Aregua

Aregua Areguá

Aregua
Tetã	Paraguái
Tetãvore	Central
Távayguakuéra	33.499 ava
Ape távagui	122 km²
ISO	PY-11
Yvatekue	164 m
Koordinasion	25°18′00″S, 57°25′00″W (G)

Aregua ha’e táva omyakãva ko tetãvore Central, Paraguáigua; oikuaa avei táva frutilla-gua ramo. Ko távape ojejapo heta tembiapo porã ñai’ũgui. Ha’e peteĩ táva yno’õ guasu Ypakarai rembe’ýpe oĩva yno’õ guasu ha ysyry porã Salado mbytépe. 29 km opyta Paraguaygui, táva guasu omyakã tetã Paraguái.

Héra

Aregua héra péicha umi Mbya Guarani, tapicha ñande ypykuéra oiko va’ekue ko’árupigui ou mboyve Españagua kuéra. Ko tapichakuérape oñehenói va’ekue “Ariguá”, he’iséva “umi yvategua”, oikohaguére peteĩ tenda ijyvatemívapytu Arapytu

Ko távape ára hakumi. Arahaku jave myry’aive voi, ohupyty peve arahakukue 40 °C. Ho’ysã jave katu oguãhẽ 0 °C, Ama ramo katu, umi aryvore okyveha oikohína jasyteĩ ha jasyrundy rupi.

Arapytu piro’y’asy ko’arupi oĩ rupi, Aregua ojeguereko peteĩ tenda oñeguãhẽseha, upéva avei yno’õ guasu Ypakarai rembe’ýpe opyta haguére.

Demografía

Areguápe 67.847 oikovéva, ko’ãvagui 33.977 ha'e kuimba’e ha 33.870 ha'e kuña, he’iháicha Dirección General de Estadística, Encuestas y Censos oikotaha ko arype (2008) guãrã.

Tembiasakue

Iñepyrũmbýpe ko táva oñembohéra va’ekue “Tapaicuá”. Omohenda va’ekue karai Domingo Martínez de Irala ary 1538-pe peteĩ táva ypykuéra oikohápe ko tendárupi, yno’õ guasu Ypakarai rembe’ýpe. Yvyporakuéra oikóva ipype oñemohenda va’ekue ko tupao guasu ko’ágã oĩva jerere Areguápe.

Colonia oñepyrũrupi, ko táva, Mercedario-kuéra vaka rekoha guasu va’ekue.

Siglo XIX opapotárupi oñakãrapu’ã va’ekue táva ojejuhápe oñembopiro’y haguã umi haihára, artistakuéra ha umi tapicha iñarandúva oñembohógavoi aryvore hakuvehápe.

Yva Pyta

Ko yva kóva, ha’eva pe omoinge porãmíva viru ko távape, oreko avei hembiasakue. Ha’éma voi ko yváre ñemba’apo ha’éma voi tembiapo omopeteĩva ko táva Areguápe. He’iháicha ko’ãva yvypóra ko’arupigua, 1929-pe, tava’i Estanzuela-pe raka’e peteĩ okaraygua omba’apo jetu’u ha oñemitỹ frutilla-re.

Ikóga mono’õmbyre omoĩ ajaka’imimíme a oikykúi tape táva rape oñemu haguã upérupi. Osẽ porãiterei rupi ko tembiapo, ko frutilla ñeñotỹ ojeipyso avei umi kokue oĩva upe jerére ha ojejapo ko mba’égui kóga ojeipuruvéva ko’árupi. Kóva ñemono’õ ára oguãhẽvo katu ojejapo jevy’aguasu Festival anual de la frutilla. Upépe ikatu ña ha’ã mermelada jalea, tarta hepajepéva ha avei yva rykuere.

Economía

Ko yva ñeñotỹ ha’ehína tembiapo omongu’evéva ko’ã tapicha ko’árupi oikovéva. Opavave arýpe jasypoapy jave ojejapo pe “Festival de la frutilla”. Upépe umi mba’apoharakuéra oikuãve’ẽ hembiapokuéra ojapova’ekue ko yva frutilla-gui.

Ko táva kóvape oñemba’apo avei mba’eporãkuéra ñai’ũgui jejapopyre, ko tembiapo omohendáva heta tapichápe.

Oreko avei fábrica-kuéra ñepyrũha porã.

Turismo

Aregua ha’e peteĩ táva neporãmbajepéva oñangarekóva ogakuéra porã ymaite guare orekóva óga jereguasu iporãva.

Ko’ã ogakuéra ha’ehina upe árape Areguá ha’érõ guare táva ñembopiro’ýrõ ojeguerekóva ogakuéra Paraguaygua ha ijerére oikóva ohoa ojogapo ohasa haguã ara haku vai jave.

Upévare ha’e peteĩ táva javy’aha ndaiporihápe tyapu vai, ikatuhaguãicha mbohupakuéra oñemoguahẽ porã.

