Eco Reserva Mbatovi

Ko Eco-reserva Mbatovi ha’e peteĩ korapyguasu ijárava ohejáva oñeñanderekohaguã ñanderekohakuérarehe oĩhápe heta mba’e porã oikovéva ñana ha mymbakuéra. Ha’e Primera Servidumbre Ambiental Paraguaigua, oñemboguapy kuatiáre Dirección General de los Registros Públicos-pe.

Opytahína tetãvoreParaguarí, Paraguáipe, yvyty jehe’a Cordillera de los Altos-pe, ruta hũ ári ombojoajúva umi táva Paraguarí ha Piribebuy, ha oforma avei eco-región hérava Litoral Central.

Hembiasakue

Ary 1999-pe, karai Jacinto Santa María ha hembireko Marta González Ayala –mokõve ñanderekoha rahyhúva– oñepyrũ oheka mba’éichapa tenda pe yvytýrupi ikatuhápe opytu’u haguã arandy ru’ãme. Upeichahápe oguãhẽta pe tenda oĩ va Cordillera de los Altos-pe opytáva táva Paraguarí-pe, ikahágui jajesareko umi mba’eporã ojekuaáva yvytykuéra opytáva Pirayú gotyo.

Uperiremínte opytama itavyraívaicha pe mba’e porã oĩva ha avei umi mymbakuéra ha yvyrakuéra uperupigua. Karai Jacinto he’i umi ohecharamóvare ha’eha “mborayhu peteĩ jesarekópe”.

Omongu’égui chupekuéra pe naturaleza-re ñemba’apo ha mborayhu, ojogua hikuá pe korapyguasu ha he’i pe tendare ojeheja va’erãha oñeñangarekohaguã ikatu haguãocha opavave ohecharamo ha oguerovy’a. Upécha oñepyrũ upe ikerayvotykuéra ko’ágã oñemoañetémava, ha héraa Eco-reserva Mbatovi.

Omoñepyrũma ñemoarandu, avei tembiapokuéra pe tendáre ikatu haguãcha oñeme’ẽ ichupekuéra ha omoĩ heta mbsa’e upépe ikatu haguãicha oñemoañete pe eco reserva.

Ary 2003-pema voi omohu’ãva va’ekue umi tembiapo omoañete haguã pe áre protegida ha avei kuatiápe ñemboguapy pe Mbatovi Dirección General de Registros Públicos, Primera Servidumbre Ambiental Paraguaigua ramo.

Upéva aja katu tembiapokuéra pe reserva-pe ohorei hese ko’ã tapicha mba’e porã kyre’ỹete rupive. Heta ára jevy pe naturaleza ñe’ẽte voi oipytyvõ va’ekue ichupekuéra ikatu haguãicha umi ka’aguy mbytérupi ojuhu haguã umi yvu porã porã ysakã morotĩ asy ha umi y je’a porãite oĩva upérupi ikatu haguãicha ojehecha

Jacinto ha Marta ogueroguata heta tetã ambuekuéra oĩva América Latina-pe (Costa Rica, México, Colombia, Perú y Brasil), ojesarekóvo umi upérupi tenda porã oĩvare ikatu haguãicha oguenohẽ katupyry naturaleza-re ñeñangareko.

Umi tembiapo ha aravo oipuruva’ekue ohupytyka opavavépe heta vy’a ko Ecor Reserva mbatovípe, oipe’a va’ekue hokẽ tekovekuérape jasyteĩ ary 2006-pe

Su paisaje

Ko reserva tuicha mba’e oguerekógui ipype heta mba’e porã jahecha va’erã iporãmbajepéva, avei ko’ape ndahasyiete ñaguãhe haguã. Omeẽ maymavépe tembiapo porã tekombo’epy ambiente rehegua, oĩgui ipyte opaichagua yvyrakuéra ha mymbakuéra korapy ndatuichaitévape ome’ẽva jehechapyrãnguéra Cerro Santo Tomás, Cerro Hũ ha Cerro Perõ guive, kuarahy reike gotyo ñu guasu Pirayú rehegua ha avei Cerro Mbatovi, ko’ápe oĩ jehechapyrã ha’eñomi oguerekóva.

