Saro Vera
| Saro Vera | |
| Téra teñõikua | Saro Wilfrido Vera Troche |
| Teñõi | 6 de octubre ary 1922 Rosario Tatuy, Paraguái |
| Mano | 2000 |
| Nacionalidad | Paraguaigua |
| Área | Religioso |
| Tembiapokue | "La evangelización del paraguayo" |
Monseñor Saro Wilfrido Vera Troche ha’e religioso Paraguaigua.
Heñói ára 6 de octubre ary 1922 jave compañía Rosario Tatuy tetãvore Caazapá, Paraguáipe, peteĩ pehengue okaháregua ohayhúva religión rehegua.
Omano ary 2000 jave, hembiapokue rupi, ohechauka ha’e hague peteĩ karai iñarandu añeteva’ekue, ohejáva techapyrã opavavépe guarã.
Infancia y juventud
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Iñemoarandu ñepyrũ ojapo Caazapá gotyo, ohejava’ekue mokõi ary jave Guerra del Chaco oikoóramo guare ary 1932 guive 1935 peve.
Omoñepyrũ mitarusu mbo’ehaópe (bachillerato clásico) Seminario Metropolitano Paraguay peguápe. Imitã’íme, oguerekóvo paape ary, oike Seminario Metropolitano táva Buenos Aires peguápe, oñemoarandu haguépe Filosofía ha Teología-pe. Ko’ápe omohu’ã oikóvo chugui mbo’ekuaahára.
Oiko chugui pa’i ára 28 jasypateĩ ary 1948 jave. Oujey tetã Paraguáipe ary 1950 jave omohu’ãvo peteĩ ary Teología rehegua.
Primeros Pasos
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Omba’apóvoma gerarquía de la Iglesia Católica ryepýpe, ndoikoséi pa’i táva Villarrica-pe, ha oho omba’apo umi tapicha mboriahu oĩva parroquia de Buena Vista-pe, ápe opyta heta ary.
Arzobispo Paraguay pegua, Felipe Santiago Benítez, ojapovakue pe ñepyrũrã megua aranduka “La evangelización del paraguayo”, he’i ha’ehague peteĩ pensador eclesiástico paraguayo, "chéve guarã pe ikatupyryvéva ko’ãga ". Ha he’ive: “ndahetái heiva’ekue ikatu jadiskuti ýrõ, nañamoneíri, hákatu oguereko mboaje ha jehecharamo ".
Obras
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Saro Vera ohai hetaiterei, péicha avei ndaha’éi osẽmbaitéva ñamoñe’ẽ haguáicha opavave.
Pe arandukápe “La evangelización del paraguayo”, Saro Vera he’i ojejapo haguã peteĩ ñemoarandu añete pe católico Paraguagua rekove.
Ambue iñarandukápe “Seis relatos de un campesino”, ohaiñepyrũva Helio Vera, he’íva pe oĩva pype ha’eha peteĩ jehe’a japu ha oikóva rehegua nohundíriva oikóva, omombe’u rupi umi mba’e ojehuva’ekue ñorairõ aja ary 1960 rupigua, ã mba’e oikókuri tenda Saro Vera omba’apo haguépe guare.
Helio Vera he’ive ã mba’e ha’eha peteĩ py’amongeta ha ñemoarandurã: “he’i ñandéve umi tape vai oguerekova’ekue tetãgua, oiko rupi hetaiterei mba’e ñorairõ rehegua”.
Ambue aranduka Saro Vera mba’éva héra “Relatos costumbristas del Paraguay”.
Katu pe aranduka “El paraguayo, un hombre fuera de su mundo”, ha’e pe omyesakã haguépe ko’ã mbohapy mba’e: mbarete, ñembotavy ha pe vaivai, ãva ndaha’éi mombe’ugua’u, ha’e tetãgua rekotee.
Ko tembiapo ohechauka ha omyesakã mba’eichaitépa ha’e tapichakuéra Paraguaigua rekotee. Ko’ápe jahecháta michími pe tembiapo rehegua.
“Kuimba’e nahasẽiva” (El varón no llora)
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Tetã Paraguáipe kuimba’e michĩmi guive nahasẽiva’erã. Pe tasẽ’ỹ oguereko he’iséva tuichavéva ndaha’éi rehechuka haguã kuimba’eha año.
