Ramón Indalecio Cardozo

**Ramón Indalecio Cardozo**
	Ramón Indalecio Cardozo
	; Ramón Indalecio Cardozo
Teñõi	16 jasypo, 1876; Buenos Aires
Mano	20 jasyrundy, 1943;
Nacionalidad	Paraguaya
Área	Educador
Movimiento	Escuela Nueva
Tembiapokue	"Pestalozzi y la enseñanza contemporánea" "Memoria sobre la enseñanza primaria y normal"
Influenciado por	Pestalozzi, Federico Froebel y María Montessori

Ramón Indalecio Cardozo ha’e va’ekue mbo’ehára katupyry paraguaigua, omongu’e va’ekue upe ñembo’e rehegua "Escuela Nueva", heta tembiapo ojapo va’ekue avei omañáva mba’éichapa ikatu iporãve pe ñembo’ekuéra hetãme.

“Mborayhúpe añoite ñambokatukuaa upe mbo’epy añetete”

Imitã ha imitãsúpe

Heñói va’ekue 16 jasypo pe ary1876rako, táva Villarrica-pe. Isy héra kuñakarai Josefa Cardozo, ña Máxima Vayo memby. Oguereko va’ekue poteĩ ryke’ykuéra. Imbo’epýre katu omba’apo va’ekue isy ha itia hérava Balbina. Ary1885ramo oike Escuela Municipal Villarrica-pe. Ha ary1892-pe omohu’ã tercer curso ha oñembosako’i oje’ói haguã Paraguaýpe omohu’ãmba haguã imbo’epy. Upérõ Gobierno ome’ẽ va’ekue chupe beca. Jepytu’uha ‘ara oguahẽ vove 1892-pe oñepyrũ ojuhu omba’apo haguã Bibliotecario ramo upe Sociedad “El Porvenir Guaireño” pe. Ary1893-pe oike Colegio Nacional de la Capital-pe, 1895 hembikotevẽkuéra rupi omba’apo mante va’erã ha upéicha omoñepyrũ oporombo’eramo mbo’ehao grado-pe upe Colegio Modelo Dr. Clementino Billordo (Correntino) mba’évape. 1896-pe oñemoañete upe Escuela Normal de Maestro ha upépe oñembokatupyry mbo’ehararã.

Trayectoria

Ary 1898-pe ohoVillarrica-pe omyakã haguã upe Escuela Graduada de Varones. 1898 guive ombo’e Historia del Paraguay ha Contabilidad. Oipytyvõ oñemohenda haguã upe Club “El Porvenir Guaireño” ha ha’e kuri secretario upépe heta ary javeve. 1903-pe omenda kuñataĩ Juana Sosa Ortigoza-re, mbo’ehára avei.

1905 opublica peteĩha ikuatiahaipyre “Pestalozzi y la enseñanza contemporánea”. Imandu’a ko mbo’ehára itemimbo’ekuéra apytepe oñakãrapu’ãve va’ekue ñe’eyvotykuéra rehegua jehaípe: Manuel Ortiz Guerrero, Leopoldo Ramos Jiménez ha Juan Natalicio González.

1920 ramo ojogua peteĩ imprenta ha opublica peteĩ periódico ombohéra va’ekue “El Orden”. Upéve ohai va’ekue oĩ Chase, Carísimo, Ruffinelli, Luis Chase, Enrique Jara Casco, ha omyakãva ha’e ijaraite mbo’ehára Cardozo.

1921, Manuel Gondra oikóramo Tendota Paraguaýpe oñenombra Director General de Escuelas; opresenta haguépe tembiaporã Plan de Acción ha’éva:

Omopotĩ upe Administración mbo’ehakuérarupi.
Omyatyrõ mba’éichapa oñembo’eta.
Omoguãhẽ opavave tetã ruguápe upe ñembo’ekuéra.
Ojehepyme’ẽ porãve mbo’ehára kuérape hembiapóre.

1922-pe omoĩ pe peteĩha Memoria imba’éva mbo’eha primaria ha normal rehegua, kóvare ministro Da Rosa ome’ẽ va’ekue ichupe ijeaguije.

1923-pe omoĩ mokõha pe Memoria mba’éichapa ojeguerahahína upe instrucción primaria ha normal. Upe árape avei homoĩ Consejo pópe, ikatúnepa oñembohéra umi mbo’ehaokuéra umi tetã oĩva América-pe réraikatuhaguãicha ojeykeko añetete upe americanismo Upe proyecto oñemoañete ha heta tapichakuépe oĩ porãiterei upe mba’e. Upémaramo osẽma téra mbo’ehaokuérapé “República Argentina”, “República del Brasil”, “República Oriental del Uruguay”, “República de Chile”, ha avei “República de Bolivia”.

