Káso ñemombe'u

Káso ñemombe'u (karaiñe'ẽme: casos relatados) ha'e umi ñemombe'u iñasãiva ñande retãpýre ha ñande rapicha omombe'úva imandu'akuévo hembiasakue térã ambue hapicha rembiasakuére. Opaichagua káso oĩ. Ikatu péicha, ñahendu: póra, pombéro, pláta yvyguy, paje, Pychãichi ha Peru Rima umíva rehegua. Oĩ avei omombe'úva mba'éichapa heñói kuri tavakuéra, ỹramo oñe'ẽva guyra, mymba, térã ka'avo kuera rehe.

Oĩ itie'ỹva, avei ñanembopukáva, ñanemongyhyjéva ha opaichaguáva. Upeichavérõ jepe, maymáva ñanerekombo'e ohechaukágui ñandéve pe ñande ava rekoite; avei oguereko gui upe arandu ka'aty oje'eha. Ko'ãga rupinte oñembyaty ha mbeguekatu pe ojehai ohóvo. Avei oñemomba'eguasúve ha ojehecha kuaa ramo jey.

Káso ñepyrū ñande retãme

I moñepyrũhára ñande retãme ha'e hina Karai mbo'ehára Rubén Rolandi. Oiko oparupirei, taha'e ha'ehápe, ñane retãpýre. Terere jerépe, ka'ay he'ẽ syrykuhápe, tataypýpe, ỹramo omanóva ñeguereko'ẽháme. Mokõi, mbohapy, irundy térã hetave tapicha oñembyatýrõ, katuete oikova'erã káso ñemombe'u. Ñane retãme niko ñaimehaguéicha jaikuaa umi káso, jepéramo peteĩminte.

Káso mombe'uha

Umíva ha'e umi omombe'úva. Katuete oimeva'erã ijapytepekuéra ñande ru, ñande sy, ñane ramói, ñande jarýi. Ha'ekuéra ha'e umi oikuaavéva, ha iñe'ẽ mbegue sogue sogue rorýpe oikuaaukáva ñandéve umi mba'e ojehuva'ekuendaje.

Umi ñande rapicha okaraygua niko ha'e umi oikuaa ha omombe'ukuaavéva, upevakuére avei hetave oĩ oñemombe'úva Guaraníme ha sa'ive España ñe'ẽme.

Pindo jero'a

-Ohai: Rubén Rolandi.

Ou ndaje ko hina Tupãsy ha Hose moõingombo, hetáma oiko hikuái, Tupãsy hyeguasuetéma, imemby potaitéma voi katu. Ha otopa sapy’a hikuái yvyra mata ne porãva tape yképe ha upemarõ opyta upea guýpe jekoraka’e.

Hose ndoikatúi ohupyty hogue ojapo haguã Tupãsýme hogarãmi. Upemarõ ndaje ko oñesũ yvyraguýpe ha ipy’aite guive ojerure Ñandejára pe ohupytymi hagua yvyra rogue. Uperirente ndajeko ojero’a yvyra, ha’eño rei. Upépe Hose oipyhy oipe’a heta porã hogue, ha ojapo hogakuerarãmi. Ha upéa upe yvyra rogue guýpe ogueru va’ekue Tupãsy imemby. Ha upeicha rupi ko hina ko’agãite peve opyta Pindo ojero’a.

Piririta ha Pykasu

-Ohai: Rubén Rolandi

Oiko ndaje ko raka’e mokõi guyra ojohayhu etereiva, ndaipóri ha’ekueraichagua, amoite, amoite, mombyry.

Upei ndaje peteĩ ára oñomongeta hikuái hina, ha’e ou amóingo Ñandejára ikalvário rehe. Upépe osẽ he’i peteĩva, guyra: "Tekotevẽma jaha, amo ou Ñandejára". Ombohovái chupe iñirũ: "Ma'erãiko jajapuráta térã jakyhyjéta ko karai tuja, ky'a, rendyva puku gui, ha upei hi'ari che, che chúko, añakãkarãi raẽ mante va'erã aku'e haguã". Ha opyta; iñirũ katu ohopa hese.

Upe guyra oiporiahuvereko va'ekue Ñandejára pe ha osẽ oho, ha'e hina Pykasu, ha upéicha rupi hague porã overa asy; ha upe opyta va'ekue oñakãkarãi rãe ha'e hina Piriríta, ha opyta ko'ãga peve iñakã chara.

