Ugánda
| Tavakuairetã Ugánda Jamhuri ya Uganda Republic of Uganda | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ugánda | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: For God and My Country (Ingleñe'ẽme: «Tupã ha che retã rehe») | ||||
|
Tetã Momorãhéi: Oh Uganda, Land of Beauty (Ingleñe'ẽme: «O, Ugánda, porãngue retã») | ||||
.svg) | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | Kampála | |||
| Ñe'ẽnguéra | Ingleñe'ẽ ha Suahíli ñe'ẽ | |||
| Tetãygua réra | ugandés, -sa | |||
| Tekuái reko | Mburuvicharape | |||
| Mburuvicha Ombuekoviáva Primer Ministro |
Yoweri Museveni Jessica Alupo Robinah Nabbanja | |||
| Tetã Amandaje | Parlamento de Uganda | |||
| Sãso • Dominio • Tavakuairetã |
Tavetã Joaju pegua 9 jasypa ary 1962 9 jasypa ary 1963 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 81.º | |||
| • Opaite | 241 038[1] km² | |||
| • Y (%) | 15,39% | |||
| Tembe'y | 2 729 km[1] | |||
| Y rembe'y | 0 km[1] | |||
| Yvyty yvatevéva | Pico Margarita | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 35.º | |||
| • Hetakue | 42 971 836[2] (2018) hab. | |||
| • Typy'ũ | 144 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 86.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 91 212 sua | |||
| • Per cápita | US$ 2 115 | |||
| IDH (2015) |
 0,528[3] (163.º) – Ivai | |||
| Viru |
Chelín ugandés (USh, UGX) | |||
| Ára | EAT (UTC +3) | |||
| • Arahakúpe | Ndorekói | |||
| ISO Jehero | 800 / UGA / UG | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.ug | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+256 | |||
| Tetã puhoe papapy |
5XA-5XZ | |||
| Tetã aviõ papapy | 5X | |||
| Mba'yrumýi papapy tee | EAU | |||
| COI Jehero | UGA | |||
|
Atyvete
| ||||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Ugánda, héra teéva Tavakuairetã Ugánda, ha'e hína peteĩ tetã hekosãsóva ha yguasu rembe'y'ỹva, ojejuhu niko Áfrika ipehẽngue kuarahyresẽyguápe. Ijerére ojejuhu kuarahyresẽ ngotyo tetã Kéña, yvate gotyo oĩ Ñemby Sundã, kuarahyreike gotyo niko Kóngo Jekopytyjoja Retã, ñemby kuarahyreike gotyo ojejuhu tetã Rruánda ha ñemby gotyo oĩ Tãsáña. Ugánda niko pe tetã mokõiha yguasu rembe'y'ỹva orekovéva tetãygua opa umi tetã Áfrikape. Ko tetã pehẽngue ñembyguápe ojejuhu ypa Victoria, ypa guasu omohembe'ýva avei Kéña ha Tãsáña rehe, upéicha ko tetã oĩ Áfrika Ypa Guasukuéra jerére. Ugánda ojejuhu avei ysyry Nílo jerére ha ojehecha hi'ára hakumeméva ha ndoky jepíriva.
Ko Ugánda réra ou ku tavetã ymaguare héra Vugánda, ko'ãga oiko chugui tetã hekosãsomíva ha iñesãmbyhy Ugánda poguýpe, ko tavetãme oĩ Ugánda tavusu, táva Kampála, ha ijyvy apekue oñemyasãi opa tetã pehẽngue mbytegua. Kasúvi tyvykuéra (Vugánga ruvichakuéra ymaguare ñeñotỹha renda), oiko chugui yvypóra reko rembiejakue. Ko tetã ypykuekuéra ñepyrũgua niko avano'õ noñemitỹiva, ojapo amo 2000 ary, ha upéi ou umi vántu oñe'ẽva, ko tetã ipehẽngue ñembygua rupive.
Ary 1800 guive, oiko ko tetãgui kolónia Tavetã Joaju pegua, opaite Ugánda retãre oisãmbyhýva. Ugánda oñemosãsónte Tavetã Joaju poguýgui ára 9 jasypa ary 1962-me. Upe guive, Ugánda retãygua heta oñorairõ, amove peteĩ sua tapicha ova va'erã hógagui ha hetaite omano oñepyrũ guive ñorairõ Ñandejára ñorairõhára aty ojepytasóva rehe, peteĩ aty oporomongyhyjéva ha oityséva Ugánda rekuái omoĩ hag̃ua ombuekoviáicha Tupã rekuái.[4]
Ko tetã iñe'ẽ tee niko ingleñe'ẽ ha suahíli. Lugánda ñe'ẽ, peteĩ umi vántu ñe'ẽ apytépe, heta umi oñe'ẽkuaáva ko tetã ipehẽngue yvategua, tuichaite ojehecha Tavetã Vugándape. Ugánda mburuvicha ko'ãga niko karai Yoweri Kaguta Museveni, ha'e ohupyty hetã rekuái ojapo rire peteĩ "golpe de Estado" ary 1986-me.
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ 1,0 1,1 1,2 CIA. «Uganda - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 27 de enero de 2017.
- ↑ «Republic of Uganda - Census 2014 - Final Report - Table 2.1 page 8». Archivado desde el original, el 19 de septiembre de 2016. Ojehechákuri árape: 19 de septiembre de 2016.
- ↑ Informe sobre Desarrollo Humano 2016 Consultado el 18 de junio de 2017
- ↑ «A Brief History of Uganda» (en inglés). Visiting-Uganda.com. Archivado desde el original, el 4 de abril de 2013. Ojehechákuri árape: 16 de diciembre de 2012.
Joajuha
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Ugánda reheguaCommons.- Ugánda rekuái (ingleñe'ẽme)
- Ugánda Amandaje guasu (ingleñe'ẽme)
- Ugánda mba'ekuaarã tee
