Ka'apuku
| Ka'apuku Caapucú | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Paraguari | |
| Távayguakuéra | 7.822 ava | |
| Ape távagui | 2.294 km² | |
| ISO | PY-11 | |
| Yvatekue | m | |
| Koordinasion | ||
Ka’apuku ha’e peteĩ táva oĩva tetãvore Paraguarípe. Opyta 141 km Paraguaýgui, táva guasu tetã Paraguái pegua.
Ko táva oĩ tape guasu 1 Mariscal Francisco Solano López mboipýre.
Heñóiva’ekue ary 1787 jave karai Pedro de Melo de Portugal rupi ha ymave ojekuaa héraramo Capilla Tuja.
Ka’apuku ha’e tenda ijyvy tuichavéva tetãvore pegua, opytáva yvy gotyo, ojei pe poapyha tetãvore Misiones ysyry Tevicuary rupi.
Ko tenda ojeikuaa avei mabue hérape ciudad del altiplano Paraguái pegua.
Oguereko ogakuéra ymaguare naiñambueihápe umi mba’ekuaa ha tembiasakue tendagua ha avei Parahuái retã megua.
Heta óga oĩ gueteri estilo colonial, ko'ã óga ojejapova’ekue Paraguái isasõramo guare, ãva ha’e casa Stevant, ojoguáva castillo-pe, oiko chugui museo, ohechaukáve umi mba’e yma guare.
Superficie[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ka’apuku oguereko 2.294 km² tuichakue ijyvy, avei oĩ 7.822 ava ha densidad poblacional 3,41 ava/km², hetave tapicha oiko okaraháre.
Economía[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ka'apuku ha’e tenda ojeréva ysyry Tevicuary rehe, ijyvy ikatu ojapyhy y, heta tenda porã oĩ pirakuturã.
Avei ha’e mymbakuéra rehegua ñangarekohára, péicha ojeguereko upépe vaka, ovecha, kure ha kavaju.
Kokue pegua katu hetaiteve oĩ oñotýva tembi’urã távape ojeipurúva, ãva ha’e takuare'ẽ, avei oñeñoty uvas, mandyju ha mandi’o.
Avei peteĩ mba’e imbaretéva ko tenda rupi ha’e pe sapatu jejapo, comercio ohepyme’ẽva opaichagua tekotevẽmby ha artesanía, tallado en madera, aorã jejapo “ao po’i”, “encaje jú” ha mba’apo vakapi rehegua.
Vías y Medios de Comunicación[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Pe tape guasu 1 Mariscal Francisco Solano López ha’e tape hũ ohasáva ko tenda rupi ha avei ombojoajúva táva Paraguaýre, ha ambue táva tetãvore ryepype oĩva.
Tapekuéra heta oĩ yvyreíva (terraplenados ha enripiados) ombojuajúva tavakuéra oñondive.
Pumbyry rehegua oĩ Copaco ha avei pumbyry po pegua, oĩ avei pujoekuéra, opa henda rupi oguahẽ kuatiahaipyre Paraguay pegua.
Cómo llegar[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Resẽvo Paraguaýgui, tape guasu 1 Mariscal Francisco Solano López rupi, táva Paraguarí peve, opytáva 66 km, ojehasa avei tavakuéra Carapeguá, San Roque González de Santacruz, Quiindy, oĩ meve táva Ka’apuku.
Municipio[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ka'apuku omoheñói karai Pedro de Melo de Portugal, ára 15 jasypoapy ary 1787 jave, yvytemie gotyo ko’ãga oĩhágui .
Jererova oikova’ekue ary 1816 rupi, oĩramo guare mburuvicháramo Dr. José Gaspar Rodríguez de Francia, ndaipóri guasúi rupi y pe tenda oĩ ypy haguépe.
Intendente ko’ãgagua ko távape ha’e kuñakarai Lourdes Sabina Brítez Ugarte, chovugua (PLRA), ary 2006 guive ary 2010 peve.
Ko táva oguereko avei pokõi tasyo, irundy ñembosaráirã (clubes deportivos), irundy y rehegua (juntas de saneamiento) ha mymba jejukaha (matadero municipal).
Población[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Dirección General de Encuestas Estadísticas y Censos rupive ojeguereko ko’ã kuaapyrã:
Tapicha tendagua hetave oĩ oikóva okaraháre, oĩ hetave kuimba’e, omba’apóva kokue térã mymba ñangarekoháramo, avei 30% rupi oiko távape ha 70% rupi katu oiko umi porundy compañías okaháre guápe.
Tenonderã gotyo avakuéra kuimba’e térã kuña ary jave oĩ ko’ã kuaapyrã:
Ary 2008 jave, oĩ 7.822 ava, péicha jahecha 4.020 kuimba’e ha 3.802 kuña.
