Pápa Francisco

Pápa peteĩha amerikaygua niko hesuita argentina-ygua Jorge Mario Bergoglio, 76 ary orekóva, pairuvichaite Buenos Aires-gua. Péva niko peteĩ kuimba'e ojehecharamóva amérika tuichakue javeve ha peteĩ pa'i hekojejapo'ỹva ha ojehayhuañetéva upe hekoha tuichakue javeve ha'e oikohague rupi oimeraẽva oikoháicha ava mboguatahápe, umi 15 ary pukukue aja oĩhaguépe pa'iruvichaitérõ.

“Che rapichakuéra niko imboriahu ha chéngo peteĩva heseguakuéra”, he'íkuri heta jey omyesakã hag̃ua mba'érepa oiko peteĩ kotýpe ha mba'érepa ha'evoi ojapójepi ikarupyharerã. Ipa'ikuérape akóinte ojerure ohechauka hag̃ua hikuái angapyhy, pa'i pu'akakatu ha okẽpe'a opavavépe g̃uarã. Pe mba'e ivaivéva ojehukuaáva tupão ryepýpengo niko “Pe mba'e De Lubac ombohérava tekopy ñembohape yvóra g̃uarãnte”, he'iséva “chentese reko”. Ha imandu'a jave ava rekojojáre, oporopepirũ ñañehekombo'kiritoejey hag̃ua Tupãrapekuaápe, ñaikûmbyporãvévo umi pa apopyrã ha umi tekokaturape. Iñaponde'ángo ndahasýi: jahapykuehórõ Kiritópe, hesakãta ñandéve “pe ndohechakuaáiva hapichápe oĩha angaipa ivairasávape”.

Hekohaipyre niko ndaipukúikuri pe oñemohenda peve chupe Buenos Aires pa'iruvichaitérõ. Maymáva ojesarekómi hese ipyapýre tekotevêvérõguare upe jehasa'asyete oikova'ekue hetãme “teju” ipiruetérõguare ary 2001-pe. Heñoiva'ekue Argentina retã táva guasúpe, ára 17 jasypakõi ary 1936-pe, pytagua piamonte-gua ñemoñare: itúvango virupapahára, omba'apova'ekue mba'yrutimboguatápe; ha isýkatu, Regina Sivori, oñangarekóva ogapýre ha mitãmimi rekombo'ére.

Oiko ichugui kímikape katupyre, ha upéi oiporavókuri pa'irã rape ha upevarã oikékuri pa'irãróga Villa Devoto-guápe. Ára 11 jasyapy ary 1958-pe ohasákuri Hesuita Pa'imirĩ Atýpe. Omohu'ã iñemoarandu avakuaaguigua Chile retãme ha ary 1963-pe, ojevývo Argentina retãme, ombopaha ikatupyry arandupykuaápe Mbo'ehao San José, San Miguel-guápe. Ary 1964 guive 1965 peve ombo'ékuri ñe'ẽporãhaipyre ha tekopykuaaty Mbo'ehao de la Inmaculada, Santa Fe-guápe ha ary 1966-pe ombo'ékuri avei umi mbo'erã Mbo'ehao del Salvador táva guasu Buenos Aires-pe. Ary 1967 guive 1970 peve oñemoarandúkuri tupãkuaatýpe Mbo'ehao San José-pe ha upépe oikókuri chugui mbo'ekuaahára.

Ára 13 jasypakõi ary 1969-pe oñemboaje pa'írõ pa'iruvichaite Ramón José Castellano po rupive. Ombojoapy iñembosako'i Hesuita Atýpe ary 1970 guive 1971 peve Alcalá de Henares-pe (Epaña), ha ára 22 jasyrundy ary 1973-pe ojapo iñe'ẽme'ẽ tapiaiterã. Ojevývo Argentina retãme, oikókuri chugui pa'imirĩ mbo'ehára Villa Barilari oĩva San Miguel-pe, mbo'ehára tupãkuaaty mbo'ehaovusúpe, Hesuita Aty Guasu Mbohapehára ha avei Motenondeharapavẽ Mbo'ehaopegua.

Ára 31 jasypokõi ary 1973-pe ojeporavókuri Hesuitakuéra Argentina-gua Ruvichárõ, tembiapo ogueroguatava'ekue poteî ary pukukue aja. Upéi omoñepyrũjey hembiapo mbo'ehaovusuguigua ha ary 1980 guive 1986 peve oikojey chugui mbo'ehao San José motenondeharapavẽ, ha upekuévo avei pa'i San Miguel tupãópe. Jasyapy ary 1986-pe ohókuri Alemania retãme omohu'ã hag̃ua hembiapopavẽ tembikuaajararã; upe rire huvichakuéra omboujey chupe Argentina-pe mbo'ehao del Salvador-pe ha upéi hesuitakuéra tupãópe oĩva táva Córdoba-pe, tekopy sãmbyhyhárarõ ha ñemombe'urenduhárarõ.

Papaporavohára Antonio Quarracino niko upe ohenoiva'ekue chupe omba'apo hag̃ua hendive, ijypypete, Buenos Aires-pe. Péicha, ára 20 jasypo ary 1992-pe Huã Páulo II ojapo chugui pa'iruvicha ha'etéva Auca-gua ha pytyvõhára Buenos Aires-pe. Ára 27 jasyteĩ, tupãovusúpe oñemboaje pa'iruvichavetérõ upe papaporavohára po rupive. Oiporavókuri iñe'êngarã upe he'íva “Oma'ẽ hese angapyhýpe” ha ijeguakápe omoĩ kiritochaukaha ihs, ha'éva Hesuitakuéra ta'ãngakuaaukaha.