1928-pe omoñete haguã upe ñembokatupyry tembi’u jejapo umíare upe mbo’ehao “Adela Speratti” omoiuka tembiechaukarã arte culinario rehegua. Ko mba’e Consejo ononeĩ umi mbo’ehao pyhareguápe, umi tapicha omba’apóvape guarã arakuépe o oñemoaranduséva pyharekue. Avei oñembo’e avei mba’epu rory mbo’ehaokuérape, okatu haguãcha ojehayhu ha ojekuaa avei tetãkuaakuéra rehegua.

Reforma Educativa

Ary 1924-pe omanda ramo guare Dr. Eligio Ayala o Reforma Escolar ha’e ojapo va’ekue oñemoañete va’ekue ha ojejapóta peteĩha ley educación primaria rehegua. Upe 18 jasypakõ ramo ary 1924-pe Decreto Ley Nº 689 rupi upéva ojeaprova.

Jasykõi ary 1925-pe omoĩ Consejo pópe peteĩ Proyecto oñemoambue haguã upe plan de estudios de las Escuelas Normales ha programa pyahu umívape guãrã, oñeñamindu’uhagua avei ojeaprova rire oñemondo Poder Ejecutivo odecreta va’ekue upe 21 jasykõ me ojeipuru haguã.

Publicaciones

Ko mb’ehára karai Cardozo ipy’a angataite va’ekue mitãnguéra oñembokatupyrýre kuatiahaikuéra Argentinagua kuéra rembiapokuépe ha oñembo’éva mbo’ehára argentinokuéra, oñepyrũ ohai avei kuatia arandu “El paraguayo I " ha upe 1927-pe omosarambíka katu “El paraguayo II y III”.

Upe arýpe ombokuatia upe haipyre Pedagogía, ohai va’ekue he’iháicha upe peteĩha ary mbo’ehakuéra rehegua mitãnguéra normalista-pe guarã. 14 jasypo jave ary 1927ramo oñeinaugura upe óga guasu pyahu mbo’ehao guasu ha’éva Escuela Normal de Profesores.

Vista de Lujo

1930 ramo, ou va’ekue upe mbo’ehára guasu Adolfo Férriére (Suizagua). Herakuã oparupiete mbo’eharakuéra rupi ha oheja heta mba’e porã ñane retãme guarã. Ko karai ha’e doctor Sociología-pe, vicepresidente upe Liga Internacional de Educación Nueva-pe, omyakã avei Oficina Internacional de Educación Ginebra-pe, umi ohaíva upe revista “Para la Era Nueva” jefe va’ekue, escuela activa rehegua kuatiahai apohare avei. Oguãhẽ heta mbo’ehaórupi Paraguay ha táva okaraháre avei. Ohecharamoite opytávo mba’éichapa oñembo’e mbo’ehaokuéra activa rupi.

Oguerohory ko mbo’ehára Ramón Indalecio Cardozo rembiapokue he’ívo: “Ha’e peteĩ tekove aranduete ha imba’erechakuaáva, noñe’etereívi ha katu heta kuatia arandu omoñe’e. Omaña porã ha katu upe imbaretekue ikatu ombongu’e yvyty jepeve, ha’éva umi tapichakuéra oimo’ã reipávape”.

Ko mbo’ehára Férrière he’i: añetehápe ajuhu ko’ápe okaháre ko’ã mbo’ehaokuéra oiporãvéva opa henda aha haguérupi ahechávo, oñemotenonde umi jardinería sistemática, ha avei práctica umi tembiapo ñande pópe jajapóva.

Resultado de la Reforma

Ko Paraguái ñakãrapu’ã tete ikatu ñamoĩ ary1925 guive, oñemoañete hague guive upe programa pyahu, ha katu oñepyrũ va’ekue upe 14 jasypokõ 1930 ramo oñeñepyrũ ramo guare ojeipuru añetehápe mbo’ehakuéra pyahu reforma ha’éva upe Plan Dalton rehegua.

Ary 1931 pe oñemohu’ãvo tembiapo mbo’ehakuéra rehegua Dirección General de Escuelas rehegua oiko va’ekue Paraguaýpe Congreso Pedagógico rehegua, mbohapy jehupytysépe:

Ñambojoaju ñemba’apo ha jepóme’ẽ mbo’eharakuéra oñondive.
Ñaha’ã ikatupyrykue mbo’eharakukéra ñane retãmegua upe escuela activa rehegua.
Jajapysaka avei mba’epa he’e magisterio ñaneretãmegua ko oñandúva mbo’ehára Cardozo ha ñañamindu’u hese hendive ñamoĩ porã tape ñembo’ekuéra rehegua.

