Villa Elisa
| Villa Elisa Villa Elisa | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Central | |
| Távayguakuéra | 53.166 ava | |
| Ape távagui | 122 km² | |
| ISO | ||
| Yvatekue | 116 m | |
| Koordinasion | ||
Villa Elisa ha’e táva oĩva tetãvore Centralme, ha’ékuri pe colonia oike haguépe umi sueco tetã Paraguáipe ha ko’ãga rupi oiko chugui tenda iporãva ha imbaretéva táva oĩva pe Área Metropolitana ryepýpe.
Villa Elisa ha’e táva ojáva Paraguaýre, ojei tape Defensores del Chaco rupi. Opyta 16 km Paraguaýgui. Heñói ára 22 jasyapy ary 1938 jave.
Tembiasakue
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ñorairõ guasu Guerra contra la Triple Alianza rire, tetã Paraguái avakuéra omanombarai ha imboriahueterei rupi, omoguahẽva’ekue umi pytaguápe, ãva pa’ũme oĩ Europa-gua, oñeme’ẽ haguépe chupekuéra yvy omba’po haguáicha kokue ha avei mymba ñangarekópe.
Ary 1890 rupi, pytagua oúva tetã Bélgica-gui omoñepyrũ hikuái pe colonia hérava Mbocayaty, oĩháme avei Francia ha Italia-gua, ary 1880 ha 1890 rupi.
Ary ohasávo tendaguakuéra oñepyrũ omba’apo kokuépe (agricultura), hetavéva pe fruto-agrícola reheguápe. Uperire umi belgakuéra ohopákuri tavaguasu tetãmeguápe, ha umi Italia-gua opyta.
Uperire Gobierno tetãmegua ohepyme’ẽ pe tenda peteĩ Ndinamáka-gua hérava Emilio Johannsen-pe, ary ohasave rire, ary 1896 rupi, ko táva oñembohéra Colonia Elisa, pe hembireko rérape, kuñakarai Elisa Von Poleski, ha’éva Alemania-gua (ary ohasavévo peteĩ tape oñembohéra péicha).
Peteĩha Junta Administrativa Villa Elisa pegua oñepyrũ ára 21 jasypoteĩ ary 1899 jave, omotenondeva’ekue karai Emilio Johansen. Pe Colonia Elisa-pe oguahẽ hetave pytagua: escandinavos, suecos, finlandeses ha alemanes. Oguahẽvévo heta pytagua, umi ary 1900 ha 1940 pa’ũme tuichaiterei opu’ã avakuéra tendagua, ha péicha oñepyrũ umi hérava instituciones sociopolíticas pe colonia pegua rehe. Kóva oiko haguã oñeha’arõ heta ára, tetã Paraguái upéramo guare ohasa ñorairõ opaichagua ha avei pe ñorairõ Bolivia ndive, hérava Guerra del Chaco (ary 1932 guive 1935 peve).
Ko tendápe oĩ pe refinería petróleo rehegua (PETROPAR), kóva ha’e peteĩ mba’apoha tetã Paraguái mba’éva oikova’ekue pe Ley Nº 1182 rupi, osẽva’ekue ára 23 jasypakõi ary 1985 jave. Ko refineríagui oiko peteĩ empresa autárquica, oñepyrũvo omba’apo ára 9 jasyteĩ ary 1986 jave.
Ubicación
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Opyta 16 km tavaguasu tetã Paraguái pegua Paraguaýgui ha reguahẽ hagua rehova’erã tape hérava Acceso Sur rupi. Oĩ heta mba’yruguata oporogueraháva táva Paraguay guive táva Villa Elisa peve.
Ko táva oja ko’ã tendáre: Yvate gotyo: oĩ táva Paraguay ha táva Fernando de la Mora; Kuarahy resẽ gotyo: táva San Lorenzo ja Ñemby; Kuarahy reike gotyo: táva Lambaré ha ñemby gotyo: San Antonio ha ysyryguasu Paraguái.
Demografía
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Oguereko pe tasa de crecimiento demográfico hérava ijyvatéva: 9,52% ary jave. Ãva jaikuaa Dirección General de Estadísticas y Censos, avakuéra oikóva oĩ 53.166 ko ary 2008 peve. Ko’ãga rupi avakuéra tendagua oikopaitéma távape.
Barrios
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Oguereko 16 tekoha (barrios) tenda tuichakue jave, umi tuichavéva ha’e: San Juan, Villa Bonita, Mbocayaty, Picada, Sol de América, Ypatĩ, San Miguel, Rosedal, 29 de Septiembre, Von Poleski ha 3 Bocas.
