Mba'yruguata
Mba'yruguata (ojekuaáva avei áuto ramo, tuichaitépe jopara ñe'ẽme) ha'e peteĩ mba'yrumýi orekóva peteĩ momyiha ha irundy apajere jererahápe ojeiporúva. Jepivénte mba'yruguata he'ise umi mba'yrumýi tapeguasúre ohóva, oikehápe peteĩ térã amo 8 tapicha, orekóva irundy neumátiko ha ojeiporuvéva oporogueraha hag̃ua.
Sa'ary XX paha pukukuévo, oñembojoapy mba'yruguatápe heta mba'e omoporãvéva ojeiporu ha oiko hag̃ua hyepýpe, ha'eháicha umi mba'e oñangarekóva tapicháre ani hag̃ua ohasy'asyete oikóramo mba'e vai, umi mba'e oñangarekóva ani hag̃ua oñemondarei, umi mba'e yvytu omoro'ysãva térã ombohakúva, GPS, ha heta ambuéva.
Oñemboguata hag̃ua mba'yruguata, tekotevẽ mbaretekue omomba'apóva imomyiha ha ombojeréva ijapajere. Mbaretekue ikatu oñeguenohẽ tendyrýgui, mba'e ombyakúvagui térã mba'e kímikogui (jahero combustible térã "ñandyratarã" pe mba'e kímiko omýi hag̃ua, ha'eháicha gasolína). Umi tendyrýgui oguenohẽva imbaretekue oiporu peteĩ vatería guasu sapy'ánte oñembojoaju tendyrýre oñemyenyhẽ jey hag̃ua, umíva ojehero mba'yruguata hendyrýva.
Tembiasakue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Mba'yruguata ojejaporaẽva sa'ary XVIII jave, oiporu akue y timbo omýi hag̃ua, oñembojoapývo hese peteĩ motor y ombyakúva, umíva niko ipohyiete ha imbegueite, hasy avei oñesãmbyhyporã hag̃ua. Umi iporãvéva ha ipya'evéva sa'ary XIX pahápe ojeiporuve.
Oĩ akue mba'yruguata ojejapo va'ekue sa'ary XX ñepyrũme oiporukuaáva tendyry oñemboguata hag̃ua. Hákatu, ndaipya'éi ha ipohyiete, upévare ndojeiporuvéi ko ñande sa'ary peve.
Karai Karl Benz omoheñói mba'yruguata javeguáva. Oiporu peteĩ momyiha pyahuete ojapo hag̃ua pe Benz Patent-Motorwagen ary 1886 jave. Heta ojapo peteĩ óga apoha guasúpe ha ovende Alemáñame ary 1888 jave.
Yvate Amérika, joyke'y Charles ha J. Frank Duryea ojaporaẽ Springfield (Massachusetts)-pe peteĩ mba'yrumýi. Joyke'y Duryea mba'yruguata ohenonde'araẽ avei mba'yrumýi ñeñani peteĩha, ojejapo va'ekue ary 1895 jave, oñoha'ãkuévo Benz mba'yrumyikuéra rehe. Oñepyrũ hikuái ojapo umi mba'yruguata opavavépe guarã ary 1896 jave. Upe ary aja, ojapo hikuái ipo rupive 13 mba'yruguata.
Karai Henry Ford pe ovendevéva mba'yruguata. Ary 1910 jave ha'e ojaporaẽ ha oñepyrũ ovende pe Model T, oñemoherakuã porãite upe aja. Heta tapicha ojoguakuaa ndahepýigui, Henry Ford oiporúgui aporeko ojeheróva atyraitépe ojejapóva (producción en cadena), he'ise ojapo pya'eite heta mba'yrumýi peteĩ óga apoha guasúpe.
Upe guive, ojejapo mba'yruguata opaichagua, umi michĩetéva guive umi tuicháva peve. Arykuéra 1950 pukukuévo, Amérika Retãvorekuéra Joajúpe ojejapo ha ojeiporu hetave mba'yruguata opavave ambue tetãgui. Ohasa rire 50 ary, Chína Tetarã Retãgui oiko upe hetavéva ojapo ha oiporu, ha upéicha oiko ko ára peve.