Artesanía ypyháicha Paraguáipe

Artesanía indíhena Paraguáipe térã Artesanía ypyháicha Paraguáipe ikatu oñemohenda mokõi atýpe:

• Artesanía ypyháicha añetehápe oiméva, ombovu puꞌa cerámica, cestería, tejido ha hiladokuéra, talabartería ha arte plumario.
• Artesanía mehtisogua, oiméva umi oipyaháva ha encaje, talla yvyrágui ha ambue producto metal reheguáva.

Mbaꞌerepy tembiapojegua

Koꞌã jejapo artesaniagua Paraguáipe opaichaguáva ha ojeipysóva umi artículo cerámico haꞌéva umi bordado ha hilado ohejáva talla ojeguerekóva yvyrágui, cestería, marroquinería, ha platería.

Péicha cerámica precolombina ojejapóva territorio paraguayo haꞌéva rústica ha terracota ombojeguáva, ha umívaicha morotĩ ha hũ; ombaꞌapóva sistema colombín po rupive ha péicha koꞌã teꞌýi ombojepokuaáva decoración incisa ombojy mboyve tatápe.

Ehpañaguakuéra, oimehápe hesuitakuéra, ombohasáva nivel técnico producción ha ombotýva cerámica nativa, ojekuaáva isencilloitereígui ha orekóva peteĩ carácter utilitario, ombokatupyryva población indígena Misiõnguérape.

Kóva peteĩ acción oguahẽva ombotuichávo papapy ha diversidad umi cerámica piesa, umíva apytégui oñemoĩva vidrio orñemopyendáva juky ha ryguasu rupiꞌápe, técnica okañyva expulsión rupive.

Koꞌã producto cerámico ojeguerekóva gueteri ha ombapóva hese umi grupo indígena haꞌe pe oñehenóiva botijo, jarra, maceta, ha umi orekóva forma zoomorfa, ha kambuchi. Koꞌãva apytépe, umi oñemoherakuãvéva ha ojejapo porã ha iporãitereíva ojeguerúva Tovatĩ ha Itágui.

Inimbo ojepyaháva

Hilado ha tejido haꞌe umi teꞌỹ omeꞌẽva tenda oñemombaꞌeguasúva ha omoingéva pirapire ogapy virurekópe. Oguahẽvo ehpañaguakuéra, indíhena oiporúva oipyaháva yvate puku oiporúva mandyju inimbo umi kyha, ajaka, vosa hiꞌupýrãme guarã, ojejapo red ojeporúva ojeity jaguã pira haꞌéva avei ñuhã mymba kaꞌaguy hoꞌáva ipype

Upéi ao ha poncho oipyaha hikuái. Oñembaꞌapo ñaiꞌũ rehe, okaháre hesuitakuéra oguerúva técnica de tejido ha telar vertical ojehecháva sávana, mantel, toalla, manta ha umi oñeikuaveꞌẽva kyha, oipyaháva inimbo mandyju ha ipype ombojeguáva hembeꞌy.

Péicha, koꞌã recurso técnico ojeaportáva colonizador ehpañaguakuéra oguerúva tejido típico mandyju, ombohéra ao poꞌi, ojejapóva inimbo poꞌi, ha poyvi, oiporúba inimbo poguasu, ha lino, haꞌeháicha ñanduti iporãitéva, heꞌuséva “ñandu inimbo” (“tela de araña”) ñeꞌẽ guaraníme heꞌiséva encaje ojapóva tapete, mantel, cortina, mantilla, kamisa ha ao ojeguerohoryetéva ijeguáre.

Oñembaꞌapo tejido ñanduti tavaguasu Guarambare ha Ytaygua. Oñemombaꞌe hekoitépe oioyaháva poncho etnia lengua, maskói, chulupi ha matako Cháko oiporúva ovecha rague oñemoambuéva saꞌy pytãme ha herakuãitéva “sesenta lista”, ojejapóva Piraju ha Jataitípe, tetãvore Guairápe.

Ajaka ha Karaguata jepyaha

Ko cestería, ojeporúva fibra, junco ha takuara, ojapóva umi ajaka ojyváva ha ndaijyvaíva, pejúha, esterilla, piri, akãngao kapiꞌigui ojejapóva oiporúva chokokue oñemoãvo kuarahýgui. Koꞌã mbaꞌerepy vakapígui, vosa, sombrero karandaýi, montura ohóva kavaju ári, etc. Avei oñembaꞌapo hese tavapy Lĩpio ha Lúke ha Tovatĩ, hembiapo porãitereíva.

Cestería indígena Paraguáipe, oñemombytéva ñemitỹre, techapyrã comunidad oñemotenondéva ñemitỹ, mandiꞌo ñemitỹ ha ajaka ojeporuetéva okaháre, péicha ajaka mbya, orekóva promedio 35 sentímetro yvate oñemohendáva mandiꞌo pohýi.

Umi ajaka oipyaháva tira hesakã porãva takuarembógui ha guembepi , omopyendáva umi taꞌanga ajedresada ha geométrica, oñemohendáva guarani rembiapo oñemombaꞌeguasúva. Péicha ajaka omoirũva avati producción ha ombohapéva umi ajakaꞌi ivevùi ha ipohýiva, ojejapóva pindo roguépe.

