Eho kuatia retepýpe

Puerto Rríko

Vikipetãmegua
Estado Libre Asociado de Puerto Rico
Commonwealth of Puerto Rico
Tetã Tetãvore Joapykuéra Poguýpe




Bandera de Puerto Rico

Escudo de Puerto Rico
Ñe'ẽ akã: Ioannes est nomen eius
(Latin: «Huã niko héra»)
Purahéi guasu: La Borinqueña

Ojejuhuhápe Estado Libre Asociado de Puerto Rico
Tavusu San Juan
Ñe'ẽ tee Karaiñe'ẽ ha ingleñe'ẽ
 • Ñe'ẽ ambue Ingleñe'ẽ
Tetãkue Tetã Tetãvore Joapykuéra Poguýpe
Asamblea Legislativa
Gobernadora
Asamblea Legislativa de Puerto Rico
Pedro Pierluisi
Fundación
 • Capitanía general de Puerto Rico
 • Guerra hispano-estadounidense
 • Estado libre asociado
Epáña pegua
25 jasypateĩ ary 1897
25 jasypokõi ary 1898

25 jasypokõi ary 1952
Apekue Puesto 169.º
 • Opa 9104 km²
 • Y 1,59 % km²
Fronteras 0 km
Ava hetakue (2017) Puesto 127.º
 • Total 3 670 454 hab.
 • Ava hetakue yvy rendáre 389.76 hab/km²
Hetãgua puertorriqueño, -a
boricua
borinqueño, -a
borincano, -a
PIB (nominal) Puesto 56.º
 • Total Crecimiento USD 103 134 millones
 • PIB per cápita Crecimiento USD 32 063
 • Viru Dólar estadounidense ($, USD)
IDH Crecimiento 0,850 (38.º) Iporãite
Yvy arapehẽ AST (UTC-4)
 • Arahaku ára aja No Aplica
Prefijo telefónico +1-787
+1-939
ISO 3166-2 630 / PRI / PR
Miembro de: OEI, ASALE, ABINIA
[editar datos en Wikidata]

Puerto Rríko, héra tee niko Estado Libre Asociado de Puerto Rico karaiñe'ẽme, ha'e hína peteĩ yvy pehẽngue noĩri Tetãvore Joapykuéra ipype, hákatu oĩ ipoguýpe, hekosãsóva iñesãmbyhýme. Ojejuhu Amérikape, Karíve pehẽngue yvate kuaharyresẽme, ypa'ũ La Española (Haiti ha Tavakuairetã Ndominikagua) kuarahyresẽme ha umi Tetãvore Joapykuéra Virgin ypa'ũ kuarahyreiképe. Puerto Rríko ypa'ũ aty niko ko ypa'ũ tuichavéva ojehero avei Puerto Rríko (8896 km² ijyvy apekue) ha heta kájo ha ypa'ũmi ambuéva; umívagui ã hína tuichavéva: Vieques (135 km²), Mona (55 km²) ha Culebra (30 km²). Ko ypa'ũ niko hi'ára haku ha imichĩramo, ijyvy opaichagua jepe: ojehecha ka'aguy guasu okyitehápe, ka'aguy sa'i okyhápe ha ñu guasu itakua henyhẽva,[1] yvyty ha yvytyrysýi, yrembe'y guasu, ypa ha ambuéva.

Puerto Rríko oĩ va'ekue Epáña poguýpe oguahẽ guive Cristóbal Colón ary 1493-pe omosẽ peve upe Puerto Rríko Kuatiañe'ẽ Tekosãsorã ary 1897-pe, ha oiko peteĩ Epáña retãvoréicha ary 1897 guive oiko peve upe Epáña-Tetãvore Joapykuéra ñorairõ ary 1898. Ohaságui ko ypa'ũ irundy saro'y Epáña poguýpe heta ojehecha tavarandu Amérika-Epáña tetãyguakuéra rekópe, upéicha niko iñe'ẽ tee hína karaiñe'ẽ ha ijerovia tuichavéva niko katóliko.[2] Umi Epáña pegua ojapo ko ypa'ũme heta óga mbarete oipuru hag̃ua ñorairõme, upéicha avei tupão ha opaichagua tetã remimoĩmbyre róga, ñemuha róga ha ambuéva,[3][4] ojapo avei ygarupa guasu, óga yvate ohesapéva[5] ha tape guasu.

Umi Puerto Rríko pegua niko Tetãvore Joapykuéra retãygua tee ary 1917-pe, Tetãvore Joapykuéra Amandaje guasu ohechakuaa upéicha.[6] Oikoramo Tetãvore Joapykuéra poguýpe, ojereko jepe chupe peteĩva umi tetãvore teéicha[7] ha ojeheja avei ojapo hag̃ua iléi guasurã.[8] Puerto Rríko ñesãmbyhy rekosãso oĩ jepe Tetãvore Joapykuéra Amandaje guasu poguýpe, umi Puerto Rríko pegua ndaikatúi oiporavo Tetãvore Joapykuéra mburuvicharã.[9]

Ko ñe'ẽ «Puerto Rico» oĩ karaiñe'ẽme ha he'ise "ygarupa mba'ehetáva", San Juan Bautista ygarupágui heta mba'e porã osẽ ha ojegueraha Epáñame, ha oñembohasa avañe'ẽme Puerto Rríko oñemoñe'ẽporãve hag̃ua oje'eháicha karaiñe'ẽme. Cristóbal Colón ombohéra kuri ko ypa'ũ "San Juan Bautista". Ko ypa'ũ ypykuekuéra ombohéra va'ekue, taíno kuéra, Borikén, he'iséva «Ore Jára Guasu retã», upévare karaiñe'ẽme ojehero umi Puerto Rríko pegua «boricua». Epáña pegua ombohéra ko ypa'ũ tavusu Puerto Rríko, hákatu ko'ãga niko itavu oñembohéra San Juan.

  1. María A. Juncos Gautier (27 de mayo de 2009). «Carso. Regiones del Carso en Puerto Rico». Enciclopedia de Puerto Rico. Archivado desde el original, el 29 de noviembre de 2014. Ojehechákuri árape: 18 de agosto de 2014.
  2. «Copia archivada». Archivado desde el original, el 24 de octubre de 2014. Ojehechákuri árape: 11 de agosto de 2014.
  3. Enrique Vivoni Farage (6 de agosto de 2010). «Arquitectura en Puerto Rico: hacer y quehacer de nuestras identidades». Enciclopedia de Puerto Rico. Archivado desde el original, el 14 de diciembre de 2014. Ojehechákuri árape: 18 de agosto de 2014.
  4. [1]
  5. [2]
  6. «Puerto Rico USA».
  7. Gobierno de Puerto Rico
  8. Puerto Rico and the United States - Puerto Rico Achieves Greater Autonomy (en inglés)
  9. Why Puerto Rico Matters in the Race for President.


Yvateamérika

Antigua ha Barbuda | Guatemála | Gyranáta | Haiti | Hamáika | Kanatã | Kosta Rrika | Kúva | Méhiko | Nikarágua | Ndominíka | Ondúra | Panama | Salvador | San Cristóbal ha Nieves | Santa Lucía | San Vicente ha Granadinas | Tetã Ndominikagua | Tetãvore Joapykuéra | Trinidad ha Továgo | Vaamakuéra | Varvado | Velíse
Kyoẽlándia | Martiníka | Guadalúpe | Puerto Rico | Anguilla | Montserrat | Vermúda | Terks ha Kaikos