ hag̃ua tetãnguéra ojeheko porãve, ojejokupyty ha ani hag̃ua oiko ñorairõ guasu ambuéva. [[Tetãvore Joapykuéra]] ha [[Joaty Soviétiko|URSS]] oñemoĩ [[tetã mbaretete|tetã mbaretetéicha]] oñombohovakéva, upéicha oñepyrũ [[Ñorairõ Ro'y]], hi'arékuri 46 ary. Upe aja, Európa retãnguéra mbaretete ikangyve ha mbeguehápe oñepyrũ hikuái oipe'a ikolónia [[Ásia]]-gui ha [[Áfrika]]-gui. Oñepyrũ avei tetãnguéra omba'apo jey oñondive, omoporã iviru remimono'õ ha ojejokupyty porãve hag̃ua.

== Mokõi oñorairõva ==
Tetãnguéra oñorairõ oñembyaty mokõi atýre: Umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Oñoirũva]] (tetãnguéra oñoirũva) ha umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Retã Mbaretete Mbyteguágui|Tetã mbaretete Mbyteguágui]] (tetãnguéra mbyteguágui).

Oñepyrũvo ñorairõ, umi [[Ñorairõ Guasu Mokõiha Retã Mbaretete Mbyteguágui|Tetã mbaretete Mbyteguágui]] ha'e akue [[Alemáña]], [[Itália]] ha [[Hapõ]]. Oiko akue heta jekupytyha ha ñembyaty ombojoaju hag̃ua ã mbohapy tetã, oho oñondive hag̃ua ñorairõme. Upe rire oñembojoaju avei hese [[Hĩlándia]], [[Elovákia]], [[Rrumáña]], [[Vugária]], [[Hungyria]], ha [[Tailándia]]. Ñorairõ pukukuévo, oĩ tetã oheja ko atýpe ha oñembojoaju tetãnguéra oñoirũva rehe, Itália techapyrãme.

Umi Tetãnguéra Oñoirũva ha'e akue [[Tavetã Joaju]] ha umi [[Tetãnguéra Ñembojoaju]] atygua, [[Hyãsia]], [[Polóña]], Jugolávia, Gyrésia, Véyhika ha [[Chína]] oñepyrũvo ñorairõ.

== Marandu'i ==
{{listaref|group="Nota"}}

== Mandu'apy ==
{{reflist}}

== Joajuha ==
{{commons|World War II}}

[[Ñemohenda:Ñorairõ Guasu Mokõiha| ]]