Eho kuatia retepýpe

Okẽndusu:Guarani

Vikipetãmegua
Mba'éichapa! Tereguahẽ‎ porãite

Guarani Rokẽ‎ndusúpe

Ko'ápe rejuhúta kuatiarogue orekóva Guarani mba'e teéva.


Guarani rehegua

Guarani hína ava aty Ñembyamérika pegua. Hetaite Ñembyamérika ypykuéra tupi-guarani rehegua oikóva América-pe og̃uahẽ mboyve Españaguakuéra.

Avañe'ẽ ombyatýva heta aty'ive ipype, oikóva ko'ág̃a rupi tetã Paraguái, Vorívia, Uruguái, Brasil ha Argentina-pe. Opaite aty oĩva Guaranikuéra apytépe, ha oguerekóva jepokuaa, jerovia ha ambue mba'e peteĩchaite, avei iñe'ẽ peteĩva ha'éva tupi ha guarani ñe'ẽ rehegua. Ha'ekuéra ohenói iñe'ẽme ñe'ẽngatu he'i ambue tapicha oikuaáva, ojekuaánte avei avañe'ẽme, he'iséva yvypóra ñe'ẽ. Ko ñe'ẽ Guarani omoñepyrũ heta ñe'ẽ oipurúva ambue aty'i, péicha oĩ tupinamba ñe'ẽ, tupi ñe'ẽ, ha acheñe'ẽ umi ojekuaavéva apytépe. Ou mboyve Epáña retãygua kuéra ko yvy tuichaitévape ha'éva Amérika, Guaranikuéra oipyso ijyvy oikoha Ñembyamérika ipehẽngue mbyteguápe, oñemombe'u ha'ekuéra oipysoha ijyvy yvytyrysýi Andes guive paraguasu Atlántiko peve, ha Gujána guive Río de la Plata peve.

Ava Guarani heta jey oñemosẽ ijyvýgui, ymaguare guive, Paraguái oiko jave Epáña retã koloniaramóicha arapa'ũme: Paraguái retã isãso mboyve oñemuña ijyvýgui Epáña retãygua kuérare ha avei upéi bandeirantes rehe, oúva oipe'apa chuguikuéra hembi'u, ha opa mba'e ohecharamóva.

Paraguái sãso arapa'ũme oñemonguatia ára 7 jasypa 1848 jave, karai Carlos Antonio López, ombotove guaranikuéra jeikove itávape. Ñorairõ Guasu Triple Alianza opa rire oñeguenohẽ ijyvykuéra Ava Chiripakuéragui, upérõ Gral Bernardino Caballero ohepyme'ẽ “La Industrial Paraguaya S.A”-pe, péicha haimete opyta tenda'ỹre. Ojehechaháicha Paraguái rembiasa pukukue ojejahéi hesekuérare, ha ojeho gueteri hína ko'ãga meve.

Eikuaave...

Mba'e reikuaaverã

Kuatiarogue guarani rehegua

Avañe'ẽ rehegua

Avañe'ẽ ombohéra hikuái umi guaranikuéra pe iñe'ẽ teépe. Guarani ha'e peteĩva umi te'yikuéra Amérika-gua ñe'ẽnguéra apytépe hetave iñe'ẽhárava, oñemohendáva irundy tetãnguéra iñambuévape (Paraguái, Argentina, Volívia ha Pindoráma). Avei, ha'eñoite ojehechakuaáva ñe'ẽ teéramo peteĩ tetã Ñembyamérika-guápe.

Tupi ha guarani ñe'ẽ aty guasu rehegua, oguereko hetáichagua ñe'ẽnunga, upéicharõ jepe oĩ jekupyty ijapytepekuéra ha heta mba'épe ojojogua ko'ã ñe'ẽnungakuéra.

Avañe'ẽ ha karaiñe'ẽ ha'e Paraguái retãme ñe'ẽ tee ary 1992 guive. Japypateĩ 2006 guive ha'e avei ñe'ẽ tee Mercosur-pe, karaiñe'ẽ ha poytugañe'ẽ ykére.




Okẽndusu ambuéva
Arandupy rokẽndusu Paraguái rokẽndusu Ñemby Amérika rokẽndusu Avañe'ẽ rokẽndusu