Umi Ñemongu'e Joguerahaviárava Remimbopokuérava Ñane Apytu'ũme

Vikipetãmegua

Umi Ñemongu’e Joguerahaviárava Remimbopokuérava Ñane Apytu’ũme Ha Imomba’ete Tekovekuaápe Guarã

Mariela Szirko rupive

Electroneurobiología (Tajurekokuaa Aratirindy pegua)[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Aveí akã’i moherakuahára Helmut Wautischer-pe (oñemoherakuátava: The MIT Press, Boston, MA, 2005), Ontology of Consciousness: A Modern Synthesis Copyright © 2002 Mariela Szirko. Maymavaite ikatu oike ko tembiapo kóvape; ikatu avei ojekuaauka opa ñe’ẽmosarambiha rupive, noñemokechẽíma guive ko marandu ha mamógui ou; oñemombe’úvarã avei mamópa oĩ pe ijypy.

Parehára: Postmaster [-=at--] neurobiol.cyt.edu.ar

MBYKYHÁPE GUARANÍME[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Ñane apytu’ũ niko omba’apo haguã, ojapo avei oimeraẽva mba’e hetéva ojapó haicha. Oimeraẽva mba’e hetéva ambuéicha, avei ñane apytu’ũ oguereko ijapytépe heta vore chu’imimi hérava tetemirĩete. Ha’ekuérava oĩ oikóva ojere tapiaite umi mba’era’ỹi michĩetevéva hérava tuminguaave’ỹ pa’ũ rupi térã hyepypekuéra, ha ova’ova hendágui haimete ku tesape ipya’e haicha. Oĩ ramo máva oñemohendáva peteĩ mba’e oku’e pya’etéva, ári, upé guive oikuaase mba’épa ojehu ijerére, péicha ojehu ichupe: umi mba’e oĩva okápe pa’ũpa’ũngue oñeha’ã ñaimo’ãiténte ára ha pa’ũnandi ojepysóva ysýcha. Mombyrykue, tuichakue ha hi’arekué niko iñambuepa ñandéve jahovamombe ú ramo. Ko’ã mba’e ojekupytypa pe máva omañahatãva hína hesekuéra ñemongu’é rehe, kóva he’ise, pe jesarekohára javeve. Upévare umi ñemongu’e ipya’e porãva, ikatu haguãichava ohechauka upe temimbopo upéva, héra joguerahaviárava, ha ohovamombe’u pe mba’ekuaavete apỹirekokuaa vore, hérava mba’ekuaarã joguerahaviárava. Ñamoĩkuaa techapyrã, umi arapa’ũ ñaimo’ã ipukúva ha umi pa’ũnandí katu ñaimo’ã imbykýva. Ko temimbopo kóva ojehu avei umi mba’e apytépe, ha ikatu jahecha peteĩ ita ryepýpe, térã yvyra pehẽngue peteĩ ryepýpe. Ñane apytu’ũ apytekuápe ojehu avei upeichaite. Ko’ã ñemongu’e hyepypegua ojapópa nañói temimbopo umi oikovéva ryepýpe. Omoheñóipa temimo’ã peichaguánte téra amoichaguánte. Ñeporandu tuichavéva niko mba’éichapa ko ñemongu’e kóva omoheñói ramo umi temimbopo vorengarekokuaápe guarã, ha mba’éichapa upéva oñembojuaju ñane apy’ã rekóre; jaikuaáma niko ko ñemoarandu kóva ohupyty hague temimbopo iporãporãva.

Sa’ary XVIII mbyté guive, Virreinato Río de la Plata-pe, pe tajurekokuaa omoheñóiva’ekue pe tajurekokuaa aratirindy pegua. Kóva ojapo haguã hikuái, oikuaaha’ã raẽ umi pira oguerekóva aratirindy, ha oikóva umi Ysyryguasu Pilcomayo, Parana ha Yparaguay-pe. Ko tembiapo kóva niko oipe’a tape porãite ojejuhu haguã heta temimbopo ha’evéva upevarã. Oñemoinge rire ipa’ũme heta tembiapo ymaveguare, ojapóma hĩna mbohapypa ary rasa upe marani upéva oguerojera hague peteĩ jehecha mba’ekuaarãva ñane apy’ã ha apytu’ũ rehegua; ojekuaasé niko mba’épa oiko ñane apy’ã ha apytu’ũme jajujeývo pe py’amanógui, manovýgui, jekepukuro ýpegui, andu’ỹ paitégui téra jeke jepiguágui.

Ko jehecha kóva niko ohechaukaitévoi ñandéve pe ñasẽvo ñande jehegui ha jaha mombyryete, ñanderesaraípaha opa mba’e oĩva ñande jeréregui ha’etehánte avei jakéva ha nañañangarekovéi mba’evére. Ko ñemongu’epa kóva niko ogueru ondive heta ñemoambue ñane vorengarekokuaápe guarã, ha ojehu omỹimbágui umi tetechu’iete ñane apytu’ũ megua; ñane apytu’ũ niko oguereko avei aratirindy. Umi apỹirekokuaahára niko omomba’ete avei ko ñemyesakã kóva.

Ko’ã kuaaha’a ha jejuhú niko oñemopyenda heta poromonguera oikóva’ekue ári, ha upévare oñembo’e jejopý va’ekue Aranduópe hetaite ary pukukue ko Argentina-me; ko’ãga aénte niko umi mba’ekuaavetehára tetã ambue rupigua omboaje avei chupe. Ko’ã jejuhu ha ipuru ñepohanorã oipytyvõite avei umi tajurekokuaahápe, ãngarekokuaahápe ha opa umi oporombo’eva arandurã rehe aveípe, oikóva omba’apoite ñane apy’ã ha apytu’ũ rehe; avei umi mba’ekuaavetehára, oikóna oikuaaha’ã heta mba’e porã, ikatúta ojuhu ha omboaje heta mba’ekuaatenonde oĩva ipypekuéra, ha oipuru hembiaporã rehe.

HAIPY OIMBA’VA[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Javykyháva Jeheka haguã Tajurekokuaa Aratirindy peguápe

ha Kuatiahaipyre

Tajurekokuaa Aratirindy pegua ISSN: 0328-0446