Geografía[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ko distrito Ka'apuku oĩ kuarahy reike gotyo tetãvore Paraguarípe.
Yvy rehegua ko tenda oguereko heta yvyty, colinas, ysyry, ñu ha karugua.
Límites[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Yvate gotyo oĩ Quiindy ha Ybycuí.
- Yvy gotyo tetãvore Misiones, oipe’áva ojuehegui ysyry guasu Tevicuary.
- Kuarahu resẽvo oĩ tetãvore Misiones ha Quyquyhó.
- Kuarahy reike gotyo katu oĩ tetãvore Ñeembucú.
Hidrografía[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ka'apukúpe omohe’õ ysyry gusukuéra Tebicuary, Negro ha hetaiterei ysyry, ko’ãva ha’e:
- Ysyry Camalote
- Ysyry Guajhó
- Arroyito
- Ysyry Paso Ita
- Ysyry González
- Ysyry Aguay
- Ysyry Mbopikua
- Ysyry Pindo
- Ysyry Jaguary
- Ysyry Itape
- Ysyry Paso Pe
- Ysyry Kapi’ivary
- Ysyry Paso Ybyku’i
- Ysyry Guaho
- Ysyry Pirata, ha ambue.
Ko tendápe avei oĩ Laguna Vera.
Demografía[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Censo Nacional de Población y Vivienda rupive ojeikuaa 67,19% ogakuéra oĩha okára gotyo.
Indicadores socio - demográficos.
- Imitãvéva 15 arýgui 34,6%.
- Kuñakuéra 3,4 imemby.
- Oho’ýva mbo’ehaópe 8,6%.
- Oñemba’apo sector primario-pe 46,2%.
- Oñemba’apo sector secundario-pe 16,5%.
- Oñemba’apo sector terciario 37,7%.
- Oñemba’apo labores agropecuarios-pe 46,0%.
- Óga oguerekóva servicio eléctrico 83,2%.
- Óga oguerekóva agua corriente 18,9%.
- Avakuéra oikotevéva (necesidades Básicas Insatisfechas (NBI).
- Avakuéra oikotevéva (Necesidades Básicas Insatisfechas) ohóva mbo’ehaópe 7,7%.
- Avakuéra oikotevéva (Necesidades Básicas Insatisfechas) en Infraestructura sanitaria 33,5%.
- Avakuéra oikotevéva (Necesidades Básicas Insatisfechas) en calidad de la vivienda 27,2%.
Índice de Desarrollo Humano rehegua porundy tetãvore Paraguarí pegua oĩ ko’ã kuaapyrã:
- Tasa bruta de matriculación combinada del 73,4%
- Tasa de alfabetización 88,3%
- Esperanza de vida al nacer del 66,3 ary
- Valor del índice del Desarrollo Humano 0,702
- Índice de Escolaridad 0,8336.
“Informe sobre Desarrollo Humano”, PNUD.
Turismo[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Oguereko heta mba’e techapyrã, ãva ha’e Playa Municipal “Punta Arenas”, oĩva ysyry guasu Tebicuary rembe’ýpe; Estancia de Turismo “Santa Clara”, opytáva 8 km távagui; avei ysyry porã, paradores, plazas ha museos históricos.
Ka'apuku guive ikatu reho heta hendápe ñembosaráirã, iporãitereíva, péicha oĩ Laguna Vera, ojeheróva avei ypa Ypoa Guasu, ikatuhápe reipirakutu térã kanoape reiko.
Oguereko avei peteĩ jejahuha iporãva ysyry Paso Ybyku’ípe, oĩháme camping rendaguã ha ñembosarairã.
Yvyty Charora, Virgen, Jaguaretekua, Tarumá, Mariño, Villalba, Arayhu ha Mbokaja, koã hendágui ikatu rehecha tenda tuichakue javeve ojekuaahápe umi ypa renda.
Imbaretevéva techapyrã Ka’apukúpe ha’e umi jahuha yvyku’i morotĩ oĩva ysyry guasu Tebicuary rembe’ýpe, oĩva Villa Floridape. Pe jejahuha municipalidad mba’éva, oñeñatende porã jave hese, ha’e tenda iporãvéva tetã Paraguáipe.
Táva ára guasu oñemomorã jasypoapy jave, jeroky guasúpe, desfiles estudiantiles ha competencias deportivas.
Pe festival folklórico “Che Rendáa Alasan”, oiko ary ha ary jave jasykõi jave ha jeroky hérava “Fiesta Nacional del Arriero”, jasypa jave.
Referencias[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Publicaciones del semanario “Tiempos del mundo”.
- Geografía del Paraguay.
- Che Retá Paraguay.
- Datos del la DGEEC.
- ABC Color.
- Última Hora.