Refugio Mbarakaju

Ko Reserva biológica de Mbaracayú ha’e peteĩ reserva mokõi tetã rehegua, opytáva frontera Paraguái ha Brasil-pe. Ha’e peteĩva umi 8 tenda ojejapo va’ekue reserva ecológica-rã Itaipú, rupive ha’éva represa tuichavéva yvy ape ári.

Opytahína Paraguái ha Brasil mbytépe. Oñemoañete kuri 1984-pe, ha oĩ 300 km norte gotyo táva Hernandarias-gui. Oreko 1.356 ha. Ko Refugio-re oñangareko ha ombokatu pe Binacional.

Ojejapóvo kóva, oñemyatyrõ kuri peteĩ ñeko’õi tujaite yvy rehegua Brasil ha Paraguái apytépe. Itaipú Binacional katu ojapo peteĩ mombarete ha ñeñangareko peteĩ franja-pe ñande rekoháre frontera gotyo ko’ã táva Mundo Nuevo (Brasil) ha Salto del Guairá (Paraguay) pa’ũme.

Oñemoañete mboyve ko Refugio, ko’árupi ndaipóri va’ekue yvyra ha ñana kuéra; pa ary mboyve katu, ñemba’apo jetu’úpe oñemo añete jeýma pe ñanderekoha umi tendárupi: upérupi opu’ãmbaite jevýma yvyrakuéra.

Kóva ha’e peteĩ korapy Brasil-gua ha paraguaikuéra ohechaukahápe jekupyty tembiapo rupive ha ñorairõse umía opytamaha tapykuépe, hendaguépe jahechauka iporãveha ñande rekoha, ñande yvy ha yvyporakuéra oĩva guive yvy ape ári.

Geografía

Ko’ápe oĩ yvyty karape mimi ha mbytepekuéra heta yvype oĩ hápe yvu ha ysyry porã porã ha avei ñu ha yvy karugua ysyry guasu Paraná. Ko refugio opytahína peteĩ henda oñembyaipaitehápe opáichagua tekove, ha’éva mymba ha yvyrakuéra renda. Ymave ha’eva’ekue ka’aguy yvate uperire ojeitypa va’ekue ojeipuru haguã pe yvy vakakuéra ñemuñarã.

Upévare 85% rupi upépe ojagarrapa kapi’i ñeñotymbyre vaka rembi’urã. 15%-nte hemby humedales, ka’aguy para para rembyre, ka’aguy ysyry rembe’ýrupi ha takuaraty mimi.

Yvy ko’árupi ojeclasifica hetave hendáicha latosoles y latosol arenoso ramo, upévare ijyvyku’ieterei ha oguerosyryrei chupe ama guasu umía. Oĩ katu tenda ijyvyku’i ha katu itujuha avei. Yvy karapehárupi katu oĩ yvy hérava suelo hidromórfico.

Mymba ha ka’aguykuéra rehegua

Pe ecosistema oĩva ko Refugio-pe ha’e tenda oikove porãhápe mymbakuéra, ko’ãva apytépe ikatu jajuhu kai (Cebus apella), kuati (Nasua nasua), aguara (Cerdocyon thous); yvy he’õhárupi katu jajuhu carpincho (Hydrochaeris), lobo ypegua (Lutra) ha ikatu avei jajuhu meme ciervo yrupigua (Blastocerus dichotomus), ko mymba porãite opapotámava ohóvo. Ko ciervo-re ojejuhu meme ysyrykuéra rembe’ýrupi, upéicha avei ha’ekuéra oiko mokõi mokõi mante oñondive.

Kapi’ipe porã hetahárupi katu heta oĩ guyrakuéra opáichagua, jajuhu heta mymba’i angujajoguaha hérava, ha upérupi osẽ meme avei jaguaretekuéra rehegua. Oĩ katu ára koo tendárupi katu ojehecha memeteha jekái guasu kokuerére. Ko kapi’i ja’éma va’ekue ha’e pe Panicum maximum oje’eha ha jatopa 90% koichagua memete.

Ko Refugio-pe jajuhu 250 rupi guyrakuéra rehegua, ha ikatu upévare ñamoi mbo’apy kuatia ñemboguapy Paraguáipe guãrã: Anhima cornuta, Picummus albosquammatus y Schistochlamys melanopis.

Yvy karuguhárupi katu jahecha heta yvyraku’éra rehegua, ko’ãva apytepe jajuhu: Eichornia azurea, Equisetum giganteum, Nephelea setosa.

Yno’õguasu Itaipú rehegua

Ko refugio ombojere yno’õ guasu avakuéra rembiapokue oñemongu’évo Itaipú usina guasu. Kóva oikóre 1982-pe, heta mba’e porã economía-pe guãrã oñepyrũma oipuru ko’ã 77 tetãvore’i ko jerere oikova guive.

Pe yno’õ guasu ojejapova’ekue ha’e peteĩva umi tuichavéva ko yvy ape ári, oguerekógui 29 millones de m³ ha 200 km ipukukue, jaikuaárõ oĩha umi bahía-kuéra ha yvy karugua kuéra katu ohupyty voi 1.400 km.

Ko yno’õ guasu katu nomo’abuéi ko jeréregua yvy jahechaáicha añónte, avei mba’apo ñemitynguéra rehegua oñemombyta avei tapykuépe ha ohasa hi’ári tembiapokuéra turístico kuéra rehegua. Umi yrembe’ykuéra porã porã oñemyatyrõ kuri avei yguasu rembe’ýpe oñeñembosaraihagã opáichagua deporte ýpe oñeha’ãva.

Zonificación

Oĩrupi tapichakuéra oñembokatupyryva arandu ko’ãga rupi área protegida rehegua, ko refugio oñemboja’o kuri heta hendáicha ikatu hagãicha oñeñangareko porãve hese. Ko’ãva apytepe jajuhu:

Zonas de uso especial: oĩ ko’ápe korapy michĩ mimíva, ojepuru porãva administración-rã umíva, avei kotykuéra mbohupa rendaguã, jekarurendaguã, oguejy haguã avión ha mba’e.

Zona de uso extensivo: Tenda ikatuhárupi umi visitante kuéra oguahẽ mbo’epyrã ha ojevy’ami haguã (jajuhu ko’ápe tapepo’i jehechakapyrãkuéraha oñangarekótava nde rehe, tapepo’i "cross country", umíva).

Zonas de uso intensivo: ko’ãva ha’e paisaje neporãvambajepéva ojeipuruva actividades recreativas hypy’ũporãva ojejapo haguã (oĩ área camping rehegua, centros de visita ha oñemaña haguã opárupi gotyo)

Zonas de Recuperación ha amortiguación: tenda ñanderekoha oñembyaipaitéma haguérupi oĩhárupi heta tavakuéra ijerekuévo oikóva.

Zona de Núcleo: tendakuéra avakuéra omo’ambue mimíma haguérupi (ko’ãva apytépe oĩ mbohapy núcleo ndaikatúmo’ãiva jajavy ha ha’eva ko’árupiguánte). Ko Reserva oguereko mirador panorámico, ikatuhárupi jahecha ka’aguykuéra oĩhárupi, avei yno’õguasu pe embalse rupive oiko va’ekue. Jehe’a guasu oikóva ko’árupi ka’aguy, yno’õ guasu ha ko yvy porã jajuhúva katu ombotuicha tuichave ko’ẽ ko’ẽre ko tenda iporãitéva.

Enlaces externos

http://www.itaipu.gov.py Itaipu Binacional - Español http://www.itaipu.gov.br Itaipu Binacional - Portugues