Gobierno
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Municipalidad oĩ pe primera categoría ryepýpe (Decreto Nº 12.192/ 01 rupi) ha oguereko pakõi concejales, ha’éva tapicha ojapóva tekovoña tendaguápe guarã, ápe oĩ Asociación Nacional Republicana, Partido Colorado (6), Partido Liberal Radical Auténtico (5) ha Partido Patria Querida (1). Intendente ãgagua ha’e karai Ricardo Estigarribia, PLRA pegua.
Arte y cultura
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Pe fiesta patronal rehegua oñemomorã ára 24 jasypoteĩ jave San Juan rérape, santo patrono ko táva pegua. Ko’ápe oiko misa, ojejapo tembi’u tetã Paraguái mba’éva, avei ñembosarairã opaichagua oikóva tetã tuichakue jave ko ára oguahẽvo, ãva ha’e: pelota tata (pelota de fuego), toro kandil, tatapỹi ári jehasa, yvyra sỹi (palo enjabonado), ha ambue mab’e.
Ko’ã mba’e avei ojejapo ko távape: temimbo’e jehasa (desfiles estudiantiles), religión rehegua ha umi árakuéra ha’éva: mitã ára Día del Niño, ñorairõhára Guerra del Chaco-pe guare ára, mitãrusu ára (Día de la Juventud) ha ambue mba’e oikóva ikatuhápe mayma pehenguekuéra ohasaporã.
Oñembohéra subsede pe Festival del lago de Ypacaraí rehegua. Ojekuaa avei chupe heraha Capital folclórica del sur-pe.
Personas Ilustres
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Pe ojekuaavéva umi personajes ilustres apytépe Villa Elisa pegua oĩ pe haihára Cristian González Safstrand, heñoiva’ekue ko távape ary 1947 jave. Kóva ha’eva’ekue oñemoarandúva ha’eño, imitã guive oho pe ñe’ẽporãhaipyre gotyo literatura, omoñe’ẽ rire umi clásicos de la narrativa occidental, ãva paytépe mokõi karai ikatupyry añetéva tetã España-gua -Miguel de Cervantes Saavedra ha Pedro Antonio de Alarcón- ha avei francia-gua Alejandro Dumas. Oñepyrũ mombe’uháramo (narrador) ary 1984 jave oguenohẽvo mokõi tembiasagua’u mbykýva (novelas cortas): “Andanzas de un comisario de campaña” ha “Sueños y conflictos”. Peteĩ ary ohasávo oguenohẽ ambue: “La vida y sus secuencias” ary 1985 jave, ha ary 1989 jave “La pesadilla”, ha’éva irundyha.
Turismo
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Villa Elisa ndojekuaái ha’eha peteĩ táva turística-ramo, péicharamo jepe, oguereko tenda ikatúva ojehechase, ãva ha’e pe tupão Virgen del Carmen, ysyryguasu rembe’y, oĩháme mba’e iporãva techapyrã ha pe refinería petróleo rehegua hérava Petropar (Petróleos Paraguayos), oguerekóva 64 ha ijyvy, ysyryguasu Paraguái rembe’y asu gotyo.
Gastronomía
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Villa Elisa, ha’eháicha heta táva tetã Paraguái pegua, tembi’u rehegua oguereko avei: mbeju, chipa asador, pastel mandi’o, ryguasu ka’ẽ, lampreado, butifarra, chicharõ trenzado, chipa so’o, ha ambue heta mba’e hi’upyrã hetereíva.
Geografía
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Yvy rehegua tetãvore Centralme ojuavymimi 58 guive 250 m peve nivel del mar ári. Villa Elisa oguereko ijyvýpe yvyra opaichagua, avei oĩ yvy ikarapeha ha ijyvyku’íva. Avei yvy oĩháme yvyra ha ñanady año. Ha’e yvype guasu iporãitereíva avakuéra oiko haguã.
Clima
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Ararova ha’e hetavéva tropical. Arapytu ijyvatevéva ha’e arahaku jave ha oguahẽ 39 ºC; michĩvéva araro'y jave 1ºC. Arapytu mbyte ary pukukuegua ha’e 22 ºC rupi. Okyve jasykuéra jasyrundy guive jasypoapy peve.
Economía
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Oguereko heta tenda oporomamba’apóva rehegua (establecimientos industriales), ñemuha ha mba’eapohára. Kokue pegua ha’e ñemba’apo yva ñotỹmegua. Hetave tapicha tendagua oĩ omba’apóva tavaguasu tetã Paraguái pegua ha'éva Paraguay.
Referencia
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- Reportaje al País. Tomo 1. Edición 2001. Asunción Paraguay.