Aka'ai (Acahay)

-Ohai Rubén Rolandi

Oĩ va'ekue peteĩ indiomi ra'ãnga vai cháko, ha ohechauka ijyvápe peteĩ lado, ha "acahay" he'i ipyti'áre, ohechaukájeko itaju (riqueza, oro) renda. Oúva la gente, ha oho yvyty gotyo, ohechaukaha gotyo ta'ãngami, ha maymávapente ombotavy.

Upe rirente peteĩ árape, ou peteĩ kuimba'e, ha he'i upe ta'ãngamíme: "Etimádo, aréma reiko nde japu. Ko'agui aikuaaukáta ndéve "aca hay", ha omopẽ hese peteĩ garróte. Ojeka upe ta'ãngami ha henyhẽte ipype itaju (oro, riqueza); ha upeicha rupi ko hina upeva upe tenda ojekuaa Acaháy pe.

Tūngy (Pychãichi)

-Ohai: Rubén Rolandi

Oĩ ndaje ko raka'e peteĩ Rey, ha oguereko itajýra peteĩ iporãitereiva. Kuñataĩ ne porãva, oje'eva chupe Princesa; ha upe kuñatãi araka'eve ndopukáiva. Heñói guive ha'e ndopukái, ndoikuaái ha'e mba'epa he'ise jepuka. Oñe'ẽva chupe itúva, ha ha'e ndopukái; ha upéva oikuaaseterei karai Rey mba'érepa, mba'eicha rupi pa itajýra Princesa ndopukái. Upe rirente peteĩ árape, ou peteĩ Tũngy mombyry gui, moõingo nimbo, oikóva mba'apo reka, ha og̃uahẽ sapy'a karai Rey rógape, ha he'i ichupe ndoguerekoi pa imba'aporãmi; ha upépe he'i ichupe karai Rey: "Aguereko peteĩ che rajy ndopukáiva ha rembopuka ramo cheve, ame'ẽta ndeve hetaiterei itaju (oro), amboja'óta mbyte rupi voi itaju aguerekóva ha ame'ẽta ndéve”, ha oñaníma katu Tũngy ombopukávo Princesa pe.

Upe rire ngo Tũngy, peteĩ pyharevete osẽ, oho, oike peteĩ ka'aguy nde vaiva pe. Oñepyrũ ojapo jepe'a, oity ha oity yvyra mata. Sapy'aite ramo g̃uarã, hetaitereíma ojapo jepe'a. Jepe'a neporãva ojapo. Upei katu ogueru jejepe'aita ojapo va'ekue. Ombyatypa peteĩ yvytýpe (cerro), oĩva karai Rey róga renondépe, ipilón jepe'aita upe yvytýpe. Omboapu'a asy Tũngy umi jepe'a ha ojupi hi'ári, yvatete oĩ Tũngy hína. Oñemongu'engu'e jepe'a ári, ha osyryry ou upe yvyty apére. Pururúpe ojogueru hikuái Tũngy ha jepe'aita iguýpe.

Ha upévango ohendu Princesa, ikoty guive, oikuaaseterei mba'épa upe oikova, mba'épa upe hyapu vaipava yvyty gotyo, ha osẽ okápe oma'ẽ yvyty gotyo, ha ohecha mba'e kakuaa guasu ojeréva oúvo hina, ha Tũngy katu hi'ári amo yvatete, ha upéva ombohoryeterei Princesa pe, ha oñepyrũ opuka, opuka, ohecha guive opuka og̃uahẽmeve hóga renonde pe. Hetaiterei ombopuka Princesa pe upe mba'e. Upevango oikuaa karai Rey, itajýra opukahague; ha ovy'aiterei ha omboja'o mbyte rupi itaju oguerekóva ha ome'ẽ Tũngy pe.