Ñananguéra oñuãva ko tenda ha’e umi osẽva itatýre otyryrýva oguãhẽva ysyrykuéra rupive omyenyhetéva ñananguéragui.

Yvyrakuéra ko’arupiguánte

Ysyry oguerekóva y morotĩ asy iky’a’ỹva gueteri oñemoñepyrũva ko’aruieténte, oiko chuguikuéra heta cascada iporãmbajepéva hembe’ýrupi jajuhukuaava heta ñananguéra Chachi (Cyathea atrovirens) rehegua, upe opapotámava ohóvo, ha avei hembe’yete henuhẽ helecho, culantrillo ha líquenes umíagui. Oĩ avei yvykua oikoreínte va’ekue ikatuhápe jahupyty jepytu’u hupyty’ỹva jepy’amongeta reheve.

Ko’ãva ysyry rembe’ýre jajuhu ka’aguy yvate yvyra guasu gusúreheve, havei jatopáne sa rehegua yvyra ñaneretã mba’éva ha’éva cedro, yvyra ro, urunde'y, yvyra pytã, tajy (lapacho), kurupa'y, peterevy, incienso, guajayvi, amba'y, pakuri, mbavy, timbo, yvyraju, haharati'a, umía.

Avei ojejuhu kuri upérupi heta guyrakuéra ojeikuaáva, umíva hína pe ka’aguy guasu Atlántico Interior pegua; avei heta mboikuéra rehegua ndojeikuaaporãiva rehegua, mymbakuéra, ko’ãva apytépe oĩ agouti paca, akuti sa’yju, aguara’i, tapiti ha heta tatukuéra, ha hetave mymbakuéra.

Ko ecoreserva Mbatovípe ikatu jajuhu cactus ha orquídea kuéra ka’aguy, avei hetaiterei helecho-kuera; ñamaña peteĩbalcón natural guive umi yvyra ru’ã ha opavavete mba’e upe jereregua; avei ñahendu y ha itakuéra ryapu, jajupi ita rembe’ýpe ñanaita ygáu, helecho, ha culantrillo kuéra ombojeréva; upérupi ikatu jajuhu mymbakuéra pypore pyahuete ha jaguatami tapepo’ikuéra rupi, upérupi jajuhu sapy’áta heta yjepo porã porã ha hetave mba’e piro’y porã.

Ikatu haguã kuri ojeipuru tapichakuéra ohommi haguã oguata ha avei omba’erechahaguã, Mbatovípe kuri oñemohenda heta mba’ekuéra pytyvõrãnguéra naturaleza respétope, ha avei ikatuhaguãicha maymavéva oúva guive ko’ápe ovy’ahaguãnte mba’eve ivaíva ojehu’ỹre ichupekuéra, ojapóva chugui tenda eco-aventura-rã ojedeclara va’ekue “De Interés Turístico Nacional” SENATUR (Secretaría Nacional de Turismo de Paraguay) rupive.

Ko ecoreserva-e ikatu avei ñañembovy’a heta mba’e jajapóva jaipuruhápe equipo-kuéra ojegueru va’ekue tetã ambuégui imbarete porãva, ha avei tapicha pytyvõha oĩ memete ñanembo katupyrýva oúva mombyrýgui..

Mbatoví ome’ẽ avei tembiaporã umi tekove omba’apo guasúvape guarã, oñemoĩ va’ekue ohesape’a va’erã opavavépe mba’eichaitépa ñanderekove va’erã, jehechauka rupive jeikohakuérarã. Upe kóva rupive ojehupytyséva ha’ehína mba’eichaitépa avakuéra hembiapo porãvéta, ojejapóva akã porã jeipurúpe, ñemba’apo oñondivekuerapa ha avei ñemboguatakuaa tapichakukérape.