Upe mba’e tuicha mba’e va’ekue umi árape mbo’ehakukéra rehegua ñane retã Paraguáipe. Ko mbo’ehára ohupytyse va’ekue ha’e noĩripa ára ñane retã oñemomba’epaitévo ko’ã mba’ére, jepevérõ umi ñande pehenguekuéra Argentinagua kuéra ome’ẽre avei ykeko mbarete tapicha ha institución kuéra rupive. Oguahẽntema va’ekué upérõ ñane sãso ha ára ñañemomba’évo ha’eva guive ñane mba’eteére. Mbo’eharakuéra pópe opyta ohekombo’évo ñandeháicha ha ñande ñañanduhaichaite tapichakuéra Paraguaiguápe.

Imba’apokuéra ñemohu’ã

1932ramo, opyta rire Director General de Escuelas marangatuetépe, ohejaite ko tembiapo upe 1 jasypoteĩ jave,jasyapy ary 1933ramo ae oñemoneĩ va’ekue ichupe, upémaramo ojerure va’ekue ijubilación, oñemohendahaguépe ichupe 4 mil patacones oñeme’ẽtaha.

Colegio Internacional ha Escuela Alemana-pa ha’e ombo’énte gueteri. Ary 1934 pahápe, mba’asy vaiete rupi ojegueraha peteĩ pohanorógape Buenos Aires-pe ha uperire oñepyrũvo ary 1935, ou jevy oñemomba’e umi cátedra upe Colegio Internacional y Alemán-pe.

1936-pe omba’apo kane’õ’ỹre ohai haguã upe kuatia arandukuéra “El Guairá” ha “La Pedagogía de la Escuela Activa” Jasypa 1937 javérõ, nahesãivéi rupi oho jevy Buenos Aires-pe opytahaguépe ára 12 jasykõ 1938peve, oipykúi ha ára haguépe barco rupi hetãme. Upe ary paha peve omba’apo va’ekue Colegio Internacional-pe.

1939-pe, omandárõ guare karai Tendota General Estigarribia oñenombra Director de Tierras y Colonias, tembiapo oñemomba’ehague oipytyvõ hagua ko gobierno pyhúndive. 1943, upe 20 jasyrundýpe omanoBuenos Aires, República Argentina-pe ko karai mbo’ehára RAMON INDALECIO CARDOZO.

Umi reforma oñemopyendaha

“Upe mbo’eha pyahu oha’arõ va upe Pedagogía ko árarupigua omoañete va’erã umi escuela activa ha’éva umi institución social oñembo’ehárupi mitãnguérape he’iháicha umi ley-kuéra biológicas, psicológicas ha sociológicas omohendáva iñemongu’erã. Pe ñemongu’e ha’e mitãnguéra rehegua, he’ima va’ekue voi umi tekove arandu yma guare peteĩ va ha’éva Pestalozzi, omoañetéva aveiFroebel ha Montessori”.

“Upe activa ohekombo’e umi mitãme mitãicha ndaha’éi katuaávaicha, ha omondo jeikohárupi oĩhápe, tembiapo, jeikosehaporãcha, hendaguãmepa, disciplina tekove marangatu, hapichakuéra ndive jekupytýpe, ha oheja ichupe ha’e oikotevẽhaicha oiko porãve haguã. Tekombo’e ojehupytýva ñemba’apo rupive ojejapohaguaicha poránte” ".

“Ko escuela pyahu omoĩ umi mitãme ohupyty haguãme pe naturaleza ojeykekóvo yvyre ñemitỹme, yvotyty, ka’avokuéra, ñangareko mymbakuéra rehe ha kogakuéra rehe ñemba’apo oñeguenohẽ va’ekue umi tendárupi. Ndojejaposéi kokuguára, jardinero, ni omba’apokuaáva, ojeipurúnte umi tembiapo omombáy haguã ijespíritu, ikatupyrykue ra’everã, oñembokakuaa mborayhu naturaleza rehe, ha avei oñeñandu haguã pome’ẽkuaa tapichakuéra rehe”.

“Ko mbo’epy activa omoambue umi mbo’ehaokuéra peteĩ jeikoha mba’apópe opavave mitãnguéra ha’ehápe upe táva rehegua añete mitãnguéra apytépe”.

“Upe escuela activa ojejerovia mitãnguéra rehe ha oñeha’arõ chuguikuéra ñeha’ã mbarete ijehekuéra”.

Ko reforma oñemoañetévo mbo’ehapykuéra primaria rehegua, ko ñane retã Paraguái opyta tenonderã ko’ãve con continente-pe omoañetéva temimbo’e pyahu ha’éva pedagógicas itenondevéva umíva árape.

Referencia

Mi vida de ciudadano y maestro – Memorias de Ramón Indalecio Cardozo
Ramón Indalecio Cardozo – Profesor Delfín Chamorro
La pedagogía de la Escuela Activa – Tomo I
Historia de la Educación en el Paraguay – Juan Speratti – Vol. 52 - 1996

Enlace Externo