Ojupívo pa'iruvichárõ, riremínte, ojapókuri peteĩ ñe'ẽjovake upéi oñemyasãiva'ekue peteĩ tupãogua kuatiahaipyre'ípe, “Estrellita de Belén”. Uperiremínte oiko chugui pa'irekoviaharã Flores-pe ha ára 21 jasypakõi ary 1993-pe oikókuri avei chugui pa'irekoviaharã ruvicha upe tupãretãguasúpe. Upévare, ho'a porã opavavépe, ára 3 jasypoteĩ ary 1997-pe oñemohendávo chupe Buenos Aires pa'iruvichaite ykereguárõ. Ohasa mboyve porundy jasy, omanóvo papaporavohára Quarracino, ha'e, ára 28 jasykõi ary 1998-pe, omyengoviákuri chupe ha oikókuri ichugui Argentina pa'iruvichaite, ypýva. Ára 6 jasypateĩguápe oikókuri chugui Pa'iruvicha Tapiagua umi kiritorayhuhára Asia-yguávape g̃uarã oikóva Argentina-pe ha ndorekóiva peteĩ tapiagua heseguáva.

Mbohapy ary upe rire, Papaporavohara'atýpe, oikova'ekue ára 21 jasykõi ary 2001-pe, Huã Páulo II ojapókuri chugui papaporavohára ha omoĩ ipoguýpe Roberto Bellarmino marangatu tupão. Upérõ, oipepirũkuri tupãrayhuhárape ani hag̃uánte oho hikuái Roma-pe upe ára ha'e oñemboajetahápe papaporavohárarõ ha upevarãngue tome'ẽnte upe viru jehorã umi imboriahúvape. Mbo'ehaovusu Católica Kuatiañongatuhára Guasu, Argentina-pe, ohaíkuri ko'ã aranduka Meditaciones para religiosos (1982), Reflexiones sobre la vida apostólica (1986) ha Reflexiones de esperanza (1992).

Jasypa ary 2001-pe oñemohendákuri chupe mombe'uhára ruvicha ykereguárõ upe Pa'iruvichakuéra No'õvusu Amandaje Guasu pahápe, oñekuave'ẽva'ekue pa'ikuéra rekuáipe, upérõ ha'e omyengoviákuri papaporavohára Edwar Michael Egan-pe, ha'éva Nueva York pa'iruvichaite, ndaikatumo'ãiva oĩ amandajépe oñekotevẽgui hese hetãme opytáva kyhyje poguýpe 11 jasyporundy rire. Upe No'õvusúpe omba'eguasúkuri “pa'iruvicha rembiapo tupãñe'ẽ'asahárarõ”, pe “tekojoja myasãi tupañe'ẽ'asahára rekópe”, pe tembiaporã omyenondeva'erã “omyasãi hag̃ua kane'õ'ỹre tupañe'ẽ” ha avei “oikuaauka hag̃ua hemimo'ã añetetéva jerovia ha tekopotĩguigua”.

Upe aja, Amérika Latína-pe hekove ha hembiapokue herakuã mombyryve. Upéicharõ jepe, ndoje'ói chugui pe jehecharamo hapicháre ha pe ñeñangareko orekóva hekopýre, oĩvoi he'íva hese ojamemeha tekoaguyjére. Upe temiandúre ary 2002-pe ombotovékuri iñemohenda Argentina Pa'iruvicha Atyguasu motenondehárarõ, jepémo upéicha mbohapy ary rire ojeporavókuri chupe upevarã ha upe rire ojeporavojeýkuri mbohapy aryve, ary 2008-pe. Upe aja, jasyrundy ary 2005-pe, oĩkuri papaporahohara'atýpe ohupiva'ekue Benedicto XVI-pe páparamo.

Oĩ jave pa'iruvichaitérõ Buenos Aires-pe -ha'éva tupãretãpehẽ oikohápe mbohapy sua tapicha rasami- omoheñóikuri tupão rembiaporã omotenondeva'erã tekojoaju ha tupãkuaa myasãi. Irundy jehupytyrã guasu orekókuri: tekove aty oikova'erã okẽpe'a ha joyke'yrekópe; tupãrayhuhárakuéra rembiapo ikyre'ỹ'arã; tupãkuaa oñemog̃uahẽ'arã tavaygua peteĩteĩme; oñepytyvõ'arã mboriahu ha hasykatúvape. Pe tembiapo niko oñeha'ã omyasãipyahujey tupãkuaa Buenos Aires-pe “ojehechakuaahápe upépe oikóvape ha mba'eichaitépa heko rembiasakue”. Oipepirũ pa'ikuéra ha mayma tupãrayhuhárape omba'apóvo oñondive. Jasyporundy ary 2009-pe omyasãi Argentina tuichakue javeve peteĩ ñemongu'e jekupytyrã hetã ombotývo mokõisa ary isãsohague: mokõisa tembiapo guasu jekupytyrã ojejapova'erã ary 2016 peve. Ha, Amérika tuichakue javeve, omoherakuã mbarete Conferencia de Aparecida 2007-guare rembipota, he'íva “mba'éichapa oñembohapeva'erã tupãkuaa Amérika Latína ag̃aguápe” (la evangelización en la América Latina actual).

Benedicto XVI ohejávo ipyenda guasuete, ha'e oĩkuri Pa'i'aty Tupã ñemomorãrã ha Tupãremime'ẽ purukaturãme, avarekuérape g̃uarã, avei mbo'ehao oĩháme ome'ẽva hekove Tupãme ha atykuéra oĩháme umi ohapykuehóva Tupãme; upéicha avei oĩkuri Papapytyvõha Aty oñopehẽnguépe g̃uarã ha Pápa Atyguasu Amérika Latina-pe g̃uarã.

Joaju

***

Pápa Francisco Ohai Guaraníme: David Galeano Olivera