Mombe'urã
Mombe'urã (karaiñe'ẽme: Cuento) ha’e peteĩ tembiapo ñe'ẽporãhaipyre rehegua mbykýva, oñemombe’úva térã ikatúva avei ojehai ha upéi oñemoñe’ẽ. Ha’e peteĩ ñemombe’u mbyky ha añetegua’ỹva. Avateekuéra ndahetái ýrõ peteĩnte, umíva ikatu yvypóra térã mymba. Peteĩ mba’érente ojerepa umi oikóva ipype.
Jaguereko Mombe’urã Tavaygua (Cuento Popular) umi oñembohasáva ñe’ẽ rupivénte ñémoñarenguérape, ndojehaíri kuatiáre. Ambue katu Mombe’urã Ñe’ẽporãhaipyréva (Cuento Literario) ko’ãva ha’e umi oñembokuatiáva.
Mombe'urã reko
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Mombe’uregua. (Narrativo) Oiko umi jehupyre ñembohysýire.
- Añetegua’ỹ. (Ficción) Jepémona sapy’ánte ikatu oñe’ẽ añeteguáre, iporãve hag̃ua opoiva’erã añeteguávagui.
- Ñe’ẽchaukáva. (Argumental) Ojeipyahávo ojehechakuaava’erã umi oikóva ha mba’érepa oiko. Avei hetepýpe jajuhu ñepyrũmby, mbyte ha ipaha.
- Ñe’ẽchaukateĩ. (Única línea argumental) Peteĩ mba’ére añónte oñeñe’ẽ.
- Ojerembytévo. (Centrípeto) Opa mba’e oĩva mombe’urã ryepýpe ojekopa upe ñe’ẽchaukapy rehe.
- Avateeteĩ. (Un solo personaje principal) Oĩramo jepe ambue ava peteĩmente ojehupa opa mba’e.
- Mba’e’apoukateĩ. (Unidad de efecto) Ñe’ẽpotýicha avei noñemondohoiva’erã. Oñemoñe’ẽ térã oje’eva’erã ñepyrũmby guive ipaha peve ani opa kyre’ỹ.
- Mbyky. (Brevedad) Ndaikatúi ipuku.
Hetepy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Mombe’urã retepy niko kóicha: Ñepyrũmby, Mbyte ha Paha.
- Ñepyrũmbýpe jaikuaa jahávo umi avateépe, moõpa oiko ha opa mba’e ñaikotevẽtava ñaikũmby porã hag̃ua.
- Mbytépe oñepyrũ umi apañuãi ñande py’araháva ikatúva sapy’ante opa porã térã ombotyaive umi oikóva ipype.
- Pahápe umi apañuãi ñemyatyrõ, ýrõ katu oñemyesakã umi mba’e ñemimby.
Mombe’urã rekotevẽmby
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Avakuéra. (Personajes) Ha’e umi oñemombe’úva apohára.
- Jehupyre. (Hechos) Ha’e umi avatee ojapóva.
- Tenda. (Lugar) He’i ñandéve moõpa oiko.
- Ára. (Tiempo) Katuete ymaguare.