Pe “Avenida del Lago” ha’e peteĩ tenda jaguatami haguã jevy’arã. Ipukukue ha’e oho voi pe ijyvatevehágui oĩhápe Tupão guasu ha oguejy yno’õ rembe’ýpeve, oĩhápe pe yrembe’y Playa Municipal. Ko tape kóva oje’e ha’eha oñemboguapy ñepyrũhague ko táva oñehenói Patrimonio Nacional, Parlamento Paraguáigua 1997-pe. Lago Ypakaraí ha’e voínte ko tenda ojehecharamovéva, omo’ẽhaguére mba’e rembiecharã iporãvéva. Areguápe opyta peteĩ club ecológico hérava “Isla Valle”. Ko tendápe javy’ahápe ko naturaleza porãitáre, ikatu avei ñaha’ã nañaguenohẽipa pira, ñaguenohẽrõ jahepyme’ẽnte va’erã.

Ha’e avei jehecharamopy tembiapo porã ñai’ũgui ojapopyre umi tekove rupi gua. Pe Centro Artesanal de la Cuenca ha’e peteĩ óga oĩhápe umi artesanokuéra oñembyatyha ko jereregua.

Pe Centro Cultural “Estación A” ha’ehína peteĩ tenda ikatuhápe umi oguãhẽva ko’ápeve ovy’ami haguã ojuhutahápe oñembokatupyryhaguã. Oreko avei museo ta’ãngakuéra tren opytahague rehegua, ojepe’áva maymavévape papo ára jave ha oguereko ñangarekoha omombe’ukuaáva tembiasakuéra rehegua.

Ko távape oñemoĩ galería de arte, ko’ãva apytepe ikatu ñanemandu’a: “Guggiari Arte”, “Luis Cogliolo Galería de Arte”, “Paseo La Candelaria”, “Areguá pesebres” y “El Cántaro”. Peteĩ tenda iporãva jaguatami haguã ha’e avei “Museo Las Margaritas”, opytáva pe tupão La Candelaria ykére

Peteĩ táva ymaiteguare haguére, ikatu jajesakeko ha ñañamindu’umi hekoharakuérareve heta hembiasakuéra omombe’úva oĩha upérupi póra umíva, avei ome’éva ko távape jehayhukapy ha techaramo.

Umi yvyty hérava Kõi ha Chororĩ ohecharamoite avei umi oúva oguata ko’ápeve. Ko yvyty Kõi ojehecharano orekóre ita yvyra’ỹi hexagonal, ojoguáva káva rupápe, ha’eñomínteva Latinoamérica-pe.

Canadá ha Sudáfrica añónte oguereko ko yvy kóichagua ha avei umi mokõive tetã ambuépe oñeñangareko hesekuéra Patrimonio de la Humanidad-ramo. Ko yvyty oñemoĩ va’ekue Monumento Natural ramo ary 1993-pe. Ikatu jahecha upépe oĩha yvy ñeno yvyra’ỹi oúva tatarendyguasúgui, upévare ojehecha ramo ko yvyty.

Umi mokõi yvyty Kõi ha Chororĩ pa’ũme opyta 26 ha. Heta ijára oĩramo jepe Decreto del Poder Ejecutivo he’íva Monumento Nacional ha ko’ãva. Ãva oikohina Paraguái Retã sãmbyhya ndohepyme’ẽire ijarakuérape ikorapýre. Ko’ã mba’ére jahechakuaa porã ñane retã Paraguáipe mburuvichakuéra nahakate’ỹi ha ndohayhuiha ñanderekoha ñeñangarekóre.

Tapichakuéra imarangatúva

Haihára paraguaigua Gabriel Casaccia Areguaguá. Heñóĩ va’ekue peteĩ 20 jasyrundy 1907-pe. Ko haihára arandu omoañete hetave hembiapo ko távape, orekohaguére hese tuicháva mborayhu. Heta jehaípy ko karai rembiapokuépe ijatu jahecha omoñe’ẽhápe jehechapyrã porã ko jereregua.Ko haipyre ha’e ojapova’ekue hérava “La Babosa” pe ha’e omombe’uhaguépe mba’éichapa tekovekuéra Areguaguá oikove.

Casaccia retekue opytu’u ko táva ha’e heñóĩ haguépe, oikórõ jepe kuri omanombota guive Buenos Aires-pe, upéva ha’ére pe ha’ete voi ojerureháicha. Pe oñeñotỹ hague ári, karai katupyry Hermann Guggiari omopu’ã peteĩ mba’e porã hérape ijapopyre.

Mba’éicha ñaguãhẽ

Ñasẽvo Paraguaýgui ikatu ñaguãhẽ Areguápe jahárõ tape guasu 2 rupi. Jahakuéro Capiatá rupi oĩ peteĩ tape rakamby asu gotyo ñande guerahávva ko táva guasu tetãvore omyakãvape.

Ikatu avei ñaguãhẽ autopista ohó avión guejyha Silvio Pettirossi rupi. Upe tape rupi jaipykúi va’erã tape ñande gueraháva táva Luque rupi ha upei oguãhẽva Areguápe.

Referencias

Geografía del Paraguay - Editorial Hispana Paraguay S.R.L.- 1a. Edición 1999 - Asunción Paraguay
Geografía Ilustrada del Paraguay - ISBN: 99925-68-04-06 - Distribuidora Arami S.R.L.
La Magia de nuestra tierra. Fundación en Alianza. Asunción. 2007.

Enlaces externos