Napoleón Bonaparte

Napoleón Bonaparte ra'ãnga, 1812.

Napoleón Bonaparte ha'e akue peteĩ ojokuaikuaáva ha ñorairõhára aty ruvicha Hyãsia retãygua oisãmbyhy hetãre 1799 guive 1814 peve ha upéi sapy'ami ary 1815 aja ("Sa Ára"). Oiko chugui Hyãsia mburuvihára (emperador) ha Itália mburuvichavete (rréi), upe aja ojehero chupe Napoleón I. Omoinge ipoguýpe, ipu'akaveite aja, Európa vore tuichavéva, ha hembiapokue omoambue Európa ñesãmbyhy amo sa'ary XIX oñepyrũvo.

Bonaparte heñói Kóysega ypa'ũme, hogagua ipoguasúva. Oñe'ẽkuaa ra'ẽ Kóysega ñe'ẽ ha upéi Hyãsiañe'ẽ. Ova Hyãsiape ha upépe oñembosako'i oiko hag̃ua chugui ñorairõhára aty ruvicha. Imba'eguasuite oñorairõ oipytyvõvo Hyãsia Tavakuairetã Peteĩha rehe, ohenonde'a hag̃ua umi tetã ojokoséva Hyãsia Ñepu'ã. Ary 1799-pe, ha'e oity hetã ñesãmbyhy ha oñembojára ojehe Hyãsia rehe (ojapo ha'e golpe de Estado). Oñepyrũvo oñembohéra chupe Consul, ohasa po ary rire, oiko chugui Mburuvihára Hyãsiare. Ary 1800 guive 1810 peve, Hyãsia Mburuvi oñeha'ã tetãnguéra ijykeguáre, upéicha oiko ñorairõ vai ko'ãga ojehero Napoleón ñorairõnguéra, ha'e katu oisãmbyhy hetã upe aja. Opaite tetã mbaretete Európape oike ko ñorairõme. Ipu'aka py'ỹi rire, oiko Hyãsiagui tetã poguasuite Európape. Napoleón ipokatuve oñemoirũgui heta tetã ruvicha ambuévare. Ha'e katu oity heta tetã ruvicha ha omoĩ hendápe ombuekoviarã ichupekuéra irũnguéra térã umi hogaguáva.

Hyãsia ondyrýrõguare Rrúsiare 1812 aja, Napoleón ndaipu'akái ha tuichaite ho'a. Iñorairõhára aty oñembyai ha araka'eve oñembosako'i porã jey. Ary 1813 aja, tetãnguéra oñomoirũ ohenonde'a hag̃ua Hyãsia upe Leipzig ñorairõme. Upe ary rire, ondyry hikuái Hyãsia rehe ha ipu'aka. Umi tetã oñomoirũ va'ekue omosẽ Napoleón ha omoka'irãi chupe Elba ypa'ũme. Ndohasapai gueteri peteĩ ary, osẽ kañyhápe ypa'ũgui ha sapy'ami oiko chugui jey Hyãsia mburuvicha. Hákatu, ndaipu'akái Waterloo ñorairõme jasypoteĩ ary 1815-pe. Upe guive Napoleón ohasapa hekove omano meve Marangatu Eléna ypa'ũme, ka'irãime, upe aja oime ko ypa'ũ Tavetã Joaju poguýpe, upépe omano ha'e 51 ary orekóvo. Peteĩ pohanohára he'i ha'e omanoha ipy'a akytã'aígui. Oĩ umíva he'i oñeme'ẽha chupe ho'urã mba'e oporojukáva, hákatu heta avei umíva he'i ndaha'eiha upéicha.

Ojegueromandu'a Napoleón peteĩ mburuvicha ñorairõháraicha ipu'akaitéva, oñehesa'ỹijo hembiapokue ñorairõme oparupi mbo'ehao milíkope. Heta umi he'íva ha'eha mburuvicha iporãva, hákatu heta avei umíva he'i ivaiha. Ha'e oguereha umi tetãme ha'e ondyry va'ekue Hyãsia Ñepu'ã mba'e oñemopyenda va'ekue: tekosãso reka, tekosãso jeroviapýpe, oñembopyahuséva tekombo'e ha tetã rekuái. Umi hese ija'e'ỹva ogueromandu'a chupe peteĩ mburuvicha iñañáva oñemomba'eguasúnteva ha ambuéva he'i ha'e ojapoha heta ñorairõ.

Joajuha

• Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Napoleón Bonaparte reheguaCommons.