Póra

Ohai: David A. Galeano Olivera ("Kuña póra")

Karai Victorio Pirandello ha ita'ýra --pytagua mokõive-- ou kuri Italia gui ha oguahẽ rire ñane retãme ojohogapo Ypakarai pe. Tuicha ndaje upe yvy ha'e kuera ojogua va'ekue. Henyhẽte opaichagua yvyra gui, upeva kuere omba'apo hikuái yvyra ñekytĩ ha jehepyme'ẽme. Tuichaiterei gui upe yvy ojoguáva, ombovókuri hikuái heta henda pe, péicha oñepyrũ oity rãe peteĩ henda pe ha upe gui ohasa ohóvo ambue pe. Mokõivemínte omba'apo. Sapy'apy'a omoirũjepi chupe kuera karai González ikarretami reheve.

Peteĩ jey ndaje, karai Pirandello ra'y opu'ã ha ha'eño oho oity haguã yvyra. Upe ára, ha'e oike peteĩ tenda pyahu pe, oĩva peteĩ ysyrymi mboypýri. Oguejy hymba kavaju ári gui, omosaingo vosa ogueru hape hembi'urã, ha'e... Upei katu oiporavo yvyra oity haguã, ha oho reima heseve. Oñepyrũ ndaje ombota ha ombota, ha upeichaháguinte ohendu máva ombotáva avei ikupépe. Ojere, omaña, ha ndohechái mba'eve. Upémarõ, oñepyrũ jey kuri ombota, ombota ha ombota, ha vokóike ohendu jey ombotáva, ko'ãga ijykére.

Ojere, omañajey, ha... ndohechái mba'eve. Oñembotavyetente ha'e; ha ombojoapy jeynte hembiapo. Ombota, ombota ha ombota jey, ha neipamírõ guarã ohendu jey máva ombotáva avei, ko'ãga katu, henonde pe. Upérõ ndaje ko raka'e karai Pirandello ra'y ojehesa hupi, omaña henonde gotyo, ha ...... mba'eve ndohechai.

Ñemondýi reheve, ojupi hymba kavaju ári ha pya'epe ko oipykúi hóga rape. Mba'evete nomombe'úi itúvape. "Añeñandu vai", he'inte chupe. Ambue ára, opu'ã ha oho jey omba'apo haguãicha. Oguahẽ upépe ha upeichaiténte avei oiko jey hese. Irundy ára puku kue jeveve oiko kuri upe mba'e karai Pirandello ra'yre, ha upeichavérõ jepe, mba'evete vera nomombe'ui itúvape. Upéinte niko, upe ára pohápe, oguahẽ ndaje oúvo karai González ikarretami reheve. Upe karia'y vaicha ha'ete ojeroviavéva hese ha omombe'u ichupe hembiasakue. "Oiméne niko póra mba'e, che ra'y", he'i ndaje ko raka'e chupe karai González. Oho hikuái mokõive upe tenda peve. Oguejy hikuái. Karai González oguapy ijypypete ohendu haguãicha oimeraẽ mba'e. Mitãkaria'ymi katu, jepiverõguáicha, oñepyrũ ombota yvyra oity haguã. Ombota, ombota ha ombota, ha upeichaháguinte ohendu máva ombotáva ikupépe. Opo voi ha he'i karai González pe: "Rehendúpa ra'e". "Nahániri, nahendúi mba'eve", he'i ndaje karai González, ha upei ombojoapy: "Oiméne nderehe ojeroviave, upévare ndévente oñeñanduka hina", ha upéi he'ive: "Jagueru va'erã karai Pa'i ha ñañembo'e hese". Ha karai Pirandello ra'y ombohovái kóicha: "Cherehente ramo ikatu jagueru, ko'ãga katu che ru ndoipota mo'ãi. Ha'e niko ndogueroviái ko'ã mba'e". Ou ndaje ko mitãkaria'y ha karai González heta oñomongeta karai Pirandello ndive, ha heta rire osẽ omonei chupekuéra.

Ko'ẽmi rehe oúma karai Pa'i ha hendive heta tapicha tekorei ha omomba'eguasúva umi mba'e. Oñembo'ejoaite hikuái, ha opakuévo ñembo'eguasu, Pa'i ohovasa upe tenda ha ohypýi ykaraipyrépe. Henonde, mokõive ijyke, ha ikupe gotyo ohovasa ha ohypýi; ha upeichahápe ohecha hikuái mba'éichapa peteĩ hendápe otimbo pe yvy, hendy'imi tata, ha upéi katu ogue. Oguete voi. Oñemboja hikuái, ha'e... mokõi kuimba'e ndaje osẽ he'i uperõ: "Jajo'óna, oiméne niko pláta yvyguy mba’e". Oñepyrũ ojo'o ha oimo'ã'yrē ojuhu hikuái peteĩ kuña rete kangue kue. Tuicha oñemondýi ha'ekuéra. Ha karai Pa'i he'i: "Jagueraháta, ha'e ñañotyta tupão korapy pe". Ha upeichaite ndaje ko raka'e ojapo.

