Eho kuatia retepýpe

Parkinson mba'asy

Vikipetãmegua
Parkinson mba'asy
Ñemohenda ha marandu ambuéva
CIE-10 G20, F02.3
CIE-9 332.0
CIAP-2 N87
OMIM 168600
DiseasesDB 9651
MedlinePlus 000755
PubMed Buscar en Medline mediante PubMed (en inglés)
Sinónimos
IDAT
Vikipetã ndaha'éi pohanoha renda Pohano rehegua 
[editar datos en Wikidata]

Parkinson mba'asy ojeheróva avei parkinson añónte, ha'e peteĩ tajyapỹi mba'asy vaiete oikóva umi tajyapỹi oñembyaívo ha ohundíva yvypóra rete pehẽnguekuéra ku'erã ha ambuéva pehẽngue. Mbeguekatúpe ojehechauka ko mba'asy, ivaivévo, ojehechaukave mba'asyapypẽ yvypóra rete pehẽngue ku'erãme.[1][2] Umi mba'asyapypẽ ojehechavéva tapicha hasývape iñepyrũme niko ipo ryrýiva, hete nomýi porãiva ha oku'e mbegue, ha hasy ichupe oguata hag̃ua.[1] Ikatu avei hasy ichupe ojepy'amongeta hag̃ua, oke porã ha oñeñandukuaa hag̃ua.[1][3] Teko tarova oúva ko mba'asýgui ojehechave heta ára rire umi tapicha hasývape.

Yvypóra rete pehẽnguekuéra ku'erã oñembyai omanógui umi tekoveapỹi oĩva peteĩ vorekuépe yvypóra apytu'ũme ojejapohápe dopamína (ko dopamína ha'e tekoveapỹi ogueraháva marandu tekoveapỹi ambuévape, upéicha ikatu jajapo ñande retépe mba'e jajaposéva).[4][5]) Ne'ĩra ojeikuaa porãite mba'érepa omano umi tekoveapỹi apytu'ũme.[2]

Ndojeikuaa porãi avei moõguipa ou ko mba'asy, oje'e ouha ojoajúvo mba'e heñoi'ypýva (mba'e ñande retépe oúva ypykuekuéragui) ha mba'e ñande rekohágui ikatúva ome'ẽ ko mba'asy.[2] Umíva oreko peteĩ hasýva ijypykue térã iñemoñare apytépe ojehechave tesaparápe. Mba'e ñande rekohágui ikatu ha'e ñane aguĩetérõ umi tymbachu'i jukahágui, oñembota vaírõ térã ojeikutúrõ ñane akã;[2] térã heta ára pukukuévo ñane aguĩetérõ peteĩ solvente-gui hérava tricloroetileno.[6] Ambuéicha rupi, ojehecha oñangarekoha ko mba'asýgui yvypóra retére umi cafeína ha nicotína .[7][2][8]

Jaikuaa hag̃ua ñande rasýrõ, jahecha va'erã mba'épa umi mba'asyapypẽ, ikatu jajapo apytu'ũ ra'anga resa'ỹijo jaikuaa porã hag̃ua ndaha'eiha mba'asy ambuéva.[1] Parkinson mba'asy jepínte ojehecha tapichakuéra orekóva hetave 60 arýgui, umíva niko amo 1% opaite yvypóra yvy ape ári oreko ko mba'asy.[1][9] Ary 2015 jave, ko mba'asy ombohasa'asy 6.2 sua tapichápe ha amo 117.400 omano.[10][11] Oikuaa rire hasyha, ikatu oiko gueteri 7 térã 15 ary omano mboyve.[3]

Ndaipóri mba'e omonguerakuaáva ko mba'asy; oñempohanónte ani hag̃ua ivaive umi mba'asyapypẽ.[1][12]

Ko mba'asy réra ou pohanohára Ingyatérra pegua James Parkinson, oikuaauka va'ekue ary 1817-pe aranduka peteĩha omombe'úva hesakãitépe ko mba'asy rehegua.[13][14]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 "Parkinson's Disease Information Page." 30 June 2016.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Parkinson's disease“. Lancet, 386 (9996), 896–912 (August 2015). DOI:10.1016/s0140-6736(14)61393-3. PMID 25904081. 
  3. 3,0 3,1 „The clinical symptoms of Parkinson's disease“. Journal of Neurochemistry, 139 (Suppl 1), 318–324 (October 2016). DOI:10.1111/jnc.13691. PMID 27401947. 
  4. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. "Ninds Parkinson's Disease Information Page." Health and Wellness Resource Center.National Institute of Neurological Disorders and Stroke, 2004. Health and Wellness Resource Center. 2011.
  5. "NINDS Parkinson's disease information page." Nuoroda tikrinta February 22, 2016.
  6. „Trichloroethylene: An Invisible Cause of Parkinson's Disease?“. J Parkinsons Dis, 13 (2), 203–218 (2023). DOI:10.3233/JPD-225047. PMID 36938742. 
  7. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease (10th edición). 2021. 
  8. „Parkinson's disease and tea: a quantitative review“. Journal of the American College of Nutrition, 28 (1), 1–6 (February 2009). DOI:10.1080/07315724.2009.10719754. PMID 19571153. 
  9. International Neurology. John Wiley & Sons. 2016. pp. 188. ISBN 978-1118777367. https://books.google.com/books?id=mRl6DAAAQBAJ&pg=PA188. 
  10. „Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015“. Lancet, 388 (10053), 1545–1602 (October 2016). DOI:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMID 27733282. 
  11. „Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015“. Lancet, 388 (10053), 1459–1544 (October 2016). DOI:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMID 27733281. 
  12. Parkinson's disease“. Lancet, 363 (9423), 1783–1793 (May 2004). DOI:10.1016/S0140-6736(04)16305-8. PMID 15172778. 
  13. An Essay on the Shaking Palsy. London: Whittingham and Roland for Sherwood, Neely, and Jones. 1817. http://www.gutenberg.org/files/23777/23777-h/23777-h.htm. 
  14. „Parkinson's disease: genetics and pathogenesis“. Annual Review of Pathology, 6, 193–222 (February 2011). DOI:10.1146/annurev-pathol-011110-130242. PMID 21034221.