Petỹ'ỹ Ára

Ára 31 jasypo ñavõ arygua OMS (Tesãi Arapygua Atyguasu) ogueromandu’a Petỹ'ỹ Ára Yvórape, ikatuhag̃uáicha opavave jahechakuaa mba’asykuéra ikatúva ojapyhy ñande rete japitamemérõ petỹ ha ikatuhag̃uáicha avei ñamba’apo ñambogue hag̃ua upe mba’e vaiete ko yvy ape árigui. Pe petỹ ojepitáva niko ha’ehína pe mba’e -oĩva tenda mokõihápe- oporojukavéva ko yvy ape ári, tuguyjupi rire oĩma ha’e, ha –pe mba’e ivaivéva- hese ae, pa tapicha kakuaapyrévagui, omanójepi peteĩ.

Tesãi Amandaje Arapygua omoheñóikuri pe Petỹ’ỹ Ára Yvórape ary 1987-pe ohesape’ávo opavavetépe mbeguekatúpe petỹ puru ñande’aho’ipaha ohóvo ha avei opavave jaikuaa hag̃ua mba’eichaitépa pe petỹ ojepitáva ojukakuaa oimeraẽvape. Ko ára jegueromandu’a niko ojepuruva’erã oparupiete oñembohasa hag̃ua opaichagua marandu tesape’arã petỹ ojepitáva rehegua ha upekuévo ojekuaauka hag̃ua OMS kuatiaguasu petỹ ojepitáva rehegua. Petỹ ojepitáva ha’ehína mba’asykuéra apytépe upe ikatúva oñehenonde’a ha oñemboyke taha’eha’éva tekohápe, tekombo’e rupive.

Petỹpuru

Petỹguigua mba’e’apo ojehero opaite mba’e ojejapóva petỹ memetégui térã oguerekóva michĩmi jepe ha ojepurúva ojepita, ojepyte, ojesu’u téra oñehetũ hag̃ua. Opavavénte oguereko nikotína, mba’e ñanemoakãnga’upáva ha ñanembojepokuaavaíva ipurúpe. Jaipurúma guive hasýma upéi japoi hag̃ua ichugui.

Petỹ puru (pita, pyte, su’u, hetũ) niko pe omoheñoivéva umi mba’asy ijetu’uvéva, umíva apytépe japeusamba'asy, pyti'a ha korasõ mba'asy vai. Upeichavérõ jepe, ára ha ára, heta hetave oĩ oipurúva ko mba’e vaiete. Oĩma heta tetã oguerojeráva opaichagua léi petỹ puru rehegua, umíva apytépe, oĩ he’íva mba’eichaitépa oñembohasava’erã marandukuéra petỹ rehegua, oje’ehápe mávapa ikatu ojogua ha oipuru, ha moõ moõrupipa ikatu ojepita.

Apytu'ũroky ñanesãso hag̃ua petỹgui

Apytu’ũroky Ñanesãso hag̃ua Petỹgui niko oñemopyenda jasypokõi ary 1998-pe ohesape’a hag̃ua opavavetévape petỹ puru ñande’aho’iha ha mba’épa jajapo ha jaipuruva’erã ñamboyke hag̃ua upe mba’e vaiete.

TFI oipotávaniko oñemboguejyve ha oñembogueve ohóvo mba’asy ha mano oikóva petỹ puru (pita, pyte, su’u, hetũ) rupive ha, upekuévo, pe tembiapo guasu rupive ñañangareko hag̃ua tekoresãire ko’ág̃a ha tenonde gotyo. Upéva jajapórõ, upéi nañambyasymo’ãi pety puru rapykuere ky’aite taha’eha’ehápe: tesãi, avano'õ, tekoha ha mba’erepýpe. Petỹ puru ojuka ipuruhárape ha avei upe oipuru’ỹvape.

Joaju