Ambue ára ko'ẽme, oho jey kuri karai Pirandello ra'y oity hagua yvyra. Ombota, ombota ha ombota, ha'e... oity yvyra. Mba'evetema nohenduvéi.

Jasy Jatere

-Ohai: David A. Galeano (Jasy Jatere niko hova tavy hina)

Peteĩ karai, hembireko ha ita'yramimi oiko va'ekue Ysyry Sakãime, tava'i oĩva Ka'asapa pe. Upépe ojehogapo kuri hikuái ha omba'apo kokue pe. Mbohapy mitã jeko oguereko, ha mbohapyve iñakãhatã, hetia'e ha hesãi. Kalo'i ndaje upe iñakãhatãvéva umi mbohapy mitã'i apytégui. Ndojoguaiete Robertito ha Maria'ípe; ko'ã mokõi katu imarangatuve voi. Kalo'i ndopytái peteĩ hendápe. "Sevo'i", he'imi va'erã ichupe umi iñirũmimi. Sapy'ante katu okañymi va'erã hóga gui. Oho ha ka'arupytũ rupi ou jey. Péicha jave ndaje heta oipo'omiva; isy ohogue'ómi va'erã hetyma ha hevi ro'o re typycha hũ. Upeichavérõ jepe, ndoúi ha ndohói Kalo'i pe, ha'ete noñanduiva voi isy, térã itúva ñeinupã. "Cháke, peichaháguinte Jasy Jatere ndegueraháne ha nembotavyraíne", he'imi va'erã hikuái ichupe, omondýi hag̃ua mitã'i akã hatãitépe.

Upéinte niko peteĩ asaje, ohendu hikuái oturuñe'ẽ sapy'apy'áva hóga jerére. Upe mba'e oñandu avei isy ha itúva, ha ñembojaruhápe ndaje ko he'i kuri Kalo'i pe: "Háke, aipóva hína Jasy Jatere ndeguerahaséva. Aníke remýi ko'águi. Sapy'ami rire ndaje opu'ã kuri Kalo'i túva ha ndojuhúi ita'yra'ípe: "Moõ jeýma pa oiméne oho. Pévape hi'ã chéve jajokua va'erã ani hag̃ua omýi; upéicharõ añoite opytáta ogapy pe", he'i ndaje ko raka'e ndojuhúimarõ Kalo'ípe. Opu'ã avei upérõ karai rembirekomi, ha mokõive oñepyrũ oheka Kalo'i pe. Okañyete. Iñipytũma katu ha ne'irãnte ojuhu hikuái ichupe. Ndokéi ndaje upe pyhare. Hetaitereirasa oheka hikuái ha mamove ndojuhúi mitã'i akãhatãme.

Mbohapy ára haguépe ndaje, peteĩ karai og̃uahẽ ha omombe'u ichupekuéra pe moõpa ojuhúkuri peteĩ mitã'i ojogua nungáva Kalo'ipe. Pya'épeko oho hikuái ipiári ha --añetehápe-- ojuhu Kalo'i pe itavyraiete, ojere ndaje ko peteĩ yvyraróre poñyháme. Ndaikatuvéi ndaje ko oguata, ha noñe'ẽkuaavéi avei. Naimandu'avéi itúva ha isýre. Ohupi karréta pe ha ogueraha hikuái hógape. Ko'ag̃aite peve péicha oiko. Ndokueravéi. Jasy Jatere ndaje oñembohory kuri hese. Péicha he'i Ysyry Sakãy gua.

