Kuatia Ñepyrũha
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
.svg)
Áfrika ha'e yvyrusu tuichavéva mbohapyha, Ásia ha Amérika rire. Ojejuhu umi paraguasu mbytépe ha'éva Atlántiko, kuarahyreike gotyo, ha Índiko, kuarahyresẽ ngotyo. Para Yvy mbytépe ojejuhu yvate gotyo ha omopa'ũ Áfrika yvyrusu Európagui; yvy oñomoaguĩvehápe niko hérava ypo'i Hivyraytã, orekóvante 14.4 km ijehasahápe. Para Pytã omopa'ũ Áfrika ha Arávia Yvyapy, ojoaju Ásiare upe yvyjyva Suez rupive, oĩva Ehítope.
Ko yvyrusu apekue ohupyty amo 30 272 922 k, kóva niko 20,4 % opaite Yvýgui. Oiko Áfrikape amo 1.300.000.000 tapicha, upéva hína 15 % opaite tekove retakuégui yvy ape ári. Ko yvyrusúpe oĩ 54 tetã hekosãsóva, peteĩva katu ojejuhu mokõi yvyrusúpe (ha'éva Ehíto), upéicha avei oĩ mokõi tetã umi tetã ambuéva ndohechakuaapái isãsoha ha mokõi tetã nahekosãsóiva.
Ijyvy apekuépe ojejuhu tave'ỹ guasu, ha'éva Saára, Kalahári ha Namíve; ka'aguy opaichagua, techapyrãme umi savána ha Sahel; ysyry pukuitéva, oĩva Nílo, Sambése, Senegal, Gámbia, Kóngo, Níher ha heta ambuéva; ha ypa ojepyso porãva, ha'éva Victória, Tanganíka, Maláui ha ambuéva.
Oje'e Áfrikape oñepyrũhague yvypóra ha upégui ou opaite yvypóra ypykue, ojapo amo 300 000 ary, ha upe guive oñemyasãi oparupi yvy ape ári.
- 1213.— Simón IV Montfort pegua ohenonde'a Pedro II Aragõ megua oikokuévo Muret Ñorairõ.
- 1913.— Heñói Jesse Owens (ta'angápe), ñanihára Tetãvorekuéra Joaju pegua, ogueropu'aka irundy jopói itajúgui Ñembosaraipavẽ Arahakúpe 1936-me.
- 1914.— Heñói Desmond Llewelyn, ñoha'ãngahára Tavetã Joaju pegua.
- 1981.— Muere Eugenio Montale, ñe'ẽpapára italiano, Jopói Nobel Ñe'ẽporãhaipyre 1975.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
