Vikipetã:Poravopyre/ñongatuha/Kuarahy Ypykatu

Vikipetãmegua
Kuarahy Ypykatu.
Kuarahy Ypykatu.

Kuarahy Ypykatu ha'e peteĩ mbyja ypykatu oĩhápe ñande Yvy. Oreko ipype umi yvága mba'e aty ojeréva ha oñemohendáva mante peteĩ mbyjáre, hérava Kuarahy, pe mbyja ypykatu oúva héra. Upe mbyja mbytegua, mbyja ypykatu imba'e tuichavéva (oreko ituichakue 99,85 % opa mba'era'ãgui), ojapo ha omosẽ imbaretekue guasuhápe jehe'a mbytegua rupive, tatavevýi ombohasa tataveve (idróheno ha élio), mokõi eleménto tenondégua orekóva ipype. Mba'ekuaarã ojekuaavéva ko'ág̃a rupive, pe Kuarahy ypykatu ojejapo ha oñemohendámava umíva 4600 sua ary guare, peteĩ arai guasuete imba'eku'íva ojehundíva va'ekuére. Opa mba'ekuéra hembyre ojapo peteĩ apu'a guasu ha popeno oñemohenda ha oñemboja'o opa yvórare ha ambuévare. Kuarahy Ypykatu oĩ ko'ag̃aite Arai Imbyjaitáva Apegua, ha upe oĩva "Kambuchi Apegua" renda Jyva Oriõ pegua, tapiryja Mborevi Rapépe, umi 28 000 ary tembipe imbytégui oĩva.

Heta mba'égui ojeréva Kuarahy, opaite nunga imba'era'ã oĩva poapy yvórape ojeréva apu'avy ha ñemohendapy. Irundy yvóra Kuarahy hi'aguĩvéva, imichĩvéva ave, Mekúrio, Mbyja Ko'ẽ, Yvy ha Jasytata Guasu, hérava avei yvorakuéra itaguigua, oguerekóva ipype ita ha kuarepoti. Ha yvóra Kuarahy imombyryvéva, yvóra mba'etĩva hérava avei "Ituicháva Húpitericha", tuichaitereive yvóra itaguiguágui. Mokõiva ituichave, Húpiter ha Satúyno, oguerekóva ipype heta tataveve ha tatavevýi; umi tuicháva hypy'a, ha'e umíva hérava Yvaja ha Yrarýi, oguerekóva ipype heta y hypy'a, amoniáko ha metáno. Kuarahy ypykatu oguereko avei heta tenda orekóva mba'e michĩ ojeréva Kuarahy. Upe Tajave Ku'asã, oĩ mante Jasytata Guasu ha Húpiter apytépe, ojogua umi yvóra itaguigua oguerekógui heta kuarepoti ha ita, ku tendápe oĩ peteĩ yvóra michĩ hérava Seres. Yvóra Yrarýi ijeremboypýri oĩha Kuiper Ku'asã ha Apu'a ha'eño, mokõi tenda ha'eha Yvága mba'e Yraryimboypýri ha oguereko ipype heta y, amoniáko ha metáno. Umi tendápe oĩha irundy yvóra michĩ Haumea, Makemake, Eris ha Plutõ, ymave oikéva va'ekue upe atýpe yvóra, ha ko'ãga katu ojehechakuaa ndaha'eiha peteĩ yvóra. Umi yvága mba'ekuéra imombyryvéva Yrarýigui hérava avei Plutõrana, ha Seres avei, umíva heko apu'a.