Sanapana
| Sanapana | ||
|---|---|---|
| Ojehero avei | Kasnapan, Kyisipan, Saapan | |
| Henda |
 Paraguái | |
| Jerovia | Te'ýi jerovia tee, Hesu rape | |
| Te'ýi ojoguáva | Maskoy | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Ava Sanapana ko aty ha'e avei Maskoy reheguakuéra, iñe'ẽtee Sanapana, heratee Kasnapan, ambue atykuéra ohero chupekuéra, Lengua-kuéra ohero Kyisipan ha Angaitekuéra katu ombohéra Saapan.
Época Colonial aja, Mbaja ha Chañekuéra omuña chupekuéra, upe aja ha'ekuéra omonda kuña Zamuco Ayoreo ha Ishir, oikóva ijyvy rembe'y jerére, ha ogueraha itapỹikuérape.
Ary 1850-pe, oñeag̃ui ysyry Paraguaygui, oñembojoajuhápe Riacho Alegre ndive, ojapo hag̃ua trueque blanco-kuéra ndive, oguereko hikuái mymba ka'aguy, mymba saite pirekue ha avei ñemitỹngue ome'ẽ hag̃ua ha'ekuéra oipotávare. Ambue ary oĩhápe gueteri industria tanino rehegua hetámi oiko hikuái puerto rupive, Puerto Pinasco ha Puerto Casado ha y obrajes-pe, umíva ha'e tenda ka'aguýpe ojeityhápe quebracho pytã ojegueraha hag̃ua industria-kuérape oñemboa'apo hag̃ua hese.
Oñemboty fabrica-kuéra ha isarambipa hikuái umi estancia rupi, menonita-kuéra ndive ha avakuéra anglicano ha católico ndive.
Tendakuéra oikohápe
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ko'ág̃a rupi oñemohenda ijyvyetépema, jepéramo oĩha gueteri aty oikóva estancia ha ambue henda oguerekohápe mba'apo sapy'agua.
Aty hetaveha oĩ La Esperanza, ko aty kóvare oñangareko menonita-kuéra, ha'éva peteĩ asociación. Avei Nueva Promesa, Zalazar, Laguna Pato, La india, Pozo Colorado-pe, Laguna Salada; sa'ive oĩ hikuái Misión La Patria, oĩva ko'ápe oñembohéra Angaite, péicha ohekombo'e haguére anglicano-kuéra chupekuéra.
Ohaygua reko, mba'erepykuaa, tekombo'e, tembi'urã
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Hembiapo oikove hag̃ua ojeko jeporekáre ha mba'apo jornaleroícha. Ja'ehaguéicha opa rire fábrica tanino rehegua isarambi ha ndaijyvýimarõ hikuái péicha oikove.
Menonita, Misión Anglicana ha atykuéra Riacho Mosquito-yguápe, Sanapanakuéra omba'apo hikuái yvýre, ñemitỹme oikove hag̃ua, oĩ tenda omba'apohápe mymba ha vaka ñemoñáme.
Omymba juka hag̃ua hikuái oipuru hu'y, ndoikuaáigui ambuéichagua tembipuru upevarã. Opirakutu hag̃ua oipuru raẽkuri hembipurukuéra ha upéi misiones religiosas ohekombo'e chupekuéra oipurukuaa hag̃ua anzuelo.
Ojapo jave iñembo'e jeroky hikuái, opurahéi, ha ojeroky, ko tembiapo oñemomba'eguasu ijapytepekuéra. Kuña ojapóta vove iniciación ojeipuru rovara'anga ha avei ao ñemonde ani hağua ojeikuaa mávapa ha'e upe ava.
Apopy ha tembipurukuéra ojeipurúva
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Sanapanakuéra ojapokuaa pumbasy; ha'ekuéravoi ojapokuaa hembipuru upevarã, taha'e flauta, tambor, violín ojejapóva samu'ũgui.
Alfarería ha'ekuéra ojapóva ha'e umi tembiporu oipurumeméva, kambuchi, japepo, kuimbe, ñai'ũgui ojejapopyréva; ko'ág̃a oipuru tembiporu oñeme'ẽva chupekuéra. Ko tembiapo ha'émi peteĩ tembiapo kuñánte ojapóva.
Avei mitãnguéra Sanapana ojapokuaa ñai'ũgui mymba ra'anga taha'e, kavaju, vaka, jagua, guyra ha hetave ha'ekuéra oikuaáva.
Kuña Sanapana, katuete ambue aty táva Chaco-peguáicha, ojapokuaa tejido, ojapo voko, manta, kyha, poncho ha faja Karaguatágui. Andai pirekuére ha'ekuéra tata reheve ojapo ta'anga ha jeguaka hetáichagua, rombo, curva ha triángulo.
Jerovia ha mombe'ugua'ukuéra
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Karai Dr. Femando Pages Larroya, omombe'u ha'ekuéra oguerovia oĩha "alma de los sueños", "alma de los muertos" ha imbareteha. Ojeke jave pe ã osẽ hetégui, kérape ojehecháva ha'e pe ã jeiko, ha péichahágui ikatu ojuhu ñemano, ñemano oiko ã ojuhuhaguére aña hapépe ha ndojevyvéi hetépe. Osẽ rire hetégui pe ã opyta oikundaha tenda oiko haguépe pe ñemano. Avei pe ã oiko ka'aguýre, yvyapasusũre, ha oñondivepa oiko ojoapykuéri pyharekue yvágare.
Ko mba'e nomboykéi Maskoy-kuéra jerovia, umi jeroviápe oñemoĩveva'erã ojegueroviaha ã opytaha yvágape oĩhápe peteĩ tenda kóichagua.
Ha'ekuéra ojoapytépe oguerovia ka'aguy póra ikatuha oporombotavyraiha, ha'ekuéra he'i ikatuha omboguevi sonaja, purahéi ha jeroky ñembo'e ojapóva chaman-kuéra heta pyhare pukukue.
Ha'ekuéra oipuru opáichagua "talisman" ojajapóva mbói rete pehẽngue, ñandu rague, pysãpẽ, kangue, opáichagua mymba rãi ha guyra rague.
Ipehẽnguekuéraicha, Enxet-Lengua, Enxet-Sanapana avei isarambi estancia ha colonia menonita-kuéra ndive.
Sanapanakuéra ojehe'a heta te'ỹinguéra ndive oikohápe, péva ombohasy jehechakuaa mavaitépa ha'e heseguakuéra.
Ha'ekuéra voi, heta jey oikose ambue atyguáicharamo, umi ndojejahéiva rehe.
Oiko hikuái Pozo Colorado, Estancia San Dionisio, Estancia San Ramón, Estancia Salazar, Estancia La Esperanza, Estancia Nueva Promesa, ha Estancia Buena Vista II-pe.