Yataity del Guaira
| Yataity del Guaira Yataity del Guairá | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Guaira | |
| Távayguakuéra | 4757 ava | |
| Ape távagui | 111 km² | |
| ISO | ||
| Yvatekue | 150 m | |
| Koordinasion | ||
Yataity del Guaira, ha’e irundy tava’i tetãvore Guaira, Paraguay. Ojejuhu 164 jepyso pukukue Paraguaygui. Ojeike tava Ao po'i jejapohápe tape 8 Blas Garay rupi, upe tape ombojoaju Coronel Oviedo ha Villarrika. Yataity ojeikuaa ha oje’e ha’eha Ao po’i apoha.
Techaukapy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ojeikuaa yataity peteĩ táva michĩha, tavarory. Katu oguereko óga tuicháva ha ijape kapi’íva; hape tuja yvypytãgui. Ojeikuaa tembiapo porã marangatúva ojejapoha ko tendápe ha’éva Ao po’i.
Aomboyvyjeguapy Ao po’i, hembiapo ndaijojahái ojejapóva mandyjúgui oñemomorãmby umi kamisa, sai, aripaka ao, ñemokaha ha ambue.
Heta jeguakahára Yataity del guairagua, oñembosako’i ohechauka hag̃ua hembiapokuéra "ñemupavẽha mba’ejehecha hekopeguaite". Oiko jasypoteĩ ary vy’ajehurã sapy’a, oiko okavusu ojehechuka heta Ao Po’i iporãva.
Pe Ao po’i jehechuka ary ha ary ija heta kuñakarai kyre’ỹ omba’aposéva upe tavapegua ikatúva ohechuka hembiapo aporeko. Ojehechuka mba’eapo opaichagua mbojegua ao apesehã, umi mba’ejehechaharã pererĩ.
2.200 ava rupi omba’apo pe távape aomboyvyjeguapy ao po’i, ao poyvi upéicha avei ojejapo oñembojeguapy typói, kamisa, kasõ, aripaka ao, voko ha ambue mba’e.
Ko árape sa’ive oñemu pe mba’ejehecha ao tee oguejypaite, upévare umi jeguaka apohára ogueraha ohepyme’ẽ ñenupavẽhape. Ha’ekuéra he’i oikuaaha heta Jaikuaa ao po’i jejapoha isarambiha ambue tendápe; ñane retãme katu jaikuaa ndaiporiha ohupytýva jeguaka’apohára Yataityguápe ko’ã mba’eapópe.
Yataitýpe mbojegua ao po’i ha’e mba’apo pu’akave opavavépe pe távape, umi apoñemyakãha oipytyvõ mbarete, ohupyty ombojehe’a teko’yma; jeguakapy umi kamisa upéicha oñembohasa hag̃ua ambue tendápe.
Pe ao po’i ojejapo ñande pope 100% mandyjúgui, heñoijey sa’arajere ohasámava; ojoko mboyve ñemureko’apo Gaspar Rodríguez de Francia.
Umi kuñanguéra omosãkatueteva’erã mandyju omboyvy hag̃ua umi ao ojeipurúva.
Tendarekua[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Hera he’ise guaraníme: "Ka’aguy oĩha Yata’i ty".
Tembiasakue[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Yataity Oñepyrũ arapa’ũpe opu’ãjey pe paha tenda Villarika del Espiritu Santo,ojejapo kuatia añetéva rupive 12 jasypoapy 1701. Pe ao po’i ári avei ojeheka vaka ñemongakuaápe, asukápe, ha yvyrápe.
Tavayguára[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Oñepyrũ 1851 yvy (itajusa’ýva ruvicha) Bartolomé Oviedo rupive.
Yvyapekuaa[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Yataity del Guaira, ao po’i jejapoha; opyta kuarahy reike rembe’ype irundy tetãvore Guaira, ojeike tape hũre 2 supukukue guive tape 8 D.r. Blas Garay.
Yvy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Tava’i Yataity tuichakue 111 supukukue hembe’yrundy joja. Oĩ tavayguakuéra 4.138 yvypóra; ijakuaa pe tava’ipe 37,27 ava úmiva apytépe hetave oñemba’apo tembiapojegua.
Arapýra[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Yvate gotyo opyta irundy (tetãvore)
- Yvy gotyo ojejuhu ha’eño ysyryguasu, Tevikuarymi.
- Kuarahyjeike opyta tetãvore Villarrika
- Kuarahyresẽ opyta tava’i Dr. Brotell ha avei tava’i Mbokajaty Yhaguy.
Yvyra’ãngasyry[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Tava’i: Yataity ojetopa pe ysyryguasu Tevikuarymi ha ambue ysyry Ysyry Mitay. Ysyry kuñakarai Gervasia.
Tavayguakuéra[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Ojehechaháicha pe ava jeipapápe sãmbyhy mburuvichaguasu papy’aporeko pe Tavayguakuéra aty guasu oĩ péicha:
- Táva 0 ha 14 ary 31,1%
- Táva 15 ha 64 ary 59,1%
- Táva 65 ary ha ambue ary 9,8%
Pe avajeipapape ojehechakuaa 53,75% tavaygua oiko okaragotyo.
Virujeporukaa[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Pe ñemba’apo kokue ha mymbareko ha’e ojeikove hag̃ua. Ojeikuaaháicha herekopykuaa pe tava’i 8 sua tapicha ojere pe ao po’i jejapóre, jeguakapy he kopeguaite Paraguayo teko’yma opytáva iñemoñarépe; oñepyrũva’ekue ary XIX.
Tapekuéra ha Momaranduha[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Yataity ha’e peteĩ tava’i opytáva 164 km Paraguaýgui. Oñeg̃uahẽ tape hũ 2 Mariscal José Felix Estigarribia, Asunción. Coronel Oviedo tape hũ 8 Dr. Blas Garay (Coronel Oviedo- Villarrica). Tape hũmbaite 2 km.
Ambue tapekuéra oñemoĩporãmba avei ojeguatakuaa hag̃ua. Oguereko pumbyry Copaco ha ambue.
Mba’yruguata[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Oguereko mbayruguata ipyahúva ojeho hag̃ua táva guasúpe ha ambue tendápe; Avei oguereko mba’yruguata ogueraháva upe tava’i jerére.
Oñeg̃uahẽ hag̃ua[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Oñesẽ Paraguaýgui tape 2 Mariscal José Felíx Estigarribia. Oñeg̃uyahẽ táva Coronel Oviedo ha ojeipyhy tape 8 Dr. Blas Garay og̃uahẽva tetãvore Villarrica-pe tava’i herakuãveva tembiapojegua.
Areteguasu[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Pe ára pokõi jasypoteĩ ojeguerohory oñemomba’e guasu tupãsy Virgen del Rosario ára.
***[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
- Ohai: Isabel González