Ko mba’e oĩ kuimba’e rekóre. Ndohechaukaiva’erã hemiandu, pya’evétema ivai mba’erõ; oñembesu’uva’erã mba’asy téra ojehúramo chupe ivaíva. Paraguáigua, ndoikóiramo jepe hógape, ha’eva’erã pe ñasaingoha karurã ha ñangareko rehegua. Pe kuimba’e noikotevẽi temiandu rehe. Pe oikotevẽva ha’e mbarete, katupyry, ha’eve ha omba’aposeva’erã.
Pe kuimba’e heko kangýva ndaha’emo’ãi ñangarekohára ipehengue térã avavépe guarã. ¿Mba’e reha’arõta peteĩ kuimba’e hasẽmbareíva vyrorei rehe? Kuimba’e hekópe oñongatuva’erã hemiandu opa ára ha pya’evétema kóva ha’éramo ivaíva.
Ko kuimba’e, oñongatúva hemiandu, ndoikói peichareínte, oĩva’erã ombokatupyrýva chupe ãvape. Upévare kuimba’e imitã guive nahasẽi, ha nahasẽiva’erã. Hasẽ jave oñembyepotiva’erã okirirĩ haguã, péichamante ikatúta oñongatu pe hasýva ha tasẽ oguerekóva. Ko’ã mba’e ndaha’éi oiko haguã kuimba’e reko, ha’e pe oguereko haguã mbarete oguerahátava tuichavévo kuimba’e reko. Ñamombareteva’era pe mitãme asýva rovái.
Avei pe mitãkuña ohechaukaitereiva’era hasýva chupe. Ha’e avei oguerekova’erã autodominio ikatu haguáicha oikove arapýpe oĩháme heta mba’e vai. Pévare oñembokatupyryva’erã osẽ haguã tenonde gotyo.
El Paraguayo y el bien común
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ko fragmento ha’e ambue mba’e oĩ arandukápe "El paraguayo, un hombre fuera de su mundo" de Saro Vera:
Paraguaáigua imba’ekuaa rupi ndoikéi pe hérava macrocomunidad ryepýpe. Tetãme ohasarasa pe posibilidad psíquica oike haguã. Pe tenda psicológico ha’e pe minicomunidad ipehenguekuéra pa’ũme. Ha’e oikuaasénte ipehenguekuéra oikoporãha.
Jeikoporãmba opavave rehegua ha’eva’erã mburuvicha ohecháva. Paraguaigua he’i ivýro térã itavyha pe tapicha oikóva chugui mburuvicha ha osẽjeýva ipo iñakã ári, kóva he’ise imboriahuha. Pe angaipa repy monda rehegua mburuvivhaháicha oĩ umi iñarandúva pa’ũme, ha imbarete’ỹva.
Tapichakuérape, ñande ñahenóiva monda rehegua (deshonestidad), h’eivoi oikotaha katuete. Pe ojapova’erã ohechuauka haguã hembiapo ha’e obras, oje’e haguã hese ndoguerahaipaha imba’erã añónte. “To’úna pero tojapo”. Oĩvo péicha, ohoporãitereíta. Ambue mba’e ikatúva oñuã hembiapovaikue ha’e omingévo ambue hapichápe pe mba’épe. “To’úna, anínte ho’upaitereí ha’eño; toporokonvidamimi”, (que lo aproveche, pero haga participar a otros).
"El Paraguayo y la libertad"
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ko análisis oĩve "El paraguayo, un hombre fuera de su mundo" de Saro Vera:
Paraguaigua oguereko gueteri pe sasõ ypykue rehegua. Isasõ guive hyepýpe oĩporãma.
Heta ikatu oĩ he’íva térã oñe’ẽva sasõ Paraguaigua orekóva rehe. Ha’e, ipahápe, oñe’ẽvai umi sasõ oguerekóva ava oñembohorýva hese, japu, falsa promesa ha avei medios de comunicación rupi, ohóva ovota pe osẽtava tenonde gotyo rehe.
Paraguaigua oguerekohápe sasõtee ha’e pe aravo jepurúpe. Kóva he’ise chupe sasõtee, tuichavéva. Omba’aposẽramo, omba’apo ýro nomba’apói. Arakuéra, aravo ha arapokõindy imba’etee, oĩ’ỹre iñakã ári pe espada de Damocles. Ponóike oñesu oguahẽ haguére po aravo’i asaje.
El Paraguayo y el poder
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ko religioso avei oñe’ẽ poder rehe "El paraguayo, un hombre fuera de su mundo":
Poder ha’e tentación tuicháva Paraguaiguápe guarã. Ko poder rupive peteĩ oĩ tenda iporãvape (privilegiado) tekoha apytépe. Ojekuaaiterei iñambueha oguerekóva poder. Pya’eterei oikóma chugui perdona–vidas ha protector.
