Armeniañe'ẽ

Armeniañe'ẽ

Armeniañe'ẽ ha'e ku ñe'ẽ Indoeuropapegua. Arménio tavayguakuéra, heñoi ypýva indoeuropeo-kuéragui, oikov'´ekue Armenia yvy ko'ag̃aguápe ojapo sa'ivérõ 4.000 arýrupi. Sa ro'y II-pe d.C., armenio-kuéra oñemohenda realmo isãsóva Káukaso ñembýpe, ha sa ro'y IV ñepyrũme, ha'ekuera rãeve tetã yvy'arigua ojapyhyva'ekue kirito rehegua jerovia tetãmegua jeroviapýramo.

Ko ñe'ẽ ha'e peteĩ ñe'ẽ rakã ijeheguíva Indoeuropapegua ñe'ẽñemoñare apytépe. Arménio ñe'ẽ joavy ypy ambue ñe'ẽnguéragui ou, sa'iverõ, 5.000 ary ohasava'ekuégui. Péicha, arménio ha'e umi ñe'ẽnguéra indoeuropéa apytépegua ñe'ẽ itujavéva. Arménio oñemboja'o mokõi ñe'ẽnunga aty tuichávape:

• Armeniañe'ẽ kuarahyresẽgua
• Armeniañe'ẽ kuarahyreikegua

Arménia ha Karavakh Yvatépe, arménio ha'e ñe'ẽ ojeiporúva tetã sãmbyhyháre, tekombo'e ha tekojojarãme, ha avei ha'e ojeiporuvéva tekoñomoirũme.

Tuykiape, ko ñe'ẽ oñembo'e sa'imi mbo'ehao ndaha'éiva tetãguávape Armenio-kuéra rekoatyhárupi, ha hetave Estambul-pe. Armenio-kuéra Turkía-pegua oguereko kuatiañe'ẽnguéra arménio-pe. Geórgia-pe, ko ñe'ẽ oiporu aimete opavave armenio-kuéra oikóva upépe, upéicha peve oĩ ndoikuaáiva Geórgia ñe'ẽ ha oguereko rrusiañe'ẽ mokõiháramo. Arménia ñe'ẽ oĩ sa'imi mbo'ehao oñembo'ehápe ko tetãme.

Arménia retãygua iñasarambíva tuichaiterei. Peteĩhámegua oñepyrũ sa ro'y XIV-pe, hetave Armenia-guakuéra oikóva yvóra tuichakue javeve ha'e umi okañyva'ekue tetãyguakuéra jejuka guasúgui ñemoñare ojapova'ekue Mburuvi otománo, 1915 ha 1917 mbytére. Tetã peteĩ reko Amérikaguape oĩ armenio-kuéra aty imbaretéva, Hyãsia, Síria, Lívano, Argentina, Ukyaña, Poloña, Jordánia, Usvekistan ha hetaitereive ambue tetãme.

Ko'ã tekoaty isarambíva omoingove ko ñe'ẽ, taha'e ombohasa rupi iñemoñarépe térã og̃uahẽve rupi Armenia-gua ko'ã tendáre. Yvóra tuichakue javeve ojejapo mbo'esyry armenio-pegua.

Joaju

• Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Armeniañe'ẽ reheguaCommons.