Refugio Pikyry

Ko Pikyry refugio biológico jajuhu Departamento de Alto Parana, Paraguai, ryepýpe ysyryguasu Paraná akatúape, ha’e voi peteĩva umi 8 tenda ojeheja ha oñeñangarekóva reserva ecológica ramo Itaipú, ko represa tuichavéva yvy ape ári oĩva ñane retãnguéra Paraguái ha Brasil mba’éva. Ojetopa hína ko vosa guasu natural oikóva ysyry Pikyry ha ijerekuévo oguahẽ meve ysyry guasu Paraná-meve; oguereko 1.110 ha-rupi.

Geografía

Ko refugio oĩ peteĩ yvy joja guasúpe, ha katu ikarape’imi ohóvo oguãhẽtavo Embalse-pe. Yvy hetavéva ko’árupi ha’e tenda ijyvateha ha’éva oĩhápe yvy Latosoles ñai’ũ rehegua.

Materia orgánica katu imbarete heta rupi ko’árupi ka’aguykuéra, upévare oreko reacción levemente ácida a ácida. Oĩ avei, ndahetái ramo jepe, yvy hidromórficos, ha’evahína Gley – húmico ha Planosoles umía rehegua.

Ha’ehina peteĩ área rehegua Faja de Protección del Embalse ryepypegua ñeñamindu’u ñepyrũgua ohechaukáva tekotevẽha ko tenda ha’e oike aveiko programa de Conservación, oguereko haguére hetaiterei mba’e porã ikatu va’erã omoirũ ha omoañeteko corredor biológico ha’éva pe oje’eha poligonal Envolvente rehegua, Refugio Mbaracayú guive Refugio Tati Yupí peve.

Clima

Hetave jevy ko’árupi ndaro’yetéi ha ndahakuetéi ave, upévare ja’ekuaa ha’eha clima subtropical, oguerúva ama porã porã ha opárupi oky ave, upéicha ohupyty jepi 1.500 ha oguãhẽ 1.700 milímetro peve ary jave.

Ara hakukué ohupyty 21ºC ha 22 ºC rupi, pyharekue katu ho’ysãiteve katuete arakuégui, upéva oikohína Araro’y oguãhe vove.

He’õngue katu ohupyty 70 ha 80% rupi, ha yvytu katu oipejuve noreste ha suresteguio, upévare ipiro’y porã ko tendárupi.

Mymba ha ka’aguykuéra rehegua

Ojeikuaa hetaveha ko’árupi yvyrakuéra ramo tajy umía rehegua Tabebuia, Cedrela fissilis, Patagonula americana, ha mba’e. Oĩ heta avei lauarelkuéra rehegua Lauraceae ha avei sotobosque, yvyrakuéra Piperaceae, Bromeliaceae, Rubiaceae, Pteridofita, Poaceae, ha hetave apytépe.

Iporã avei ñamombe’u jajuhuha ko refugio ryepýpe, 300 metro-nte pe korapy ajénogui, peteĩ yvyrarehegua hérava Arecaceae, ha’éva Trithrinax brasiliensis, ojeikuaáva ko’apeñomíntema oĩ ko jerére ha Paraguái ryepýpe.

Umi estudio ojejapo va’ekue ohechauka oĩha ko’ápe heta ha opáichagua mymbakuéra, guyra ha jakarekuéra umíva rehegua. Umíva apytépe jajuhu: carpincho (Hydrochaeris hydrochaeris), ka’i (Cebus apella), kuati (Nasua nasua).

Yno’õ guasu Itaipú rehegua

Ko refugio ombojere yno’õ guasu avakuéra rembiapokue oñemongu’évo Itaipú usina guasu. Kóva oikóre 1982-pe, heta mba’e porã economía-pe guãrã oñepyrũma oipuru ko’ã 77 tetãvore’i ko jerere oikova guive.

Pe yno’õ guasu ojejapova’ekue ha’e peteĩva umi tuichavéva ko yvy ape ári, oguerekógui 29 millones de m³ ha 200 km ipukukue, jaikuaárõ oĩha umi bahía-kuéra ha yvy karugua kuéra katu ohupyty voi 1.400 km.

Ko yno’õ guasu katu nomo’abuéi ko jeréregua yvy jahechaáicha añónte, avei mba’apo ñemitynguéra rehegua oñemombyta avei tapykuépe ha ohasa hi’ári tembiapokuéra turístico kuéra rehegua.

Umi yrembe’ykuéra porã porã oñemyatyrõ kuri avei yguasu rembe’ýpe oñeñembosaraihagã opáichagua deporte ýpe oñeha’ãva.

Zonificación

Oĩrupi tapichakuéra oñembokatupyryva arandu ko’ãga rupi área protegida rehegua, ko refugio oñemboja’o kuri heta hendáicha ikatu hagãicha oñeñangareko porãve hese. Ko’ãva apytepe jajuhu:

Zonas de uso especial: oĩ ko’ápe korapy michĩ mimíva, ojepuru porãva administración-rã umíva, avei kotykuéra mbohupa rendaguã, jekarurendaguã, oguejy haguã avión ha mba’e.

Zona de uso extensivo: Tenda ikatuhárupi umi visitante kuéra oguahẽ mbo’epyrã ha jevy’amihaguã (jajuhu ko’ápe tapepo’i jehechakapyrãkuéraha oñangarekótava nde rehe, tapepo’i "cross country", umíva).

Zonas de uso intensivo: ko’ãva ha’e paisaje neporãvambajepéva ojeipuruva actividades recreativas hypy’uporãva ojejapohaguã (oĩ área camping rehegua, centros de visita ha oñemaña haguã opárupi gotyo).

Zonas de Recuperación ha amortiguación: tenda ñanderekoha oñembyaipaitéma haguérupi oĩhárupi heta tavakuéra ijerekuévo oikóva.

Zonas de Núcleo: tendakuéra avakuéra omo’ambue mimíma haguérupi (ko’ãva apytépe oĩ mbohapy núcleo ndaikatúmo’ãiva jajavy ha ha’eva ko’árupiguánte).

Ko Reserva oguereko mirador panorámico, ikatuhárupi jahecha ka’aguykuéra oĩhárupi, avei yno’õguasu pe embalse rupive oiko va’ekue. Jehe’a guasu oikóva ko’árupi ka’aguy, yno’õ guasu ha ko yvy porã jajuhúva katu ombotuicha tuichave ko’ẽ ko’ẽre ko tenda iporãitéva.

Mba’éicha ñaguãhẽ

Ñaguãhẽ ko parque-pe tape guasu supercarretera-rupi, kóva ombojoapy Ciudad del Este Saltos del Guairá-ndive.

Jahasa táva Hernandarias, 37 km rupi norte gotyo, upépe oĩ peteĩ cartel ohechaukáva akatúa gotyo; opytahina pe refugio mbyte, 20 km rupi pejaikehágui.

Enlaces externos

Itaipu Binacional - Español
Itaipu Binacional - Portugues