Oikosemínte ha oipota oje’e hese protector. Oñeha’ãmbaite ani haguã osẽvai pe protector renondépe, péva ha’e rupi michĩvéva chugui. Oguereko preeminencia, consideraciones especiales ha honores.
Oĩva’era tenondépe opa mba’e oikohápe, ndojapóiramo jepe mba’eve. Oĩtaramo mokõiháme avave naimandu’áiva’erã hese. Kóva oikóramo katu oñeha’ãmbaiteva’erã osẽvai haguã pe tembiapo ohechauka haguã ha’e nomyakãirõ araka’eve nosẽporãmo’ãiha oikóva guive. Nañañe’ẽi peteĩ motenondehára partido pegua rehe. Kóva katu ojapyhypaite oikóva guive peteĩ tekohápe. Ha’eva’erã alcalde, juez ha ikatúramo avei ha’éta pa’i. Apañuái Paraguaigua poder ndive ha’e pe ndoikuaí moõitétpa henda. Ha’e peteĩ kachike tavaygua. Paraguái ha’e peteĩ tetã oiháme compadres. Kóva oiko pe tapicha oikotevẽ rupi pytyvõ ha ndaipóri rupi pe hérava derecho mba’eveichagua.
Oguereko obligación año ha oĩ umi tapicha oĩva poder poguýpe.
El Paraguayo y la riqueza
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ambue mba’e omongu’éva hendágui Paraguaiguápe ha’e pirapire oguereko hetáramo. Ohupitýva peteĩ tenda yvate pirapire jeguerekópe iñambuéma, asýma reikuaa haguaã chupe uperire. Tuichaiterei iñambue oguahẽvo pirapire heta ipópe. Pe “riko pyahu”. Ha’e peteĩ Paraguaigua ojeikuaa’ỹva.
El Paraguayo y el trabajo
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]¿Paraguaigua omba’apose térã nomba’aposéi? Ko mba’épe oĩ detractor oikuaase’ỹva mba’eve ha araka’eve noñamindu’úiva, ha ndoikuaaséiva mba’evéichagua iporãva oje'éva tetãgua rehe.
Paraguaigua nomba’apói omba’apo haguáicha. Ohundi aravo ho’uhápe terere. Araka’eve nomba’apói ikane’õha peve. Oñeme’ẽramo chupe pirapire, kóva oipuru umi mba’e ndaha’éiva oikotevẽtereívape ha ndaha’éi umi ojapoporãvétava hesépe.
Paraguaigua ha’e peteĩ mba’apohára ojehejaramóva tetã ambuére, heta javy itamíramo jepe oiko chugui mba’apohára ikatupyrýva.
Pe mba’e oikpotáva Paraguaigua ha’e pirapire omba’apo’ỹre térã sa’ive omba’apohápe. Upéva rupi hetave jave ojapo imba’apo “vaivai suerte ráicha”.
Upeicharamo jepe, mba’po iñangirũme guarã, pirapire’ỹre, ojapo hekopete; araka’eve ndojapói vaivai.
El Paraguayo y el amor"
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Menarã ojehayhuvéva ha’e pe tapicha omba’poséva, péicharamo ikatúta oguereko porã ipehenguekuérape. Chupe guarã tuichavéva ha’e pe ita’yrakuéra oiko porã ha hembireko oñemonde porã. Ojehecharamo hembireko potĩ rupi.
Ko mba’épe pe juayhu ha’ete oikónteva. Haimete ndaipóri tenda oñomokunu’ũ térã ojuayhu haguã. Koã mba’e opytávaicha oikóramo guare kichiháramo. Pe kuimba’e Paraguaigua oporohayhukuaa ha ojehayhukakuaa. Hetave javénte ã mba’e ndoguerahái tenonde gotyo oĩ rupi mba’po opaichagua ijapopyrã.
Pe kuña ojaitereíramo, pe kuimba’épe ndouporãi. Peteĩ henda peve ha upéi ipojýma. Avei ndaha’éi pe ohechaukasetereíva atýpe hemiandu. Mborayhu ha’e ha’eñohápe guarã. Paraguaigua ndohechaukaséi oñandúva, hasýva térã vy’a pegua, juayhu térã ñaña, okirirĩ chupe ha opa.
Paraguaigua ha’e ava imba’eporãva. Péva ohechauka ndoguerekói rupi pe hérava venganza.