Ojepyaháva Karaguatágui

Umi tejido Karaguata omopyendáva tembiporu arte indígena reheguáva. Kóva haꞌe indígena remiandu tavapy chakogua.

Umi Karaguatágui vosa ojejapóva ha oñembojeꞌáva ohóvo pindo roguégui. Koꞌã vosa ombyatýva umi kuñanguéra, oraba ijatiꞌy ári medialunaicha, koꞌã vosa ojeporúva omarika haguã, michĩvéva, rectangular, oraba kuimbaꞌekuéra ikatiꞌýre.

Umi chamakoko ohenói púpo ha péva ojogua upe chaleco protectorpe ojejapóva karaguatágui, ko tejido akỹ oreko imbarete ojokóva flecha oúva enemigokuéragui.

Ao Ceremonia jave

Etnia chamakoko, oúva tetãvore Paraguái Hiꞌariguápe (Cháko) oiporúva ao oiko jave ritual jave ary peteĩha oguahẽvo ymaite guive oñehenóiva devylyvy ha ojejapóva tejido ha máscara ojejapóva yvyra fibra karaguatágui ha guyra chakogua raguégui orekóva saꞌy opaichaguáva.

Paꞌi Tavyterã

Ojeguerohoryeterei umi ajurigua (collares) ojejapóva yva raꞌỹi isaꞌy opáichagua ha yvyra tallado omombaꞌapóva umi paꞌi tavyterã.

Tova – Qom

Tóva térã Qꞌom-kuéra ojapóva umi tembiapo isaꞌy opaichaguáva, avei mymba rague ha ojejapóva vosa ymaiteguaréva, sombrero piri, pantalla ha umi ajaka carandillagui ojejapóva.

Mbya

Koꞌã parcialidad indígena ikatupyryeterei ajaka apópe oiporúva takuara natural, ombojeguáva umi taꞌanga guembepi ha mymba upe tendáre oikéva, péicha umi collar ha tallado yvyrágui ojejapóva.

Ajoreo

Koꞌã vosa ajoreokuéra oikuaaukáva muestra artesanal indígena oñemoherakuãitéva koꞌápe ha tetã ambuére, fibra karaguatágui, omantenéva indígena rembiapo, ojeguerohoryetereíva, avei upe arte plumagui ojejapóva ha ñaꞌẽmbe (platos) ha yvyra kuimbe (cuchara de madera palo santogui).

Makã

Umi parcialidad makãgua oipyahávo ikatupyerei, manta, vosa, faha, ha ambue elemento de tejido inimbo isaꞌy ombojegua porãtereíva.

Ava Guarani

Ipyaꞌe ajaka apópe, kyha ojejapóva karaguata fibragui, ajaka guembepígui, ojeguerohorýva gama artesanal indígena tetãme.

Tavaygua ohechaukáva

Mbaꞌeporã ojapóva koꞌã mokõi forma subsistencia ohechaukáva opaichagua tembiapo peteĩteĩva. Péicha, comunidad oñemopyendáva sistema de recolección ha mymba kaꞌaguyre okarúva ha ndopytáiva peteĩ tendápe. Péicha avei, ko situación omoheñói trama cultural ipererĩva ha omoingéva opáichagua mbaꞌe pyahu.

Kuaapy agrícola guarani, oñembojáva yvýre ha yvága natural, opresentáva peteĩ tendencia oñeñangarekóva ha oñembotýva mbaꞌe pyahúpe, oñangareko umi imbaꞌéva rehe ha omombaꞌeguasu naimbaꞌéiva rehe ha oĩ ára ombotvéva umi pytaguáva mbaꞌéva, nombojeheꞌaséi.

Jepénte umi estadio de evolución sociedadpe ha orekóva característica peculiar peteĩteĩ, hiꞌarandúva oikuaauka ikatúha omohenda umi eleménto oiporúva hikuái comunidad indígena oiméva térã oikóva territorio paraguayope. Arte indígena – umi símbolo rupive ha oiporúva sãsõme iñeꞌẽte – manifestación oñemombaꞌéva ñane retã kuaandýpe koꞌápe ha okaháre.

Ñemboꞌe ha jeroky

Sociedad ombyatýva iñemitỹ orekóva tavaygua ñeꞌãite haꞌéva pe ojeheróva cuerpo mítico-ritual, oñemopyenda ha omongakuaa poder político, orden jurídico, tekorei, mbaꞌeporã ha religión.

Mítico-ritual oñemopyenda cosmovisión indígena, omohendáva ceremonial comunitariokuéra; péicha tavapýpe, ojeporu purahéi ha jeroky ñemboꞌe haꞌéva pe haꞌekuéra oikuaáva orekóva koꞌãichagua ceremoniape ombojegua hete taꞌanga ha jehaípe, soporte omombaretéva. Ornamentación plumaria, tatuaje ha pintura corporal ojehecha indígena chakogua rehe avei arte plumario guaraní omopyendáva elemento básico arte indígena Paraguáipe.

Arandukaita

• Paraguay, Nuestro País, Ediciones Nuevo Mundo.
• Turismo Rutas Guia Nº 19.

Joajuha okapeguándi

• Secretaria Nacional de Turismo.