Ñemboguejy Guasu

Kuña Tetãvorekuéra Joaju pegua imemby pokõi, oheja va'erã hóga opyta rire mba'apo'ỹre oiko aja ko Ñemboguejy Guasu.

Ñemboguejy Guasu ha'e akue ára mboriahu yvy ape ári oikóva arykuéra 1930 pukukuévo, umi ary Ñorairõ Guasu Mokõiha mboyve. Hetave tetãme oñepyrũ ary 1929-pe ha opa ary 1939-pe, jepémo oĩ tetã ndahi'areihápe. Kóva ko ára mboriahu ipukuvéva, ituichavéva ha pe oñemyasãivéva tetãnguéra rupi saro'y XX jave. Saro'y XXI aja ojepuru ko Ñemboguejy Guasu peteĩ "techapyrã" ramo ojekuaa hag̃ua moõite peve ikatu og̃uahẽ ñembyai ha ñehundi oikóva viru ñemomba'apópe yvy ape ári.

Oñepyrũ va'ekue amo Amérika Retãvorekuéra Joajúpe, ho'akuévo Táva Nueva York Tepy Vosa araapy 29 jasypa 1929-pe (upe ára ojeheróva ko'ágã jeka 1929 pegua térã Araapy Hũ, jepémo 5 ára mboyve ho'aitéma voi, 24 jasypápe, ára ojeheróva Arapo Hũ), upe guive oñemyasãi opa rupi ha og̃uahẽmba tetãnguéra ambuévape.

Ñemboguejy Guasu hetaite ombyai tetãnguéra opa rupi, taha'e ha'éva mboriahu térã mba'ehetáva, tekotevẽ ha py'aguapy'ỹ oñemosarambi mba'asy ováicha, upéicha ho'a tetãnguéra pirapire ñemono'õ, ho'a umi mba'eapopyha apo ha viru ohupytýva ovendévo ijapopyre. Tetãnguéra noñemuvéi kuriguáicha ha ho'a 50% térã amo 66% ko ñemu hetatetãgua. Amérika Retãvorekuéra Joajúpe, umi nomba'apóiva retakue ohupyty 25%, ha oĩ tetã ohupyty va'ekue 33%. Tavakuéra yvy ape ári oñehundi vaiete ohechakuévo oñembotypahague mba'eapopyhakuéra. Kokuépe avei ijetu'uite ho'akuévo koga'a repykue, ho'a va'ekue amo 60%.

Mbeguekatu oñemoporãve tetãnguéra ohasakuévo arykuéra 1930, hákatu umi mba'e ko Ñemboguejy Guasu rapykuére ogueru va'ekue ombojetu'u heta tetãme oñepyrũ meve Ñorairõ Guasu Mokõiha.