Kúva

Vikipetãmegua
Tavakuairetã Kúva
Kúva


Poyvi

Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: «¡Patria o muerte, venceremos!»
Tetã Momorãhéi: La Bayamesa
Tavusu
(ha táva tuichavéva)
La Habana
Ñe'ẽ tee Karaiñe'ẽ[1]
Tetãygua réra cubano, -na
Tekuái reko Estado socialista
 • Tendota Miguel Díaz-Canel
 • Ombuekoviáva Salvador Valdés Mesa
 • Sãmbyhyhára peteĩha Manuel Marrero Cruz
Tetã Amandaje Asamblea Nacional del Poder Popular de Cuba
Sãso
 • Declarada
 • Autonomía
 • Tratado de París
Independencia
 • Enmienda Platt
 • República
 • Revolusiõ
Epáña pegua
10 jasypa ary 1868
25 jasypateĩ ary 1897
10 jasypakõi ary 1898
Epáña pegua
12 jasypoteĩ ary 1901
20 jasypo ary 1902
1 jasyteĩ ary 1959
Yvy apekue Ñemoĩha 106.º
 • Opaite 109 884[2] km²
Tembe'y 28,5 km[3]
Y rembe'y 3735 km[3]
Yvyty yvatevéva Pico Turquino
Ava hetakue Ñemoĩha 71.º
 • Hetakue 11 221 060 hab. (2017[4])
 • Typy'ũ 102,3 hab./km²*
PIB (PPA) Ñemoĩha 86.º
 • Opaite (2017) US$ 142 624 millones[5]
 • Per cápita US$ 12 357
PIB (nominal) Ñemoĩha 84.º
 • Opaite (2017) US$ 96 851 mill.[6]
 • Per cápita US$ 7 274 USD[7]
IDH (2017) Crecimiento 0,777[8] (68.º) – Alto
Viru Peso cubano ($, CUP)
Peso cubano convertible ($, CUC).
Ára DST (UTC-5)
 • Arahakúpe AST (UTC-4)
ISO Jehero 192 / CUB / CU
Tetã renda tee Ñandutíme .cu
Tetã pumbyry papapy +53
Tetã puhoe papapy CLA-CMZ / T4A-T4Z / COA-COZ
Tetã aviõ papapy CU-T
Mba'yrumýi papapy tee C
COI Jehero CUB
Opaite Tetã Yvýgui
  1. Sumando 117 km² de la Base Naval de la Bahía de Guantánamo la superficie del territorio cubano alcanzaría los 110 977 km²

[editar datos en Wikidata]

Kúva, héra tee niko Tavakuairetã Kúva (karaiñe'ẽme: República de Cuba),[1] ha'e tetã hekosãsóva peteĩ ypa'ũme ojejuhúva, upe Antillas ypa'ũ atýpe para Karívepe. Kúva ijyvy oñemohenda 15 tetãvore ha 1 tavusu rupive. La Habana ko tetã itavusu ha táva orekovéva tapichakuéra ipype.

Kúva niko peteĩ umi 13 tetã hekosãsóvagui para Karíve ypa'ũnguérape oĩva, peteĩ umi 35 tetã hekosãsóvagui Amérikape oĩva. Kúva retãme oĩ avei Juventud ypa'ũ ha amove 1000 kájo térã ypa'ũmi ijerére ojejuhúva: Kájo Coco, Kájo Guillermo, Kájo Largo del Sur ha Kájo Jutías, ha ambuéva. Ko tetã ijerére ojejuhu yvate gotyo Tetãvore Joapykuéra, tetãvore Florida, ha Vaamakuéra, kuarahyreike gotyo Méhiko ojejuhu ha ñemby gotyo Ypa'ũnguéra Kaimã ha Hamáika, ñemby kuarahyresẽ ngotyo ojejuhu ypa'ũ La Española (Haiti ha Tavakuairetã Ndominikagua).

Oiko amo 11 616 000 tetãygua ipype, ojeipapaháicha ary 2017-pe, upéicha Kúva niko tetã orekovéva tapichakuéra ipype Antillas-pe, ijyvy apekue ohupyty amo 110 860 km², upéicha avei tetã tuichavéva Karívepe. Kúva ha ypa'ũ La Española, Jamaica ha Puerto Rico ojapo oñondive ã Antillas Tuichavéva.

