Tavakuairetã Mbyteafrikagua

Vikipetãmegua
(Ojegueraha jey Tetã Mbyteafrikagua guive)
Tavakuairetã Mbyteafrikagua
{{{nombre_común}}}


Poyvi

Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Unité, Dignité, Travail
(Hyãsiañe'ẽme: «Joaju, Tekoite, Mba'apo»)
Tetã Momorãhéi: La Renaissance (fr)/
E Zingo (sg)
(Hyãsiañe'ẽme: «Jeikovejey»/
Sángo ñe'ẽme: «Ñaguahẽ»)
Tavusu
(ha táva tuichavéva)
Bangui
Ñe'ẽnguéra Sángo, Hyãsiañe'ẽ
Tetãygua réra Mbyteafrikagua
Tekuái reko Tavakuairetã mburuvicharapépe
 • Tendota Faustin-Archange Touadéra
 • Sãmbyhyhára peteĩha Henri-Marie Dondra
Tetã Amandaje Asamblea Nacional de la República Centroafricana
Sãso
 • Tavakuairetã 1ha
 • Mburuvi
 • Tavakuairetã ko'ãgagua
Hyãsia pegua
13 jasypoapy ary 1960
4 de diciembre ary 1976
20 jasyporundy ary 1979
Yvy apekue Ñemoĩha 45.º
 • Opaite 622 984[1] km²
 • Y (%) 0[1]
Tembe'y 5 920 km[1]
Y rembe'y 0 km[1]
Yvyty yvatevéva Monte Ngaoui
Ava hetakue Ñemoĩha 119.º
 • Hetakue 4709000 hab. (2014)
 • Typy'ũ 7,1 hab./km²*
PIB (PPA) Ñemoĩha 169.º
 • Opaite (2017) US$ 3.411 sua
 • Per cápita US$ 724
IDH (2016) Decrecimiento 0,352[2] (188.º) – Ivaiete
Viru Franco CFA de África Central (XAF)
Ára UTC+1
 • Arahakúpe UTC+1
ISO Jehero 140 / CAF / CF
Tetã renda tee Ñandutíme .cf
Tetã pumbyry papapy +236
Tetã puhoe papapy TLA-TLZ
COI Jehero CAF
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]

Tavakuairetã Mbyteafrikagua (Sángo ñe'ẽme: Ködörösêse tî Bêafrîka; Hyãsiañe'ẽme: République centrafricaine  térã Centrafrique) ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ha yguasu rembe'y'ỹva Áfrika ipehẽngue mbyteguápe. Ijerére ojejuhu yvate gotyo tetã Cháde, yvate kuarahyresẽ ngotyo tetã Sudano, Yvy Sudáno kuarahyresẽ ngotyo, Tetã Jekopytyjoja Kongo ha Tetã Kóngo ñemby gotyo ha Kamerũ kuarahyreike gotyo. Ijyvy apekue hína amo 622 984 kilómetro cuadrado[1] ha oiko upépe amo 4,4 sua tetãyguakuéra, ojeipapaháicha 2008 arýpe. Itavusu ha táva tuichavéva hína Bangui.

Hyãsia ombohéra ikolónia ojapókuri ko tetã yvýpe Ubangui-Chari, ijyvy apekue pehẽngue tuichavéva oĩgui Ubangi ha Chari ypýpe. Ko kolónia oñemohekosãsovy ary 1958-pe ha upéi ohupyty isãso tee ára 13 jasypoapy 1960-pe, ha oñembohéra ko'ãgaguáicha.

Tavakuairetã Mbyteafrikagua ijyvy pehẽngue tuichavéva henyhẽmbáva savána ka'aguýgui, oĩramo jepe ijyvy pehẽnguemi oñeñuãmbáva Ka'aguy Guasu Sudáno pegua-Sahel ka'aguýgui yvate gotyo ha ñemby gotyo yvy pehẽnguemi ambuéva oñeñuãmbáva Kóngo ka'aguasúgui. Mokõi mbohapy pehẽnguégui ko tetãme ojejuhu ysyry Uvangi ijerére, osyrýva Kóngo gotyo, ha peteĩ mbohapy pehẽnguégui ojejuhu ysyry Chari ijerére, osyrýva ypa Cháde gotyo.

Ko tetãme ojejuhúramo jepe kuarepotikuéra opaichagua, techapyrãme upe uránio, itakyra, itaju ha itavera opaichagua, yvyrakuéra avei, ojejuhu ysyry guasu porã ha yvy ñemitỹrã avei, Tavakuairetã Mbyteafrikagua oĩ umi tetã mboriahuitéva apytépe Áfrika-pe ha oĩ umi 10 tetã mboriahuvéva opa Yvýgui apytépe. Ary 2016-pe, yvypóra ñakãrapu'ã rechaukaha ko tetãme ohupytýnte 0,352, upéicha ko tetã hína tetã mboriahuvéva mbohapyha opa Yvýgui, tetã Somália ha Tuválu rire.

Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 CIA. «República Centroafricana - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 9 de febrero de 2017.
  2. Informe sobre Desarrollo Humano 2016 Consultado el 8 de julio de 2017

Joaju[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]