Mboriahu ryg̃uata káso

-Ohai: David A. Galeano Olivera

Karai Hilario ha hogaygua kuera oiko va'ekue, iñepyrũrãme, Itakyry pe. Upépe omba'apo hikuái ikokuépe. Mandyju ha manduvi niko umi mba'e oñemity kakuaavéva, ohepyme'ẽ hag̃ua. Oiko porã hikuái, imboriahu ryg̃uata. Imarangatu hikuái. Heta tapicha ohayhu añete Hilario ha hogayguakuéra pe, ha oĩ ra’e avei ohayhu’yva ichupekuéra pe. Péicha ndaje, peteĩ ko’ẽ, ojuhu hikuái juky iñasãiva hóga jerére. Osẽ ha ohohápente, hóga jerére, juky mante ojuhu. Oñemondýi voi ha’ekuéra. Oñembo’e avei, ha upéi ohypýi ykaraipyre pe. Ña Carmen --Hilario rembireko-- oitypei kuri ha ombyatypa peteĩ vosa pe, ha’e... ka’arupytũ rupi oñotykuri --iména ndive-- kuarahy jeike gotyo.

Upeichavérõ jepe, upe ára guive nosẽ porãvei mba’eve chupekuéra. Ña Carmen ndaje ko ou kuri hasy katuete voi. Hilario katu ojuhu kuri irundy hymba vaka oñekarãi ha huguypáva, upéi omanomba va’ekue ichugui. Ha’e oñangareko aja hembireko ha umi hymba vakáre, ysokuéra oñemohyguatã kuri imandyju ty pe. Upeichaite ndaje ko raka’e ojehu kuri.

Vaípe ko ojehecha hikuái. Iñambuepaite hekove kuéra. Peteĩ pohãnohára chaē he’i kuri chupekuéra: «Mba’evai niko ojejapo penderehe. Ndaha’éi vyrorei. Che ndachepu’aka mo’ãi hese. Pehayhu ramo pende rekove ha pene ñemoñare, peho va’erã ko’águi ha pya’e avei. Pepyta ramo ko’ápe ikatu pemanomba; pehóramo ikatu pende akã pu’ã jey».

Pya’e ndaje ko Hilario ha ipehẽngue kuera ojapyhy kuri ijaomimi ha oje’ói Itakyry gui. Mombyry voi oho upégui, Karaguatay pe. Upépe ojehogapo vai vai; ha upéicha avei, heta ára ndaje ohasa asy. Yvýpe ha mba’e oke ha okaru. Hilario ha ita’ýra ypykue oho kuri omba’apo peteĩ mandyju týpe. Mbeguekatu pe ojogua jey kuri tupa, apyka, mesa, umíva. Upeichaha rupi ndaje, peteĩ ka’arupytũ, Hilario --ou rire imba’apoha gui-- oguapy kuri itapýi rovái okai’u hembireko ndive; ha oñemongetahágui hina hesaho hikuái peteĩ karréta nandíre, ohasáva ohóvo, ha ndaje ko oguahẽvo peteĩ mbokaja tuja henondépe --namombyrýiva hoga kuera gui-- oguete kuri Hilario ha Ña Carmen resa renondégui: «Mba’épiko péva», he’i ndaje hikuái ojupe. Mokõive ndaje imandu’a kuri upérõ umi hoga ykere gua ñe’ẽnguére. Ha’ekuéra niko omombe’úmi va’erã Hilario ha Ña Carmen pe Karaguatay iporaha, ha sapy’apy’a ojejuhuha upépe pláta yvyguy. Ñorairõ Guasu rapekue voi niko raka’e. Ambue ka’arupytũme ojehu jey kuri upe mba’e: «Oiméne niko kóva hína pláta yvyguy mba’e», he’i ndaje ko raka’e hembireko pe, ha ombojoapy: «Ko’ẽramo jajo’ota». Upe ára irundy hápe Hilario ndohói omba’apo. Opyta kuri; ha hembireko ha ita’ýra ypykue ndive oho kuri mbokaja tuja oĩha meve. Ogueraha hikuái peteĩ jo’oha (pala), ha oñepyrũ ojo’o. Pya’e voi ndaje ojuhu peteĩ karamegua’i. Onohẽ raka’e hikuái ha oipe’avo ojuhu hyepype gua omimbipáva, nimbo ra’e pláta yvyguy. Ovy’aiterei hikuái, jepérõ upéicha nomombe’úi kuri avavete pe. Oguerokirirĩnte hikuái.