Epáña oñepyrũ mboyve ojapo ikolónia Amérikape saro'y XVI-me, oiko ko tetã yvy apekuére opaichagua ypykue ha avano'õ tee Amérika pegua. Kúva opyta Epáña kolóniaicha ary 1869 peve, ha Epáña retãvoréicha oiko peve ary 1898-pe upe Epáña-Tetãvore Joapykuéra ñorairõ, oñepyrũ Tetãvore Joapykuéra oikégui Kúva ñemosãso ñorairõme. Tetãvore Joapykuéra ipu'aka Epáñare ha upéicha Kúva ohupyty isãso de facto ary 1902-pe, Tetãvore Joapykuéra ñeñangareko guýpe. Saro'y XX mbyte peteĩha aja, Kúva oha'ã omombarete jekopytyjoja ypykatu, hákatu oiko rire heta ñembohovái ha apañuái umi hetãygua ha mburuvicha, oiko kuri golpe de Estado ary 1952-pe ha upéicha oñepyrũ mburuvicha Fulgencio Batista porokuái hatã.

Batista osẽ va'erã Kúvagui ára 1 jasyteĩme 1959, oiko rire mbohapy ary aja Kúva ñepu'ã, oñorairõvo upe Movimiento 26 de Julio omotenonde Fidel Castro. Aremi rire, Fidel Castro oñemoĩ Tetã sãmbyhyhára peteĩháicha, tetã rekuái ruvicháicha. Ary 1965-pe, oñepyrũ upe Partido Comunista de Cuba (Kúva aty ojokuaikuaáva ohekáva amoño'ỹtekuareko), ko ára guive oporokuái ha oisãmbyhy hetãre. Upévare, upe Ñorairõ Ro'y oiko aja, URSS ha Tetãvore Joapykuéra oñorairõvo, ojereko Kúva mba'eguasúicha, haimete ohupyty ñorairõ vai mboka guasúre, oiko jave upe mbokapurã ñemoñarõ Kúvape.

Kúva rekuái oñemohenda peteĩ Estado socialista ramóicha, ñesãmbyhýme peteĩ atýnte oporokuái, upe Partido Comunista de Cuba (PCC), Kúva retã léi guasúpe oĩ mba'éichapa ko aty omba'apo va'erã hetãre. Ko tetã oheka hína ohupyty ñakãrapu'ãmba ha heta oñangareko imba'eheta ñemohendáre ha iviru ñemomba'apóre, omono'õ mba'eheta oñemu tetã ambuekuérape asuka, petỹ, kafe ha pohã.[9]

Mandu'apy[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

  1. 1,0 1,1 Constitución cubana de 2019
  2. «http://www.onei.cu/aec2014/01%20Territorio.pdf». Ojehechákuri árape: 5 de abril de 2017.
  3. 3,0 3,1 CIA. «Cuba - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 17 de febrero de 2017.
  4. «http://www.onei.cu/aec2015/03%20Poblacion.pdf». Archivado desde el original, el 2020-12-26. Ojehechákuri árape: 5 de abril de 2017.
  5. Banco Mundial (Datos de 2015 (serie 1990-2015)). «GDP, PPP (current international $)» (en inglés). Ojehechákuri árape: 16 de abril de 2017.
  6. «GDP (current US$)».
  7. «GDP per cápita (current US$)».
  8. PNUD (27 de marzo de 2017). hdr.undp.org (ed.): «Informe sobre Desarrollo Humano 2015» (en inglés) (pdf). Ojehechákuri árape: 16 de abril de 2017.
  9. United Nations Development Program (UNDP). «Human Development Report: Cuba» (en inglés). Ojehechákuri árape: 17 de octubre de 2018.


Yvateamérika

Antigua ha Barbuda | Guatemála | Gyranáta | Haiti | Hamáika | Kanatã | Kosta Rrika | Kúva | Méhiko | Nikarágua | Ndominíka | Ondúra | Panama | Salvador | San Cristóbal ha Nieves | Santa Lucía | San Vicente ha Granadinas | Tetã Ndominikagua | Tetãvore Joapykuéra | Trinidad ha Továgo | Vaamakuéra | Varvado | Velíse
Kyoẽlándia | Martiníka | Guadalúpe | Puerto Rico | Anguilla | Montserrat | Vermúda | Terks ha Kaikos