Cerro León

Cerro León peteĩ itaty itujarasáva ha oguerekóva amo 500 sua ary rupi omombe'uháicha umi yvykuaahára; upéicha rupi oreko amo 40 km. ijerekuépe ha pe ijyvatevehápe ohupyty 600 m. ha oĩ Tetã Okarusu “Cháko Pysyrõhára” ryepýpe, haimete 700 km táva Paraguaýgui, Tetãpehẽ Alto Paraguáipe. Cerro León niko ndoguerekói ijoguaha.

Cerro León niko peteĩ tekoha guasu oikovehápe opaichagua mymba (tagua, tatu, jurumi, karumbe guasu, jaguarete, ka'i, mborevi, ñandu ha charata, hetave apytépe), ka'avo (quebracho, palo santo ha samu'u) ha opaichagua yvy ha ita, upéicha avei oguereko ykua ha ysyry ipotĩ, hesakâ ha ipiro'ýva. Pe tekoha porãite ikatu omoheñói akãraku ojejapo hag̃ua jeho upépeve ojehechávo imba'eñongatupy.

Cerro León niko ha'e avei Ajoreokuéra rekoha tujaite, chupekuéra oñembohéra avei móro térã pyta jovái, tembikuaajára Branislava Susnik he'íkuri hesekuéra ha'eha proto-siberiano ñemoñare ha og̃uahẽva'ekue ñane retãme ojapo amo 15.000 ary rupi. Peteĩ pehẽ hesekueraguápe oje'e Totobiegosode, iñe'ẽme he'iséva “tekove oikóva kure ka'aguy yvy teépe”, ha'ekuéra niko heko ka'aguyete gueterei, ja'eporãsérõ, araka'eve ndojái ambue yvyporakuérare, ñane retãyguáva térã ko yvoraguávare. Ha'ekuéra oikuaa heseguáva añóme ha ndoikuaái oĩha ambue tekove aty oikóva ijyvykuéra jerére.

Cerro León niko ñañe retã yvy pehẽ ha hese oñeñorairõva'ekue Cháko Ñorairõme (1932-1935). Volikuéra -upe ñorairõ mboyve ha aja- oguerekosékuri ipoguýpe Cerro León upépe omopyenda hag̃ua iguarinikuéra róga guasu ha peteĩ pepo'atãrupa ikatutahágui ombohovake Paraguay guarinikuérape oguatáva Chako yvate gotyo térã oñemongu'éva y Paraguay rembe'y guive. Cerro León rehe ha Cháko tuichaite rehehápe niko oñorairõkuri umi Ñande Ru Chakore ha oñohẽ tuguy, mbyry'ái ha tesay ani hag̃ua ho'a umi pytagua poguýpe. Umi Ñande Ru Chakore ohasa'asyetékuri upérõ oipysyrõ hag̃ua ñane retã yvy guasuete.

Joaju

***

Cerro León Ohai: David Galeano Olivera