Mbohapy ára rire ndaje ko Hilario osẽ kuri ohopa heseve Brasil pe, ha upépe ohepyme’ẽ kuri. Heta pirapire ndaje oñeme’ẽ kuri ichupe. Upégui ou rire, ojogua kuri hogarã Paraguay pe. Ko’agãite peve oiko ko’ape. Ipirapire heta jepiveguáicha; ha’e... kakuaa omba’apo. Añetetémbo ra’e upe he’i va’ekue chupekuéra pohãnohára chaē: «Pehóramo ikatu pende akã pu’ã jey». Ha añetehápe, upeichaite oiko hesekuéra. Mba’e vai rire, mba’e porã mante va’erã, péicha niko oje’eva voi jepi.

Peru Rima ombyaty ramo guare kuarahy

- Ohai: Miguelángel Meza.

Ovañandeko Perurima róga ypýpe peteĩ kuñakarai ha mbohapy imemby kuña porã porãva. Peru nahendái oikuaaségui mba'éichapa ojáta hesekuéra. Ro'ýjeko umi árape. Oĩ peteĩ ykua'yvu porã upérupi agui, ohohápejepi umi kuñataĩ oguerúvo y. Peteĩ ko'ẽme ro'yeterei rire pyhare, pe kuarahy osẽ yvatemi rupi hína, oho Peru oñemboi peteĩ hesakãmihápe ykuarapépe, ojope ojope haguáme chupe kuarahy. Opívo vera oñeno ovayvávo oñakãmbype'a. Uperiremínte ohendu oúma hikuái umi Kuñataĩ ykuaraperãicha ha Peru oñemoi oma'ẽgua'u kuarahýre. Oguahẽ hikuái ha oñemondýijoa: "Mba'éiko karai Perurima rejaporeína péicha opívo", oporandu hikuái mbohapyve.

Peru ni ndopukavýi ha he'i chupekuéra: "Ange pyharéngo cheratãmo'ã ha aje'i ko'ẽtĩ akay'uhápe hína, añembo'e ha ajepy'apy jave, ho'a cherehe peteĩ pytũ ha ahendu oñe'ẽrõ chéve Ñandejára. Ha he'i chéve ko pyharépe ro'yetereivetaha ha omono'õ'yva guive kuarahy omanombátaha. Ha péina che amono'õma'aína. Upépe oporandu umi kuñataĩ Perúpe: "Ha mba'épiko ore rojapomiva'erã karai Peru". "Ha pejapova'erã ko che ajapoháicha", he'i Peru. Oñemboíjeko opívo vera umi mbohapy kuñataĩ ha oñeno ovayvávo oñakãmbype'ajoa hikuái ha oma'ẽ kuarahýre. Opu'ã Peru ojerejere hesekuéra ha oma'ẽ peteĩre; tuicha tete atã rehevéma, he'i chupekuéra: "Napenerenyhẽmo'ãi kuarahýgui peẽ". "Mba'éguipiko karai Peru", he'i kyhyje hikuái. "Ha pe kuarahy pembyatýva guive oike peteĩ ikuahárupi, ha osẽjey ambue ikuahárupi", he'i Peru. "Ha mba'épiko karai Peru rojapomiva'erã upéicharõ", oporandu hikuái.

"Peha'ãrõ, che ambotýta peẽme pe peteĩ ikuaha", he'i Peru ha ojupi peteĩ ári ha omboty porã chupe ikuaha. Upégui ova ikypy'y ári ha omboty porã avei chupe pe peteĩ ikuaha. Ha upégui ova tyke'ýra ári ha upévapemakatu omboty porãitevéntema ikuaha. Omoĩmba rire chupekuéra kuarahy jokoharã, oñenojey opytu'u. Uperiremi opu'ãjey omaña hesekuéra ha he'i: "Osẽ gueterei michĩmi kuarahy. Tamboty porãmandivoi peẽme", he'ipáre ojupijeýma omboty chupekuéra upe osẽmiha gueteri. Mbohapyvépe oheja porã rire opu'ã he'i: "Che cherenyhẽma kuarahýgui. Aháta ógape". Ohokuévomahina, he'i mbohapyvéa Perúpe: "Reimetaikoreína karai Peru nde rógape. Reimétarõ rogueraha hagua ndéve ore sy, embotymi hagua avei chupe ikuára, ha tombyaty kuarahy". Péicha Perurima ombyatýkuri kuarahy...

...ha upépe opa.

Fuente

• Ohai: David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI - PARAGUAY)