Circuito de ecoaventura “Tapé Saingó”

Ko’ape jajuhu vy’a renda tuichavéva ome’ẽva ko Reserva. Ha’ehína heta tembiapo ikatuva jajapo yvyrakuéra ru’ãme ha oĩ katu yvatevevoi jahasaha.

Ñahendu rire peteĩ ñemoñe’ẽ oñeme’ẽ haguã ñandéve mba’éichapa jaiko ha jaguata va’erã, ñamoñepyrũma jeguata tapepo’ikuéra Yvaropy rupi, orekóva 1.700 m ipukukue, oiva tape tuja ñande ypykuéra oguatahaguérupi, oikuaaukáva ñandéve heta mba’e porã oiko va’ekue opa árape, oñeñangarekóva ha iporãitemíva oje’éva oikohaguérupi póra (Ybaropy).

10 aravo’i jeguata rire, jajejuhu peteĩha desafio tembiaporãme ka’aguykuéra yvate rupi Eco-reserva rupi oĩva. Peteĩ bahiana gua’u ohupytykáva ñandéve ñañembo’ykuaa haguã, ha uperire jahasa peteĩ puente ári ojejokóva mbohapy cabo-pe ñanembohesaráiva jepy’apykuéra hetá jarekóvagui.

Opakuévo ko peteĩha tembiapo jahasa peteĩ puente oñesaingóva yvate jahechahaguãme mba’eporãnguéra, mbohupakuérape omombytu’úva hi’ágã, ha hetave mba’e ikatúva jajapo yvate ñesaingohápe.

Jaguatavévo jahávo jeguata henyhẽtéva opa mba’e jahechava’erãgui, oĩhápe yvu porã porã ha avei iporãmbajepéva y jepo umíva, jahecharamomi avei guyrakuéra aty guasu ha panambi vera porã omyenyhẽtéva ko ka’aguy ha ñu- Japytu’umi porã rire Salto Piro’y ha pe tape ñandegueraháva pe tuichaitéva ñemañaha naturaleza ome’ẽva ñandéve hérava Itá Chororí.

Tape Saingo vy’arã ne’ĩrã jahechapa. Peteĩ tape yvate jehasaha ñandegueraháva plataforma Canopy peve ikatuhágui umi oúva ikatu oñemombo ha “oveve” 4ª metro ijyvatekue peteĩ ka’aguy ijapysẽva upérupi, tenuyẽva yvyraty ypytũgui, ñesãihápe ysypo acero orekóva 105 metro ipukukue, ha jahechami opa mba’e porã ha ñañandu heta vy’a guasu.

Umi ikane’õ’ỹva gueteri ikatu oñemby’a avei oguejývo rapel-pe peteĩ ita’óga oñembo’yetéva rupi, ijyvatéva 25 metro. Ha umi ovy’apámava katu ko’ã tembapo rupive, ko reserva ome’ẽhína tenga iporãitemíva ñande rete ñemombytu’u ha jepy’amongetarã.

Japytu’urire jerekue Las Cuevas-rupi, ñamoñepyrũ jejujevy, jajupívo tapepo’íre 700 ipukúva. Ñamohu’ã mboyve pe tape, japyta mañaha mokõme, ikatuhápe ñamañami mba’e iporãmbajepéva pe Yvyty Mbatovi guive ha pe ñu guasu Pirayú.

Mba’éicha ñaguãhẽ

Ko Reserva-pe ikatu ñaguaãhẽ "km 72 rupi" tape hóva Paraguarí-gui Piribebuy-peve, yvytykuéra ru’ãme, 10 km rupi távaParaguarí mbytégui.

Ko Reserva-pe ikatu jaike sábados, domingos ha feriado jave. Opavave tembiapo jajapótava ñamombe’uraẽ mante va’era. Ikatu avei jajapo upéva ko’ã mbyryñe’ẽpe: 595 21 44 48 44; 0971 299 250 ha avei 0981 437 526.

Enlaces externos

Reserva Mbatovi